Khoảng 15h ngày 29/3 (giờ địa phương, 20h30 theo giờ Việt Nam), tàu container khổng lồ Ever Given được giải cứu sau gần một tuần mắc cạn tại kênh đào Suez. Tuy nhiên, ảnh hưởng của "vụ tắc đường" tốn kém kéo dài gần một tuần tại kênh đào Suez chưa dừng lại ở đó.
Giới chuyên gia nhận định sự gián đoạn vẫn tác động đến chuỗi thương mại toàn cầu. "Chúng ta có thể ăn mừng việc giải cứu con tàu thành công, nhưng câu chuyện vẫn chưa kết thúc", CNBC dẫn lời ông Douglas Kent, Phó chủ tịch tại Hiệp hội Quản lý Chuỗi cung ứng, nhận định.
"Sự cố chắc chắn sẽ tiếp tục gây tắc nghẽn ở các cảng và những cơ chế vận chuyển khác. Tất nhiên sau đó, tình trạng hỗn loạn sẽ kéo theo sự gián đoạn", ông nói thêm.
 |
Dữ liệu từ Marine Traffic cho thấy tính đến 5h ngày 30/3 (giờ địa phương), tàu Ever Given đang có mặt tại hồ Great Bitter. Ảnh: Marine Traffic. |
Rắc rối chưa dừng lại
Hồi đầu tuần trước, cộng đồng thương mại toàn cầu xôn xao khi tàu chở hàng khổng lồ Ever Given gặp sự cố và chắn ngang kênh đào Suez. Việc giải cứu con tàu nặng 224.000 tấn, dài bằng chiều cao của tòa nhà Empire State, là một thách thức chưa từng có ngay cả trong lịch sử đầy biến cố của Suez.
Khoảng 1,17 triệu tấn hàng đã đi qua kênh đào này hồi năm 2020, chiếm khoảng 12% tổng thương mại đường biển.
Vụ tai nạn khiến hàng trăm tàu thuyền vận chuyển đủ loại hàng hóa bị kẹt cứng hai bên bờ kênh. Dòng thương mại toàn cầu trị giá hơn 9 tỷ USD/ngày bị đình trệ. Con số này tương đương khoảng 400 triệu USD/giờ.
"Sự gián đoạn kéo dài một tuần với quy mô lớn như vậy sẽ tiếp tục gây ra hiệu ứng tầng. Phải mất ít nhất 60 ngày để mọi thứ được sắp xếp ổn thỏa và tiến gần mức bình thường", giáo sư Stephen Flynn tại Đại học Northeastern bình luận. "Mức độ gián đoạn sẽ tăng lên sau mỗi 24 giờ", CNBC dẫn lời ông cảnh báo.
Sự gián đoạn kéo dài một tuần với quy mô lớn như vậy sẽ tiếp tục gây ra hiệu ứng tầng. Phải mất ít nhất 60 ngày để mọi thứ được sắp xếp ổn thỏa và tiến gần mức bình thường
Giáo sư Stephen Flynn
Những tác động trực tiếp bao gồm tắc nghẽn tại nhiều cảng biển, tàu thuyền không kịp cập bến để chuẩn bị cho hành trình tiếp theo. Quan trọng hơn cả, sự cố tại kênh đào Suez giáng thêm đòn vào chuỗi cung ứng vốn đang lao đao vì thiếu hụt container trong bối cảnh dịch Covid-19.
Bloomberg nhận định trong ngắn hạn, chi phí vận chuyển sẽ tăng cao, nguồn cung dịch vụ bị thắt chặt, nhiều công ty sản xuất và nhà cung cấp phải giao hàng chậm.
Ngay cả trước sự cố ở kênh đào Suez, chi phí đầu vào tại khu vực đồng euro đã tăng với tốc độ nhanh nhất trong vòng 10 năm. Vào tháng 3, tình trạng thiếu hụt nguyên liệu và gián đoạn chuỗi cung ứng cũng khiến các doanh nghiệp Mỹ phải chi trả nhiều hơn.
Giáo sư Flynn cảnh báo sự cố của tàu Ever Given tác động mạnh đến hệ thống Just-In-Time (JIT), tức "đúng sản phẩm, đúng số lượng, tại đúng nơi, vào đúng thời điểm cần thiết". JIT cho phép hệ thống vận hành hiệu quả nhất và tránh lãng phí không cần thiết.
