“Trên Trái Đất, tôi đã trải nghiệm những thăng trầm, hỗn loạn và yên bình, thành đạt và khổ đau. Tôi từng giàu và nghèo, tôi từng lành lặn và tàn tật. Tôi từng được ngợi ca và phê phán, nhưng chưa bao giờ bị bỏ mặc”, Stephen Hawking - nhà Vật lý lý thuyết, vũ trụ học - mở đầu như vậy trong cuốn sách cuối cùng của mình.
Nhà Vật lý lý thuyết tài năng này đã ngồi xe lăn và “du hành ngang qua vũ trụ bằng trí tưởng tượng và các định luật Vật lý”, để rồi đưa những hiểu biết mà mình khám phá được nhân rộng tới mọi người bằng nhiều ấn phẩm nghiên cứu khoa học vũ trụ.
Trả lời ngắn gọn những câu hỏi lớn là cuốn sách mới và cuối cùng của Stephen Hawking, được lấy ra từ kho lưu trữ cá nhân của ông và hình thành trong khoảng thời gian ông ra đi. Sách do Nhà xuất bản Trẻ phát hành. Đến nay, sau một năm có mặt tại Việt Nam, tác phẩm được in lần thứ ba.
 |
| Nhà Vật lý lý thuyết, vũ trụ học Stephen Hawking. Ảnh: Reuters. |
Sự quan tâm đến "các câu hỏi lớn”
Trong sách, Stephen Hawking tạo ra một kho lưu trữ riêng các câu trả lời của mình dưới dạng bài viết và phỏng vấn, sau đó lần lượt phân tích "các câu hỏi lớn” như: Có chăng thượng đế? Mọi sự đã khởi đầu như thế nào? Liệu chúng ta có thể dự đoán tương lai? Bên trong lỗ đen có gì? Du hành thời gian có khả thi không? Trí tuệ nhân tạo sẽ thông minh hơn chúng ta?...
Bằng những suy luận khoa học và cả quá trình dài nghiên cứu, du hành, tác giả đã tự “trả lời ngắn gọn” những câu hỏi ấy bằng lý lẽ đầy sắc bén, sâu xa nhưng cũng rất giản dị.
Trong lời giới thiệu sách, GS Kip S. Thorne (giải Nobel Vật lý 2017) viết: “Stephen luôn quan tâm đến các câu hỏi lớn, thắc mắc liệu chúng có gốc rễ sâu xa trong khoa học của ông ấy hay không... Cuốn sách là bộ sưu tập các đáp án của Stephen về những câu hỏi lớn, các câu trả lời mà ông tiếp tục phát triển vào lúc rời xa chúng ta”.
Niềm đam mê với "các câu hỏi lớn" của Stephen Hawking xuất phát từ việc ông đã đến những nơi xa nhất có thể của thiên hà, thám hiểm các lỗ đen và quay về nơi khởi đầu của thời gian. Theo ông, riêng việc con người có thể hiểu được các quy luật đang điều khiển mình và cả vũ trụ là “niềm vui lớn”.
Chính “niềm vui lớn” ấy là chất xúc tác mạnh mẽ tạo nên nguồn cảm hứng khiến ông luôn mang trong mình nhiệt huyết truy tìm gốc rễ đáp án của "các câu hỏi lớn”. Cuốn sách giống như tấm bản đồ thu nhỏ vẽ lại hành trình công cuộc tìm kiếm câu trả lời của tác giả.
 |
| Trả lời ngắn gọn những câu hỏi lớn là cuốn sách cuối cùng của Stephen Hawking. Ảnh: Huế Trần. |
Chia sẻ với Zing, ông Nguyễn Thành Nam - Phó giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Trẻ - nói: “Không phải ai cũng có khả năng trả lời được những câu hỏi lớn. Trả lời ngắn gọn cho những câu hỏi ấy lại càng hiếm. Bằng tri kiến khoa học lẫn trải nghiệm cuộc sống, Stephen Hawking là người hiếm hoi có thể làm được điều này”.
Theo đại diện đơn vị phát hành cuốn sách, các câu trả lời của “thiên tài duy biệt” Stephen Hawking ngắn gọn nhưng uyên thâm và sâu sắc, có thể “thỏa các câu hỏi lớn, từ các câu hỏi có gốc rễ sâu xa trong khoa học”.
