 |
Một vài ngày sau khi kiểm soát thủ đô Kabul, Taliban đối mặt với những thách thức đầu tiên. Đó là việc phải sử dụng vũ lực để đàn áp các cuộc biểu tình ở ít nhất 2 thành phố, theo New York Times.
Mặc dù Taliban nắm quyền kiểm soát gần như toàn bộ đất nước, một số nhân vật nổi tiếng vẫn tiếp tục cầm cự với một nhóm chiến binh trung thành. Họ không công nhận Taliban là lãnh đạo hợp pháp. Phe đối lập thề sẽ cầm cự ở một vùng biệt lập của đất nước.
Phó tổng thống Amrullah Saleh của chính phủ bị lật đổ tuyên bố rằng ông trở thành tổng thống lâm thời sau khi ông Ghani rời khỏi đất nước. Phó tổng thống Saleh, hiện ở thung lũng Panjshir phía đông bắc, đã liên minh với Ahmad Massoud, một thủ lĩnh trong vùng. Ông Massoud là con trai của Ahmad Shah Massoud - chỉ huy chống lại Taliban ở thế hệ trước.
Thái độ bất nhất của Taliban
Trong ngày 19/8, các cuộc biểu tình đã lan đến Kabul. Một nhân chứng cho biết đã có nổ súng, nhưng có vẻ binh sĩ Taliban bắn chỉ thiên. Trong khi đó, một nhân chứng khác nói rằng một số người đã thiệt mạng khi Taliban nổ súng vào đám đông biểu tình ở thành phố phía đông, Asadabad, theo Reuters.
Vào ngày kỷ niệm Afghanistan độc lập khỏi đế quốc Anh, một video trên mạng xã hội cho thấy hình ảnh một người đàn ông và một người phụ nữ vẫy quốc kỳ. Người biểu tình cũng xé bỏ lá cờ trắng của Taliban.
Taliban đã cố gắng báo hiệu với Afghanistan và thế giới rằng việc lực lượng này trở lại nắm quyền sẽ không đồng nghĩa với sự phục hồi của chế độ cai trị đẫm máu từ năm 1996-2001. Chế độ này đã đàn áp phụ nữ, dân tộc thiểu số và những người bất đồng chính kiến, đồng thời cung cấp nơi ẩn náu cho Al Qaeda.
Nhưng cho đến nay, bằng chứng về cách tiếp cận "bao trùm" hơn vẫn còn rất ít. Afghanistan vẫn là một quốc gia đang chìm trong hỗn loạn.
Phụ nữ được phép đi làm và đi lại tự do ở một số nơi, nhưng những người khác thì không. Một số trường học đã mở cửa trở lại nhưng nhiều trường khác thì không. Sự bình yên và trật tự mà Taliban cố gắng tạo ra đã bị phá vỡ bởi bạo lực và cướp bóc.
 |
| Phụ nữ là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất sau khi Taliban lên nắm quyền. Ảnh: Reuters. |
Một số người dân được cho phép rời khỏi đất nước, nhưng nhiều người đã bị ngăn chặn. Bên cạnh đó, vẫn không chắc chắn phần còn lại của thế giới có sẵn lòng chào đón họ hay không.
Các chỉ huy địa phương và các chiến binh Taliban dường như cũng không chắc chắn về những quy tắc nào phải áp dụng, vì vậy tình hình có thể rất khác nhau tuỳ vào người hiện diện lúc đó, theo các nhà quan sát quốc tế.
Caroline Van Buren, đại diện Afghanistan tại Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn, cho biết: “Họ nói với chúng tôi rằng vẫn đang chờ chỉ thị từ lãnh đạo, vì vậy các hướng dẫn vẫn chưa rõ ràng”.
Nhưng một đánh giá về mối đe dọa do Liên Hợp Quốc ủy quyền cho biết các tay súng Taliban dường như đang đẩy mạnh nỗ lực bắt giữ những người từng làm việc trong chính quyền cũ, đặc biệt là trong các cơ quan an ninh và những người đã hỗ trợ họ. Nếu việc này không thực hiện được, các thành viên trong gia đình họ có thể bị bắt giữ, theo một tài liệu mật được chia sẻ trong nội bộ các quan chức Liên Hợp Quốc được New York Times phát hiện.
Taliban đã yêu cầu các cơ quan viện trợ của Liên Hợp Quốc và các nhóm nhân đạo khác ở lại Afghanistan. Hàng triệu người Afghanistan đang sống nhờ vào viện trợ lương thực của nước ngoài.