"Chuỗi cung ứng chưa bao giờ trải qua mức độ căng thẳng như hiện tại. Điều đó đòi hỏi một thời gian dài (để trở lại bình thường). Sau một 'vụ tắc đường', các vị không thể đơn giản khởi động lại, mà phải sắp xếp lại hoàn toàn", vị giáo sư cảnh báo.
Hiệu ứng tầng
Khi các công ty muốn đạt hiệu quả tối đa với chi phí thấp, kích thước của tàu ngày một lớn hơn. Tuy nhiên, không phải cảng nào cũng có thể tiếp nhận những con tàu như Ever Given. Điều này tạo ra một hệ thống tập trung.
Những con tàu container khổng lồ có thể đi từ Trung Quốc đến cảng Rotterdam (Hà Lan). Sau đó, những container trên tàu sẽ được chất lên các tàu nhỏ hơn để đến những cảng khác ở châu Âu hoặc Mỹ.
Do đó, các cảng nhỏ hơn cũng sẽ bị xáo trộn lịch trình do sự cố tắc nghẽn tại kênh đào Suez. Theo Cơ quan Quản lý Kênh đào Suez (SCA), gần 19.000 tàu đã đi qua kênh này trong năm 2020, trung bình 51,5 lượt mỗi ngày.
Tính đến sáng ngày 29/3, 367 tàu - bao gồm 35 tàu chở dầu thô và 96 tàu container - đang chờ để lưu thông qua kênh đào Suez. Đại diện SCA cho biết hầu hết số tàu bị mắc kẹt chờ đợi để đi qua kênh thay vì đổi lộ trình.
 |
| Kích thước của các con tàu ngày càng được mở rộng. Ảnh: Reuters. |
"Thiệt hại vẫn rất đáng kể dù sự gián đoạn kéo dài bao lâu. Các công ty vận chuyển cảnh báo chuỗi cung ứng có thể bị gián đoạn trong nhiều tháng. Công suất sẽ sụt giảm mạnh, nhất là khi châu Á tăng nhập khẩu sang châu Âu và Bắc Mỹ", ông Mark Szakonyi, Tổng biên tập Tạp chí Thương mại của IHS Markit, nhận định.
Một số công ty vận tải biển, bao gồm Hapag-Lloyd, đã quyết định điều hướng 15 tàu đi vòng qua mũi Hảo Vọng. Điều đó sẽ kéo dài thời gian di chuyển thêm ít nhất một tuần và làm tăng chi phí nhiên liệu đáng kể.
Thiệt hại vẫn rất đáng kể dù sự gián đoạn kéo dài bao lâu. Các công ty vận chuyển cảnh báo chuỗi cung ứng có thể bị gián đoạn trong nhiều tháng
Ông Mark Szakonyi
Trong khi đó, giới quan sát vẫn tranh cãi về mức độ ảnh hưởng đối với người tiêu dùng Mỹ. Ông Jeffrey Bergstrand, giáo sư tài chính tại Đại học Kinh doanh Mendoza của Đại học Notre Dame, cho rằng các tác động sẽ không đáng kể.
"Tàu Ever Given đã được giải cứu. Giá hàng nhập khẩu chỉ tạm thời chịu ảnh hưởng nhỏ", ông bình luận.
"Hầu hết mặt hàng nhập khẩu bị mắc kẹt trong tuần trước đang trên đường sang châu Âu. Do đó, người tiêu dùng Mỹ có thể không bị ảnh hưởng nhiều về giá hàng nhập khẩu, ngoại trừ hàng hóa trung gian được sản xuất tại châu Âu của hàng hóa cuối cùng ở Mỹ", ông Bergstrand nói thêm.
Ở chiều ngược lại, giáo sư Flynn tại Đại học Northeastern cảnh báo giá cả ở Mỹ "chắc chắn sẽ tăng". Nguyên nhân là chuỗi cung ứng toàn cầu đang gặp căng thẳng.
"Chúng ta coi 'băng chuyền' của hệ thống giao thông hàng hải là điều hiển nhiên, cho đến khi chúng đột ngột dừng lại. Sẽ có rất nhiều hiệu ứng bậc hai, bậc ba", ông nói thêm.
