Sau sinh người mẹ cần ăn uống đa dạng, nghỉ ngợi hợp lý để cơ thể không bị thiếu máu. Ảnh minh họa: M&C.

Tháng trước, tôi gặp một bệnh nhân 32 tuổi, vừa sinh một bé trai kháu khỉnh cách đây vài tháng. Sau khi sinh con, sản dịch tương đối nhiều, cô uống thuốc 2 tháng mới hết ra máu, nhưng sau đó thường cảm thấy đau đầu, hoa mắt, sữa ít, sắc mặt nhợt nhạt.

Cô lên mạng tra thông tin, cảm thấy mình đang có dấu hiệu huyết hư. Nghe nói đương quy bổ máu, cô đã tìm mua và sử dụng, nhưng sau hơn một tháng vẫn không thấy hiệu quả, sắc mặt trắng nhợt, thỉnh thoảng còn bị chuột rút ở chân. Lúc này cô mới tới gặp bác sĩ.

Biểu hiện của cô rõ ràng là chứng can huyết hư, do sau khi sinh, sản dịch nhiều, mất máu trong thời gian dài, dẫn tới thiếu máu, mặt nhợt nhạt, mạch yếu… Đau đầu chóng mặt là do thiếu máu gan, mắt và tóc không được nuôi dưỡng đầy đủ. Hiện tượng chuột rút cũng do can huyết hư gây ra, vì Hoàng đế nội kinh [1] cho biết “can chủ cân”, gan phụ trách gân cốt trong cơ thể.

Vậy tại sao can huyết hư nhưng sử dụng đương quy lại không hiệu quả?

Đương quy giúp bổ máu, nhưng cũng có thể hoạt huyết. Nếu dùng ít, hiệu quả bổ máu sẽ tương đối rõ; nếu dùng nhiều, lực đẩy khí của đương quy lớn, kết hợp với khả nǎng hoạt huyết sẽ làm tiêu hao khí huyết. Bệnh nhân của tôi dùng một lượng lớn đương quy mà không qua chỉ dẫn của bác sĩ nên mới dẫn tới hao tổn máu, làm trầm trọng thêm tình trạng huyết hư.

Vì vậy, không phải thuốc Đông y không tốt, mà là do mọi người dùng chưa đúng cách nên mới không mang lại hiệu quả. Như triệu chứng của bệnh nhân trên, nếu muốn tự mình điều tiết cơ thể thì tốt nhất nên uống Tứ Vật Thang, chứ không nên chỉ dùng một vị thuốc.

Trong y học cổ truyền, các bài thuốc ít khi chỉ sử dụng một vị thuốc duy nhất, vì khi ấy, ưu điểm và nhược điểm của thuốc đều thể hiện rất rõ ràng, được cái nọ mà mất cái kia. Còn khi kết hợp với các loại thuốc khác sẽ có thể loại bỏ hoặc làm giảm tác dụng phụ của vị thuốc chính, bù trừ cho nhau, từ đó điều hòa cơ thể tốt hơn.

Tứ Vật Thang sử dụng đương quy làm nguyên liệu chính kết hợp với các dược liệu khác. Đây là bài thuốc cơ sở để bổ huyết, thông khí, tuy nó thường xuyên đnợc sử dụng để điều trị các bệnh liên quan đến kinh nguyệt, nhưng bạn cũng có thể gia giảm nguyên liệu trong đó để chữa bệnh trong thời kỳ mang thai và sau sinh như khí hư bất thường hoặc các bệnh phụ khoa khác.

Bài thuốc Tứ Vật Thang sử dụng đương quy, thục địa, bạch thược, xuyên khung và thực địa [2]. Đương quy giúp hoạt huyết, xuyên khung cũng giúp máu lưu thông và bổ máu, bạch thược bổ huyết dưỡng huyết, còn thực địa dùng để bổ thận, dưỡng huyết. Sự kết hợp của bốn vị thuốc đã tạo nên một bài thuốc bổ huyết kinh điển, điều hòa mọi chứng liên quan tới khí huyết và nuôi dưỡng can huyết.

Công thức cụ thể như sau: 10 g đương quy, 8 g xuyên khung, 12 g bạch thược, 12 g thực địa, sau đó sắc lên với nnớc. Bây giờ chúng ta có thể mua Tứ Vật Thang đã đóng gói sẵn ở các hiệu thuốc Đông y, được phân ra thành từng gói nhỏ, mỗi gói dùng một lần, mọi người chỉ cần mang đi sắc, rất tiện lợi.

Mọi ngnời cần chú ý, thời điểm tốt nhất để sử dụng Tứ Vật Thang là sau khi kết thúc kinh nguyệt, cố gắng tránh uống khi đang đến tháng, nếu không công dụng hoạt huyết của nó sẽ khiến máu kinh ra nhiều hơn.

Phụ nữ dễ gặp tình trạng huyết ứ và kinh nguyệt không đều, Tứ Vật Thang giúp bổ máu, hoạt huyết, điều hòa kinh nguyệt, do đó phù hợp với hầu hết phái đẹp.

Tuy nhiên, tôi vẫn phải nhắc các bạn rằng nếu cơ thể hoàn toàn khỏe mạnh, không có bất kỳ triệu chứng nào, chỉ có mục đích dưỡng nhan thì không cần thiết phải uống Tứ Vật Thang, dù sao đây cũng là thuốc, có tính ôn, táo (khô). Đặc biệt nếu bạn thuộc thể nhiệt hoặc hay nóng trong, uống vào sẽ dễ hỏa vượng và nổi mụn.

Ngoài ra, bài thuốc này dùng thực địa với đương quy, đối với ngnời tỳ vị và dạ dày yếu có thể ảnh hưởng tới quá trình tiêu hóa, dễ gây ra các triệu chứng về đường tiêu hóa như tiêu chảy, v.v.

[1] Tài liệu y học nổi tiếng của Trung Quốc.

[2] Cả rễ và củ của cây địa hoàng đều được dùng làm thuốc, phần củ sau khi chế biến gọi là thục địa, phần rễ gọi là thực địa.