Nem nướng Ấu Triệu là một món quà vặt được nhiều người yêu thích. Ảnh: Foody.

Có những thứ trên đời tồn tại bởi ý nghĩa không hẳn là tốt đẹp của nó. Quà vặt chưa bao giờ mang hàm nghĩa tốt đẹp. Đồng dao xa xưa đã có câu: “Thìa la thìa lẩy/ Con gái bẩy nghề/ Ngồi lê là một/ Dựa cột là hai/ Nói dai là ba/ Ăn quà là bốn…”. Lại có ca dao cổ nói về chị em hay ăn quà vặt: “…Đi chợ thì hay ăn quà/ Chồng yêu chồng bảo về nhà đỡ cơm…”

Quà vặt dĩ nhiên có xuất xứ từ những khu chợ làng quê. Chợ làng cho đến tận bây giờ vẫn không thể thiếu khu bán hàng quà vặt. Nhiều khi là những gánh hàng lớn bán đồ ăn thức uống cho nhiều người. Bình thường với vài gánh bún, cháo lòng tiết canh, mươi bìa đậu phụ nướng bày lên mẹt… thế là thành khu quà vặt.

Ở Hà Nội vẫn còn khu quà vặt trong các chợ cũ như Đồng Xuân, Chợ Hôm… chợ Đồng Xuân còn có cả một Ngõ Chợ Đồng Xuân chuyên bán quà vặt. Đủ hết các món từ bún ốc, bún riêu, cho đến phở trộn, miến, và bánh trái…

Hà Nội từng được gọi là đất Kẻ Chợ từ thế kỷ XVI. Hiểu nôm na là vùng đất của chợ búa và buôn bán. Hàng quà vặt vì thế mà đông đúc hơn bất cứ nơi nào. Nó không còn gói gọn trong khuôn viên những ngôi chợ nữa. Hàng quà vặt len lỏi khắp phố phường cũng có thể được hiểu như nó đang hành nghề trong một khu chợ lớn.

Nghĩa của chữ “quà vặt” vốn đã chỉ những món không thể ăn no như cơm. Người Việt cho đến tận bây giờ vẫn có nơi chưa đủ cơm ăn. Cho nên cái mong ước nghìn đời vẫn chỉ là “Bát cơm đầy với quả cà to”. Tục ngữ cổ có câu: “Đói thì thèm thịt thèm xôi/ Đã no cơm tẻ thì thôi mọi đường” hay “Không chim gì bằng chim gà/ Không quà gì bằng quà cơm”, đủ thấy miếng cơm quan trọng như thế nào trong đời sống cư dân lúa nước. Nhiều món ăn bây giờ đã thay đổi, không thể gọi là quà vặt được nữa.

Ông Lâm Toét bán cà phê dạo, ông Tư Lùn bán phở trên xe đẩy ngày trước được gọi là hàng quà vặt. Người ta ăn bát bún, bát phở, bát miến lươn, uống cốc cà phê vào buổi tối hoặc sáng sớm như một món quà vặt chẳng thể làm no bụng. Bún hoặc phở ngày ấy được bán bằng chiếc bát chiết yêu rộng miệng, thót chân, dung tích còn nhỏ hơn chiếc bát ăn cơm bây giờ. Chỉ gọi là ăn lót dạ được thôi.

Giờ những thứ quà vặt dạng bún, phở đã mang nghĩa khác. Nó là một bữa ăn no có thể ăn vào buổi sáng, buổi trưa và tối. Bát phở ở những vùng ngoài khu phố cổ Hà Nội thường lớn gấp rưỡi những hàng trong phố. Và chất lượng cũng không bằng một nửa.

[…]

Những con ngõ lớn như: Cấm Chỉ, Tạm Thương, Yên Thái, Ấu Triệu, Phất Lộc, Hàng Hành xưa nay đã có tiếng về quà vặt. Đó là những quán hàng cố định và giá bán không hề rẻ nhưng đồ ăn đúng là “đắt xắt ra miếng”. Buổi sáng chỉ cần lên Hàng Hành ăn đĩa xôi gà và thêm bát bún thang nhỏ là có thể cảm thấy đẫm đầy phong vị không đâu có. Ăn xong thong thả cà phê các loại tùy theo sở thích từng người.

Ngõ ngách quà vặt Hà Nội chắc sẽ còn tồn tại lâu dài trong phố . Dù nghèo đói, chiến tranh hay dư giả hòa bình thì nhu cầu quà vặt vẫn luôn là một nét sinh hoạt thị dân sang trọng mà bình dị.