|
|
Dưới thời Tổng thống Biden, cộng đồng tình báo Mỹ đã có lúc quyết định ngắt chia sẻ một phần thông tin với Israel. Ảnh: Reuters. |
Nửa cuối năm 2024, Mỹ đã tạm ngắt luồng video trực tiếp từ một máy bay không người lái (drone) của nước này hoạt động trên Gaza - dữ liệu mà Israel sử dụng để truy tìm con tin và các tay súng Hamas. Theo năm nguồn tin, việc đình chỉ kéo dài ít nhất vài ngày.
Ngoài ra, Mỹ còn hạn chế phạm vi Israel được phép sử dụng một số thông tin tình báo trong quá trình truy kích các mục tiêu quân sự “giá trị cao” tại Gaza. Hai nguồn tin cho biết nhưng không tiết lộ thời điểm quyết định được đưa ra, theo Reuters.
Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh mối quan ngại trong cộng đồng tình báo Mỹ gia tăng trước số lượng dân thường thiệt mạng trong các chiến dịch quân sự của Israel tại Gaza. Các quan chức Mỹ cũng lo ngại Shin Bet - cơ quan an ninh nội địa của Israel - có hành vi ngược đãi tù nhân Palestine, theo các nguồn tin.
Ba nguồn cho biết Israel chưa đưa ra đủ cam kết rằng họ sẽ tuân thủ luật chiến tranh khi sử dụng thông tin do Mỹ cung cấp. Theo luật Mỹ, các cơ quan tình báo chỉ được phép chia sẻ thông tin với nước ngoài khi đã nhận được những bảo đảm như vậy.
Dù chính quyền Biden duy trì chính sách hỗ trợ liên tục Israel, bao gồm chia sẻ tình báo và cung cấp vũ khí, việc tạm ngừng này chỉ mang tính giới hạn và chiến thuật, hai nguồn nhấn mạnh. Mục tiêu của giới chức tình báo là bảo đảm thông tin của Mỹ không bị sử dụng trái với luật chiến tranh.
Một nguồn tin cho biết các cơ quan tình báo có quyền linh hoạt đưa ra một số quyết định chia sẻ thông tin theo thời gian thực mà không cần chỉ thị trực tiếp từ Nhà Trắng. Một nguồn khác nói rằng bất kỳ yêu cầu nào từ Israel nhằm thay đổi cách sử dụng tình báo Mỹ đều phải đi kèm những bảo đảm mới.
Hiện chưa xác định chính xác thời điểm các quyết định này được đưa ra, cũng như liệu Tổng thống Biden có được thông báo hay không. Người phát ngôn của ông Biden không phản hồi yêu cầu bình luận.
Điều hiếm gặp
Hoạt động chia sẻ tình báo sau đó được khôi phục khi Israel đưa ra các cam kết tuân thủ quy định của Mỹ.
Những lo ngại của chính quyền Biden về hành động của Israel tại Gaza đã được truyền thông phản ánh rộng rãi. Tuy nhiên, cách cộng đồng tình báo Mỹ xử lý quan hệ với Israel ít được biết đến hơn. Điều tra của Reuters cho thấy mức độ lo ngại sâu sắc của giới chức tình báo về việc Israel sử dụng thông tin do Mỹ cung cấp.
Quân đội Israel khẳng định hợp tác an ninh với Mỹ vẫn được duy trì trong suốt cuộc chiến tại Gaza, song không trả lời trực tiếp về các thời điểm tình báo bị ngừng chia sẻ.
“Hợp tác tình báo chiến lược vẫn tiếp diễn trong suốt cuộc chiến”, văn phòng báo chí quân đội Israel cho biết qua email.
 |
| Cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ảnh: Reuters. |
Văn phòng Thủ tướng Israel - cơ quan giám sát Shin Bet - không phản hồi yêu cầu bình luận. CIA và Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ cũng không đưa ra ý kiến.
Theo ông Larry Pfeiffer, cựu quan chức cấp cao của Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA) và CIA, việc Mỹ yêu cầu bên tiếp nhận tình báo cam kết không sử dụng thông tin để vi phạm nhân quyền là thông lệ. Tuy nhiên, việc từ chối tình báo chiến trường với một đồng minh then chốt, đặc biệt trong thời chiến, là điều hiếm gặp và cho thấy mức độ căng thẳng nhất định.
Với Israel, động thái này càng nhạy cảm về chính trị, do mối quan hệ tình báo lâu đời và sự ủng hộ lưỡng đảng mạnh mẽ của Mỹ dành cho Israel sau vụ tấn công ngày 7/10/2023 của Hamas.
“Chia sẻ tình báo là điều thiêng liêng, nhất là với một đồng minh đặc biệt thân cận trong khu vực đầy biến động”, ông Daniel Hoffman, cựu trưởng bộ phận hoạt động bí mật của CIA tại Trung Đông, nhận định.