“Trả lời ngắn gọn” nhưng giàu giá trị
Stephen Hawking và loạt tác phẩm của ông (Lược sử thời gian; Vũ trụ trong vỏ hạt dẻ; Bản thiết kế vĩ đại - đồng tác giả với Leonard Mlodilow; Lược sử đời tôi; Lỗ đen: Các bài thuyết giảng trên đài) nằm trong Tủ sách Khoa học & Khám phá.
Khi thông tin cuốn Brief Answers to The Big Questions chuẩn bị xuất bản, Nhà xuất bản Trẻ đã thương lượng mua bản quyền ngay để kịp thời chuyển ngữ và phát hành bản tiếng Việt với tiêu đề Trả lời ngắn gọn những câu hỏi lớn.
Ông Nguyễn Thành Nam nhận định cuốn sách không chỉ cung cấp kiến thức như các tác phẩm khác của Stephen Hawking, mà còn mang ý nghĩa tinh thần lớn đối với bạn đọc khắp nơi trên thế giới, vì đây là ấn phẩm cuối cùng tác giả để lại trước khi qua đời.
Điểm thu hút của tác phẩm này có lẽ nằm ở việc tác giả đã hô biến những điều bao la, vĩ đại mà chưa nhiều người hiểu tường tận thành khối kiến thức tinh lọc với hệ thống ngôn từ dễ hiểu, pha chút hóm hỉnh.
Chẳng hạn, ở câu hỏi số 4, Stephen Hawking tự vấn: “Các định luật đang điều hành vũ trụ có cho phép ta tiên đoán chính xác điều gì sẽ xảy ra với chúng ta trong tương lai không?”. Câu trả lời của ông được viết theo cách đầy dí dỏm: “Đáp án ngắn gọn là không và có. Về nguyên tắc, các định luật cho phép ta tiên đoán tương lai. Nhưng trong thực tế, các tính toán thường quá khó”.
 |
| Stephen Hawking khi trải nghiệm trạng thái không trọng lực trong một thiết bị của NASA. Ảnh: AP. |
GS.TSKH Nguyễn Văn Liễn - người chuyển ngữ cuốn sách này - chia sẻ với Zing: “Tôi không gặp khó khăn gì liên quan Vật lý lý thuyết cũng như nội dung sách. Song, là một dịch giả không chuyên, tôi phải cố gắng lựa chọn, sắp xếp từ ngữ sao cho vừa giữ được văn phong tác giả, vừa có được các câu tiếng Việt giản dị, dễ hiểu. Việc này đòi hỏi thời gian và sự kiên trì”.
Cũng theo ông, mục đích chính của tác giả không phải trả lời, mà là nêu ra các câu hỏi lớn, thảo luận và phân tích chúng, lật ngược - xuôi, nhằm tạo sự tò mò, phấn khích, làm cho độc giả cảm thấy đam mê khoa học hơn.
“Phạm vi các câu hỏi khá rộng, từ Big Bang đến trí tuệ nhân tạo, tất cả được thảo luận đủ sâu để tạo sự hấp dẫn mà không quá chi tiết làm mệt người đọc. Ở bất cứ đoạn nào có thể, tác giả đều tìm cách lan tỏa tình yêu và niềm đam mê khoa học đến mọi người, nhất là giới trẻ. Phần lớn cuộc đời gắn với chiếc xe lăn, nhưng Stephen luôn đau đáu lo cho thế hệ trẻ - tương lai nhân loại”, GS.TSKH Nguyễn Văn Liễn bày tỏ.
Ở bất cứ đoạn nào có thể, tác giả đều tìm cách lan tỏa tình yêu và niềm đam mê khoa học đến mọi người, nhất là giới trẻ.
GS.TSKH Nguyễn Văn Liễn
Theo tác giả, chúng ta đều là những lữ khách thời gian, phải chung tay hành động sao cho tương lai là nơi mà con người muốn đặt chân tới.
Nếu như trong Lược sử thời gian, Stephen Hawking chinh phục hàng triệu độc giả thế giới bằng kiến thức khoa học vũ trụ lý thú; Lược sử đời tôi tập trung kể về cuộc sống riêng tư và từng chặng đường phấn đấu trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học; thì Trả lời ngắn gọn những câu hỏi lớn chính là thành quả của ông sau nhiều năm cống hiến cho lĩnh vực này.
“Tôi hy vọng một ngày nào đó, chúng ta sẽ biết được đáp án cho tất cả câu hỏi ấy. Tuy nhiên, có những thách thức khác, câu hỏi lớn khác về hành tinh cần được trả lời và để làm được những việc này sẽ cần một thế hệ mới, những người quan tâm, cam kết và có hiểu biết khoa học”, tác giả viết.
