Theo AP, sắc lệnh thu hồi các lệnh trừng phạt được ông Obama ký ngày 16/1 theo giờ Washington sau khi Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) tuyên bố Tehran đã thực hiện toàn bộ các điều khoản được quy định trong thỏa thuận hồi tháng 7/2015 giữa nhà nước Cộng hòa Hồi giáo với nhóm P5+1.
Tổng thống Iran Hassan Rouhani, người thực hiện nhiều nỗ lực nhằm đạt được thỏa thuận hạt nhân lịch sử giữa Iran với nhóm P5+1, thể hiện niềm vui trên Twitter và nói rằng việc thế giới dỡ bỏ các lệnh trừng phạt là “thắng lợi vẻ vang” với đất nước.
“Ngày thực hiện” diễn ra sau khi IAEA hoàn tất việc thanh sát ở Iran và tuyên bố nhà nước Cộng hòa Hồi giáo “đã tiến hành mọi biện pháp có trong thỏa thuận”. Tổng thống Rouhani dự đoán, 2016 sẽ là “một năm thịnh vượng” của đất nước Iran.
Theo thỏa thuận, Tehran đã cắt giảm hai phần ba số máy ly tâm uranium, giảm kho dự trữ uranium đã làm giàu, vốn đủ để chế tạo nhiều quả bom H đồng thời loại bỏ lõi của các lò phản ứng Arak, vốn có khả năng sản xuất plutonium, ở cấp độ vũ khí. Trước đó, phía Iran luôn phủ nhận tham vọng theo đuổi chương trình hạt nhân đồng thời khẳng định việc sản xuất nhiên liệu hạt nhân chỉ phục vụ các mục đích hòa bình.
 |
|
Người phụ trách vấn đề chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), bà Federica Mogherini, và Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif, trong cuộc họp báo chung ngày 16/1 tại Vienna, Áo. Ảnh: Reuters |
Phát biểu khi đứng cùng Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif, người phụ trách vấn đề chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), bà Federica Mogherini, ngày 16/1 khẳng định: “Tất cả các bên đều tin tưởng rằng thỏa thuận lịch sử này mạnh mẽ và công bằng. Đây là thông điệp mạnh mẽ và đầy khích lệ rằng cộng đồng quốc tế sẽ ghi nhớ nỗ lực của chúng ta trong việc giúp thế giới an toàn hơn”.
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry thì cho biết “Iran đã giữ lời và chúng tôi cũng sẽ làm như vậy”. Tuy nhiên, ông Kerry nhấn mạnh sự cần thiết của Liên Hợp Quốc và các cường quốc trên thế giới trong việc đảm bảo sự tuân thủ của Iran sẽ tiếp tục được duy trì.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki Moon hoan nghênh việc Tehran thực hiện các hiệp định và hy vọng sự thành công sẽ thúc đẩy ổn định trong khu vực. Theo ông Ban, đây là cột mốc quan trọng, phản ánh nỗ lực của các bên trong việc thực hiện các cam kết đã thỏa thuận.
 |
|
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (trái) trong cuộc hội đàm với người đồng cấp Iran Javad Zarif (phải) tại Vienna, Áo, ngày 16/1. Ảnh: AFP |
Việc tổng thống Mỹ ký lệnh xóa bỏ các biện pháp trừng phạt với Iran giúp Tehran dỡ bỏ được phong tỏa tài sản của chính phủ trong hệ thống tài chính quốc tế. Theo ước tính, Tehran sẽ nhận lại số tiền từ 50 tới 150 tỷ USD đang bị phong tỏa.
Bộ Tài chính Mỹ cũng cấp giấy phép cho các công ty Mỹ nhập khẩu lương thực, thảm và các loại mặt hàng khác từ Iran. Hôm 15/1, Tổng thống Obama đã ký bản ghi nhớ cho phép xuất khẩu máy bay chở khách sang Iran.
Tuy nhiên, không phải tất cả các biện pháp trừng phạt của Mỹ nhằm vào Iran đều được gỡ bỏ. Chính quyền Tổng thống Obama nhấn mạnh Washington vẫn tiếp tục duy trì trừng phạt Iran vì vấn đề vi phạm nhân quyền và hỗ trợ khủng bố.
Phản ứng trước động thái của ông chủ Nhà Trắng, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Paul Ryan cho rằng tổng thống Mỹ đang dỡ bỏ lệnh trừng phạt cho quốc gia mà ông buộc tội là “tài trợ hàng đầu cho chủ nghĩa khủng bố”. Ông Ryan cũng đề cập tới việc Tehran thử tên lửa vài ngày sau khi bắt giữ 10 thủy thủ Mỹ, những người đi lạc vào lãnh hải Iran.
Bà Federica Mogherini cho biết, đại diện của 6 cường quốc trên thế giới đã khẳng định “lệnh trừng phạt kinh tế và tài chính quốc tế nhằm vào Iran vì chương trình hạt nhân gây tranh cãi của quốc gia này đã bị dỡ bỏ”. Chúng bao gồm các lệnh trừng phạt nhằm vào lĩnh vực xuất khẩu dầu mỏ của Iran và phong tỏa tài sản trong các tổ chức tài chính quốc tế.
Trong một động thái được coi là dấu hiệu của sự tan băng, Iran đã phóng thích 4 tù nhân Mỹ, bao gồm phóng viên Jason Rezaian của báo Washington Post theo thỏa thuận trao đổi tù nhân giữa Mỹ và Iran. Trước đó, Iran cũng nhanh chóng phóng thích 10 binh sĩ Mỹ bị bắt khi đi lạc vào lãnh hải nước này.
