 |
Nhắc tới những nhà tài phiệt (“oligarch”) người Nga, nhiều người dễ hình dung đến những biệt thự xa hoa ở London, những chiếc xe Bentley mạ vàng hay những siêu du thuyền ở biển Địa Trung Hải.
Nhưng các lệnh trừng phạt mà Tổng thống Mỹ Joe Biden tung ra trong tuần này, để phản ứng trước khủng hoảng Ukraine, chẳng những ít có khả năng tác động tới lối sống xa xỉ ấy, mà còn khó có thể buộc Nga rút quân, theo nhận định AP.
Danh sách trừng phạt của Mỹ hôm 25/2 bao gồm Tổng thống Vladimir Putin và một số ít cá nhân được cho là cố vấn thân cận nhất, bao gồm Ngoại trưởng Sergei Lavrov.
Nhưng điều đáng chú ý của danh sách này còn ở những cái tên không xuất hiện trong đó, chẳng hạn hầu hết người Nga giàu có nhất theo danh sách của tạp chí Forbes.
 |
| Tổng thống Vladimir Putin cùng nhiều cố vấn an ninh thân cận nhất như bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng, tổng tham mưu trưởng quân đội Nga bị Mỹ cùng đồng minh phương Tây áp lệnh trừng phạt vì tấn công Ukraine. Ảnh: AP. |
Tài phiệt Nga không giữ tiền trong nước
Hôm 24/2, ông Biden khẳng định bằng cách nhắm vào các ngân hàng lớn nhất của Nga, lệnh trừng phạt có thể làm tê liệt hệ thống tài chính và kìm hãm tăng trưởng kinh tế của nước này. Nguyên nhân là các ngân hàng ấy nắm giữ gần 80% tài sản ngân hàng của Nga, theo Bộ Tài chính Mỹ.
Nhưng theo AP, đa số tài sản của những người Nga giàu có nhất sẽ không chịu tác động lớn từ những ngân hàng bị trừng phạt. Những nhà tài phiệt "sừng sỏ" nhất nước Nga đã có hàng chục năm để chuyển của cải ra nước ngoài, theo cách thức chuyên dùng để né trừng phạt.
Hồi năm 2017, Cục Kinh tế Quốc gia - một tổ chức nghiên cứu tư nhân tại Mỹ - từng công bố báo cáo về giới tài phiệt Nga. Báo cáo này ước tính giới nhà giàu Nga nắm giữ số tài sản lên tới 800 tỷ USD, phân bố tại Vương quốc Anh, Thụy Sĩ, Cyprus và các trung tâm ngân hàng ngoại biên khác.
Khối tài sản khổng lồ ấy chỉ do một vài trăm người siêu giàu ở Nga nắm giữ, nhưng xấp xỉ bằng tổng tài sản của toàn bộ 144 triệu dân nước này.
Một số nhà tài phiệt cũng có song tịch ở Anh hay các nước phương Tây khác, khiến hoạt động tịch thu tài sản của những người này gặp khó khăn pháp lý.
Có thể kể đến Roman Abramovich - cựu thống đốc một tỉnh ở Nga và có quan hệ thân cận với Điện Kremlin. Là "ông trùm" ngành sắt và kim loại, ông Abramovich có song tịch Israel với số tài sản ước tính trị giá hơn 13 tỷ USD.
 |
| Roman Abramovich - cựu thống đốc một tỉnh ở Nga - có số tài sản ước tính trị giá hơn 13 tỷ USD. Ảnh: AP. |
Với số tiền ấy, ông Abramovich đã mua đội bóng Chelsea và nhiều căn nhà ở London hoặc New York. Ông và vợ cũ từng thường xuyên giao thiệp với Ivanka Trump và Jared Kushner, con gái và con rể cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Ông Abramovich cũng sở hữu Solaris - siêu du thuyền được cho là đắt giá nhất thế giới với chiều dài gần 140 m, được trang bị sân đỗ trực thăng, sân tennis, bể bơi và chỗ ngủ cho khoảng 100 hành khách và thủy thủ đoàn.
