Hôm 22/8, thành phố Dallas, Texas gồng mình trước trận mưa lũ lịch sử, với lượng nước mưa hôm đó được nhận định là cực đoan và “nghìn năm có một”, có xác suất xảy ra chỉ 0,1%/năm.
Thêm 4 sự kiện mưa “nghìn năm có một” cũng được ghi nhận tại 4 địa điểm khác trên nước Mỹ kể từ cuối tháng 7. Tất cả đều trải qua điều kiện khô hạn bất thường hoặc hạn hán nghiêm trọng trước đó.
Các hiện tượng thời tiết cực đoan diễn ra ngày càng nhiều đang cho thấy bức tranh thời tiết hỗn loạn do biến đổi khí hậu gây ra, theo Washington Post.
Thế nào là mưa nghìn năm có một?
Cách đây 1.000 năm, con người chắc chắn chưa thể ghi chép thời tiết kỹ lưỡng và chính xác như hiện tại. Tuy nhiên, khoa học hiện đại đã có thể tính toán xác suất phân bổ và các số liệu thống kê cơ bản.
 |
| Một nhân viên cứu hỏa ở St. Louis đi cứu trợ trong cơn bão ngày 28/7. Ảnh: Washington Post. |
Sử dụng tập dữ liệu có sẵn, chẳng hạn trong 100 năm hoặc lâu hơn, chúng ta có thể vẽ biểu đồ tần suất của các trận mưa với các cường độ khác nhau trong một khoảng thời gian nhất định.
Từ đó, các nhà khí tượng học và thống kê trích xuất "khoảng thời gian lặp lại", hoặc tần suất trung bình mà một sự kiện cực đoan nhất định sẽ xảy ra. Điều đó có nghĩa là trận mưa "nghìn năm có một" sẽ có 0,1% khả năng xảy ra trong một năm. Một sự kiện 100 năm/lần sẽ có 1% khả năng xảy ra.
Tuy nhiên, khí hậu đang biến đổi nhanh, khiến những tính toán trước đó dựa trên dữ liệu lịch sử có thể không còn chính xác. Michael Mann, một nhà khoa học khí hậu tại Đại học bang Pennsylvania, giải thích rằng khí hậu ngày nay đang khiến biểu đồ khí hậu trước đó trở nên không còn ý nghĩa.
Trong một bài báo năm 2017, ông phát hiện ra rằng chu kỳ lặp lại của một trận lụt có mực nước cao khoảng 2,25 m do bão gây ra ở thành phố New York đã giảm từ 500 năm/lần trong thời kỳ trước giai đoạn cách mạng công nghiệp xuống còn 25 năm/lần. Nó có thể trở thành sự kiện 5 năm/lần vào giữa thế kỷ này.
Hạn hán được cho là có thể làm cho lũ lụt trở nên trầm trọng hơn.
Điều kiện khô hạn quá mức sẽ phá hủy các lớp thực vật che phủ mặt đất và làm giảm khả năng hấp thụ nước của đất. Chúng cũng làm cứng lớp đất trên cùng, giúp nước dễ chảy xiết hơn. Mặt đất khô hạn, kết hợp với lượng mưa tăng nhanh chóng, có thể gây ra lũ lụt, thậm chí lũ quét trên diện rộng.
Bên cạnh đó, sự nóng lên toàn cầu cũng có quan hệ mật thiết với việc thời tiết dễ tích tụ ẩm hơn, gây ra mưa hoặc bão lớn. Cứ mỗi một độ C tăng lên trong không khí, độ ẩm cũng sẽ tăng thêm 7%.
 |
| Nhà cửa ngập trong nước vì mưa lớn và nước dâng từ nhánh Bắc của sông Kentucky hồi cuối tháng 7. Ảnh: Washington Post. |
Năm trận mưa "nghìn năm" trong năm tuần
Sáng 26/7, St. Louis hứng chịu trận lụt lịch sử trong thành phố. Một cơn mưa 20 cm đáng kinh ngạc đã đổ xuống trong vòng 6 giờ, khiến hàng trăm phương tiện và người cần được giải cứu.
Mực nước cao nhất được ghi nhận trong ngày hôm đó là 22 cm, trở thành ngày ẩm ướt nhất từng được ghi nhận ở St. Louis. Trận mưa phá vỡ kỷ lục trước đó là 14,2 cm vào ngày 16/5/1995, theo hồ sơ có từ năm 1931.
Ngày 27/7, mưa bắt đầu trút xuống phía Đông Kentucky và nhanh chóng trở thành thảm họa chết người. Mực nước mưa cứ mỗi giờ lại tăng thêm 5 cm, nhanh chóng hòa vào dòng lũ từ các con sông trong khu vực, bao gồm nhánh Bắc của sông Kentucky tại Whitesburg, con sông dâng cao 30 cm trong 5 giờ.
Con số này cao hơn kỷ lục trước là 15,3 cm. Mực nước sau đó được cho là còn tiếp tục tăng, nhưng cảm biến đã bị cuốn trôi nên không thể ghi nhận thêm số liệu mới. Sự kiện nghìn năm có một này tại Kentucky đã khiến 38 người thiệt mạng.
Đêm 1/8, một cơn bão kèm sấm kéo đến phía đông Illinois, gây ra lượng mưa từ 20 đến 33 cm trong khoảng 12 giờ ở gần thị trấn Effingham. May mắn thay, điều kiện đất đai và cơ sở hạ tầng ở đây đã có thể giúp thoát được lượng nước lớn đó. Tuy nhiên, vẫn có một số cảnh báo về lũ quét.
Ngày 5/8, bão lớn đã trút xuống Thung lũng Chết, California lượng mưa 3,7 cm. Con số này nghe có vẻ không đáng kể, nhưng nó chỉ kém 0,025 cm so với lượng mưa kỷ lục mọi thời đại ở khu vực này. Trận mưa được xếp vào loại nghìn năm có một ở khu vực.
 |
| Đội cứu hộ dùng thuyền để giải cứu người và vật nuôi ở thành phố East St. Louis, Illinois, bị ảnh hưởng bởi mưa lũ, ngày 28/7. Ảnh: AP. |
Thung lũng Chết có lượng mưa trung bình chỉ 0,28 cm vào tháng 8, con số 3,7 cm tương đương với lượng mưa trong 9 tháng. Theo nhà chức trách địa phương, trận lụt đã phá hủy hệ thống nước phục vụ nhiều khu dân cư và cơ sở trong thung lũng. Một số phương tiện cũng bị hư hỏng.
Vào ngày 22/8, sân bay quốc tế Dallas-Fort Worth đã chứng kiến ngày ẩm ướt nhất và giờ ẩm ướt nhất từng được ghi nhận. Cảnh báo lũ quét đã được ban hành trên toàn thành phố. Trong khoảng 1-2h ngày 22/8, địa điểm đã ghi nhận lượng mưa kỷ lục 7,65 cm. Tổng lượng mưa trong ngày đạt mức 25-40,6 cm.
Toàn bộ khu dân cư gần ngoại ô Mesquite chìm trong nước, ít nhất một người đã chết. Trận mưa và lụt này xảy ra sau khi thành phố Dallas và 29% của tiểu bang Texas phải chịu đợt hạn hán nghiêm trọng, ảnh hưởng đến mùa màng và gây ra tình trạng thiếu nước.
Các kỷ lục tại Dallas-Fort Worth kéo dài từ năm 1953, nhưng 7 trong số 10 lần nơi này ghi nhận mức nước cao nhất trong một giờ đã xảy ra trong thập kỷ 2000.