Mở rộng chia sẻ tình báo sau vụ tấn công của Hamas
Sau cuộc tấn công ngày 7/10, Tổng thống Biden đã ký một bản ghi nhớ yêu cầu các cơ quan an ninh quốc gia mở rộng chia sẻ tình báo với Israel, theo hai nguồn tin.
Trong những ngày sau đó, Mỹ thành lập một nhóm chuyên gia tình báo do Lầu Năm Góc và CIA dẫn dắt, triển khai máy bay không người lái MQ-9 Reaper bay trên Gaza và cung cấp luồng video trực tiếp cho Israel nhằm hỗ trợ truy tìm và bắt giữ các tay súng Hamas, cũng như tìm kiếm con tin.
Tuy nhiên, vào cuối năm 2024, giới chức tình báo Mỹ nhận được các thông tin làm dấy lên nghi vấn về cách Israel đối xử với tù nhân Palestine, bốn nguồn cho biết nhưng không nêu chi tiết.
Các tổ chức nhân quyền đã nhiều lần báo cáo về những hành vi lạm dụng nghiêm trọng trong các cơ sở giam giữ của Israel, dù quân đội Israel khẳng định các vi phạm không mang tính hệ thống.
 |
| Các tòa nhà bị hư hại, bao gồm cả bệnh viện tâm thần, trong bối cảnh lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas, tại thành phố Gaza, ngày 27/10. Ảnh: Reuters. |
Theo hai nguồn tin, Shin Bet không đưa ra đủ bảo đảm rằng họ không ngược đãi tù nhân, khiến giới chức tình báo Mỹ quyết định ngắt quyền tiếp cận luồng video từ drone.
Quyết định này được đưa ra dù chính quyền Biden vẫn kết luận rằng việc tiếp tục cung cấp vũ khí và tình báo cho Israel về mặt pháp lý vẫn hợp lệ, bất chấp những lo ngại ngày càng gia tăng về khả năng vi phạm luật quốc tế trong chiến dịch tại Gaza.
Theo cơ quan y tế Gaza, cuộc chiến đã khiến hơn 70.000 người Palestine thiệt mạng, phần lớn là dân thường.
Trong suốt cuộc chiến, các nhà phân tích tình báo Mỹ liên tục đánh giá liệu hành động của Israel và Hamas có đáp ứng tiêu chí tội ác chiến tranh theo định nghĩa của Mỹ hay không.
Dù không phải phân tích pháp lý chính thức, những đánh giá này đã đặt ra những câu hỏi nghiêm trọng về việc Israel có vi phạm luật chiến tranh, đặc biệt qua các cuộc tấn công gây thương vong cho dân thường và cách đối xử với tù nhân.
Tuy vậy, theo nhiều cựu quan chức, các luật sư của chính quyền Biden vẫn giữ quan điểm rằng Israel chưa vi phạm luật quốc tế.
Trong những tuần cuối nhiệm kỳ - nhiều tháng sau khi việc chia sẻ tình báo bị ngắt rồi được khôi phục - các quan chức an ninh cấp cao đã họp tại Nhà Trắng trong khuôn khổ Hội đồng An ninh Quốc gia, dưới sự chủ trì của Tổng thống Biden.
Tại cuộc họp, giới chức tình báo đề xuất Mỹ chính thức cắt giảm một phần tình báo đã cung cấp cho Israel sau vụ tấn công ngày 7/10, khi thỏa thuận chia sẻ sắp hết hạn và lo ngại về tội ác chiến tranh ngày càng gia tăng. Chỉ vài tuần trước đó, Mỹ thu thập được thông tin cho thấy các luật sư quân đội Israel cảnh báo có bằng chứng có thể dẫn tới cáo buộc tội ác chiến tranh.
Tuy nhiên, Tổng thống Biden đã không chấp thuận cắt đứt chia sẻ tình báo, với lý do chính quyền kế nhiệm của ông Donald Trump nhiều khả năng sẽ gia hạn thỏa thuận, đồng thời các luật sư của chính quyền Biden vẫn khẳng định Israel không vi phạm luật quốc tế.
Người phát ngôn của ông Biden không phản hồi các câu hỏi liên quan đến cuộc họp năm 2024 và quyết định tiếp tục chia sẻ tình báo.
Vấn đề Trung Đông
Mục Thế giới giới thiệu cuốn sách "Châu Phi - Trung Đông: Những vấn đề chính trị và kinh tế nổi bật". Cuốn sách giới thiệu cuộc cải cách thể chế chính trị và kinh tế ở châu Phi và Trung Đông từ sau Chiến tranh Lạnh đến nay. Cuốn sách bao trùm nhiều vấn đề về sắc tộc, khả năng giải quyết mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo, chính sách của các nước lớn, dầu mỏ, khí đốt ở hai khu vực này,...