Một người khác không xuất hiện trong danh sách bị trừng phạt là Alisher Usmanov, một "ông trùm" khác trong ngành kim loại và từng sớm đầu tư vào Facebook. Tài sản của ông Usmanov ước tính hơn 14 tỷ USD.
Gần đây, ông Usmanov bán lại cổ phần trong đội bóng Arsenal với cái giá được cho là 700 triệu USD. Theo Forbes, ông cũng sở hữu hai cơ ngơi rộng rãi ở London, với tổng giá trị 300 triệu USD. Dilbar, siêu du thuyền của ông Usmanov, dài hơn 150 m.
Ít có hiệu quả trước mắt
Daniel Fried, một cựu quan chức Mỹ từng tham gia xây dựng gói trừng phạt Moscow sau khi Nga sáp nhập Crimea hồi năm 2014, bày tỏ sự ngạc nhiên khi ông Abramovich và Usmanov không có trong danh sách lần này, dù hai người có quan hệ thân thiết với lãnh đạo Điện Kremlin và có tài sản dễ thấy ở phương Tây.
Ông Fried nhận định việc trừng phạt các nhà tài phiệt ít có khả năng khiến ông Putin đổi ý ở Ukraine, vì tổng thống Nga là phía “nắm đằng chuôi” trong mối quan hệ này.
“Ông Putin ở cửa trên so với họ một cách tuyệt đối”, ông Fried nói. “Thật khờ khi cho rằng các nhà tài phiệt có thể có ảnh hưởng quá lớn đến ông Putin”.
 |
| Binh sĩ Ukraine tại Kyiv vào sáng 26/2, giữa lúc các cuộc đụng độ trên đường phố ngày càng ác liệt. Ảnh: AFP. |
Đồng tình, Max Bergmann, viện sĩ cấp cao thuộc Trung tâm vì sự phát triển Mỹ - một tổ chức nghiên cứu chính sách công lập tại Mỹ - cho rằng tài sản của mọi nhà tài phiệt Nga được bảo toàn là nhờ Điện Kremlin.
Dù vậy, các chuyên gia nhận định những lệnh trừng phạt được công bố tuần này sẽ làm suy yếu nền kinh tế Nga, và cuối cùng sẽ buộc Điện Kremlin đưa ra những lựa chọn khó khăn về hoạch định ngân sách.
“Ông Putin sẽ phải chọn giữa rót tiền vào quân đội hay trả tiền hưu trí cho dân”, ông Bergmann nói. “Như vậy lệnh trừng phạt có mục đích làm giảm quyền lực của ông Putin về lâu dài”.
Trong lúc này, giới nhà giàu Nga đang đầu tư vào tiền mã hóa hoặc dùng các chiến lược khác để bảo vệ tài sản, giống những gì họ từng làm để thích ứng với đợt lệnh trừng phạt trước đó từ Mỹ vào năm 2014.
“Việc đảm bảo thực thi lệnh trừng phạt vốn dĩ là trò mèo vờn chuột”, Marhsall Billingslea, người từng tham gia xây dựng chính sách trừng phạt dưới thời Trump, nói. “Từ sau Crimea, họ đã có 8 năm để lập ra các cơ chế giúp dòng ngoại tệ mạnh chảy vào Nga được thông suốt”.
Edward Fishman, một cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ dưới thời Obama, nhận định động thái trừng phạt ông Putin gửi đi thông điệp mạnh mẽ về sự ủng hộ đối với người Ukraine.
Nhưng những đòn trừng phạt này không có hiệu quả thực chất đối với tổng thống Nga. “Không lệnh trừng phạt nào có thể giảm thiểu đáng kể chất lượng cuộc sống của ông Putin”, ông Fishman nói.