Trong thời kỳ nắm quyền trước đây, Taliban đã cấm phụ nữ đi làm, tiếp cận giáo dục. Thậm chí, khi đi ra ngoài, phụ nữ phải mặc burqa (áo choàng) và được hộ tống bởi một người thân nam giới. Những người vi phạm quy định của nhóm phiến quân đã bị đánh đập và thậm chí bị xử tử.
Các quan chức Taliban ám chỉ rằng họ có kế hoạch đưa các đối thủ cũ lên điều hành đất nước. Đồng thời, họ cũng giữ nguyên một số quan chức trong chính phủ cũ.
Các nhà lãnh đạo Taliban đã hứa sẽ bảo vệ quyền tự do báo chí và quyền của phụ nữ, mặc dù chưa rõ ở mức độ nào.
Nhưng bà Van Buren đã nói rằng rất khó để có được một bức tranh rõ ràng về cách phụ nữ bị đối xử trên khắp đất nước. Ở một số nơi, Taliban ngăn cản phụ nữ đi làm hoặc rời khỏi nhà mà không có người hộ tống, nhưng ở những nơi khác, không có báo cáo nào về việc hạn chế như vậy.
Hôm 18/8, Shabnam Dawran, một nữ dẫn chương trình của Đài phát thanh truyền hình Afghanistan, cho biết các chiến binh Taliban đã ngăn cản cô đưa tin ở Kabul.
"Tôi không được phép mặc dù đã có thẻ căn cước hợp lệ", cô nói trong một video đăng trên mạng xã hội.
Tình trạng sơ tán căng thẳng
Lầu Năm Góc cho biết sự hiện diện của quân đội Mỹ đã tăng lên gần 5.000 người tại sân bay ở Kabul vào cuối ngày 18/8 để đảm bảo an ninh và điều phối việc di tản người Mỹ, cũng như những người Afghanistan đã làm việc với lực lượng do Mỹ dẫn đầu.
Trong khoảng thời gian 24 giờ từ 17-18/8, máy bay vận tải C-17 của Mỹ đã sơ tán khoảng 2.000 người khỏi Kabul, trong đó có 325 công dân Mỹ và một số nhân viên NATO.
 |
| Các thành viên Taliban chặn một lối vào sân bay hôm 18/8. Ảnh: New York Times. |
Tình hình hỗn loạn hơn ở phía đường băng dân sự của sân bay. Taliban đã yêu cầu người Afghanistan ở lại đất nước, chỉ cho phép một số người có thị thực và vé rời đi. Nhưng hàng nghìn người khác và cả gia đình của họ đã bị "quay lưng". Họ ở ngay bên ngoài sân bay và cố gắng vào trong, đôi khi còn đụng độ với tay súng Taliban.
“Chúng tôi dự định sơ tán những người đã ủng hộ chúng tôi trong nhiều năm và chúng tôi sẽ không bỏ mặc họ”, Tướng Mark A. Milley, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, cho biết hôm 18/8 tại một cuộc họp báo của Lầu Năm Góc.
"Và chúng tôi sẽ sơ tán nhiều người nhất có thể”, vị này nói.
Nhưng cả ông và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd J. Austin III đều không thể đảm bảo việc đi lại an toàn đến sân bay, ngay cả đối với người Mỹ. Họ cho biết điều quân đội Mỹ được triển khai chỉ để bảo vệ sân bay.
Các sự kiện trong vài ngày qua đã tạo nên một kết thúc hỗn loạn cho nỗ lực cuối cùng trong 20 năm của Mỹ và các đồng minh nhằm đánh bại Taliban và đưa Afghanistan thành một quốc gia dân chủ, ổn định.
Chính quyền ông Biden đã phải đối mặt với những lời chỉ trích gay gắt vì không lường trước được sự sụp đổ nhanh chóng của chính phủ và di tản sớm hơn. Tuy nhiên, tổng thống vẫn bảo vệ ý kiến của mình trong cuộc phỏng vấn với ABC.
Canada, Anh và Mỹ từng cho biết họ có ý định tiếp nhận hàng chục nghìn người Afghanistan, nhưng quá trình này diễn ra rất chậm. Nhiều nhà lãnh đạo châu Âu, từng hứng làn sóng chỉ trích dữ dội từ cuộc khủng hoảng di cư 2015-2016, đã tỏ ra không mấy quan tâm đến việc chào đón những người Afghanistan tháo chạy khỏi đất nước.
