 |
Một sáng tháng 12/2021, con tàu chở dầu có tên Reliable xuất hiện tại cầu cảng ở Venezuela. Nó đi qua hàng loạt con tàu bỏ hoang khác cũng neo đậu ở vùng biển Caribe này.
Tuy nhiên, trên màn hình máy tính, tàu Reliable lại hiển thị vị trí cách đó gần 300 hải lý. Theo dữ liệu định vị vệ tinh do Reliable truyền tải, con tàu chưa đến Venezuela trong ít nhất một thập kỷ.
Hệ thống tinh vi
Các nhà nghiên cứu dữ liệu vận chuyển đã xác định được hàng trăm trường hợp như Reliable. Những con tàu này đã truyền đi tọa độ vị trí giả để thực hiện các hoạt động kinh doanh mờ ám và thậm chí là bất hợp pháp, đồng thời lách luật và lệnh trừng phạt quốc tế.
Trong năm qua, Windward, một công ty dữ liệu hàng hải lớn, đã phát hiện hơn 500 trường hợp tàu thao túng hệ thống định vị vệ tinh để che giấu vị trí thực tế.
Các tàu thực hiện hành vi lừa dối đó bằng cách áp dụng một công nghệ mà cho đến gần đây vẫn chỉ được các lực lượng hải quân tiên tiến thế giới sử dụng.
Về bản chất, công nghệ này có tác dụng như ứng dụng VPN, khiến cho con tàu hiển thị vị trí ở một nơi, trong khi trên thực tế nó đang ở nơi khác.
 |
| Con tàu Reliable (trên cùng) tại một nhà máy lọc dầu ở Venezuela. Ảnh: Planet Labs. |
Các đội tàu đánh cá của Trung Quốc cũng áp dụng chiến thuật này để che giấu hoạt động ở các vùng biển ngoài khơi Nam Mỹ. Một quan chức tình báo Mỹ cho biết chiến thuật này còn được sử dụng để buôn lậu vũ khí và ma túy.
Sau khi phát hiện ra hành vi gian lận ở gần các quốc gia bị trừng phạt, Windward đã chứng kiến chiến thuật này lan đến tận Australia và Nam Cực.
"Mọi thứ đã diễn ra với tốc độ đáng kinh ngạc và đáng sợ", ông Matan Peled, người sáng lập Windward, cho biết.
Theo một nghị quyết về hàng hải của Liên Hợp Quốc được gần 200 quốc gia ký vào năm 2015, tất cả tàu lớn phải sở hữu và vận hành thiết bị phát đáp tín hiệu vệ tinh. Đây là hệ thống nhận dạng tự động (AIS), truyền dữ liệu nhận dạng và vị trí điều hướng của tàu.
Dana Goward, cựu quan chức cấp cao của Lực lượng Tuần duyên Mỹ, nhận định rằng hành vi thao túng AIS lan rộng cho thấy việc qua mặt công nghệ GPS (hệ thống định vị toàn cầu) dễ dàng như thế nào.
Bên cạnh đó, giới chức tình báo Mỹ xác nhận rằng sự phổ biến của công nghệ thao túng AIS là một vấn đề đối với an ninh quốc gia. Đây cũng là kỹ xảo phổ biến của các quốc gia bị trừng phạt.
Giới chức cho biết Trung Quốc trong những năm gần đây cũng có nhiều hoạt động thao túng AIS tinh vi. Họ cố gắng che giấu các hoạt động bất hợp pháp của những đội tàu cá khổng lồ trong những năm gần đây.
Dror Salzman, Giám đốc sản phẩm của Windward, lần đầu tiên phát hiện một con tàu dân sự truyền dữ liệu hành trình giả vào đầu năm 2021 ở gần Venezuela. Con tàu này, mang tên Berlina, đã phát tín hiệu cho thấy quy luật di chuyển bất thường trong vài tuần ở ngay ngoài vùng biển Venezuela.
Chuyển động của nó không hợp lý và không tuân theo các quy tắc vật lý cơ bản. Con tàu này, với thân dài 270 m, có lúc đã quay 180 độ chỉ trong vài phút.
Những bất thường này không thể bắt nguồn từ trục trặc công nghệ. Vì các đường truyền AIS được tổng hợp từ nhiều nguồn, chúng thường có thể giám sát chuyển động của tàu lớn ở mức độ gần như hoàn hảo, đặc biệt là ở các khu vực tàu bè đông đúc như Caribe, giới chuyên gia cho biết.
Trên thực tế, Berlina hoàn toàn không ở gần vị trí mà nó truyền tải vào thời điểm đó. Theo Vortexa, một công ty dữ liệu vận tải khác, Berlina khi ấy đang tải dầu ở cảng José, Đông Venezuela.
Tốc độ phát triển cực nhanh
Các nhà nghiên cứu của Windward nhận ra công nghệ giả mạo tín hiệu vệ tinh đang phát triển với tốc độ cực nhanh.
Công nghệ giả mạo tín hiệu vệ tinh đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, nhưng trước đây chỉ được sử dụng trong lĩnh vực quân sự, theo Windward. Tuy nhiên, trong hai năm qua, bộ phát đáp AIS chuyên dụng trong quân sự, hoặc ít nhất là phần mềm có tính năng tương tự, dường như đã được bán trên thị trường chợ đen.
Nó được phổ biến nhanh chóng trong giới buôn bán hàng hóa bất hợp pháp và bị trừng phạt.
 |
| Việc sử dụng các tín hiệu vệ tinh giả đã tiếp tay cho hoạt động giao thương mờ ám. Ảnh: New York Times. |
Ông Peled cho biết trong tương lai, công nghệ này cũng có thể được dùng cho các máy bay, vốn sử dụng bộ thu tín hiệu vệ tinh tương tự AIS. Điều này có khả năng ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động khủng bố, buôn lậu và khả năng vượt biên.
“Không phải là vấn đề nếu, mà là khi nào”, ông nói.
Việc nhiều con tàu tìm cách che giấu hành trình đã xuất hiện từ lâu. Sau khi các hệ thống định vị vệ tinh trở nên phổ biến vào những năm 2000, nhiều con tàu thích nghi bằng cách tắt thiết bị theo dõi, trong khi thực hiện các hoạt động bất hợp pháp.
Tuy nhiên, chiến thuật này cũng có hạn chế. Những con tàu có hoạt động mờ ám bị các ngân hàng và công ty bảo hiểm xa lánh, cũng như bị các cơ quan quản lý xem xét kỹ lưỡng.
Ông Salzman nhận định các hoạt động thao túng AIS gia tăng đã có lợi cho những kẻ gian lận vì cho phép họ thực hiện hoạt động kinh doanh bất chính, trong khi vẫn giữ được vỏ bọc chính đáng.
Công nghệ đằng sau chiến thuật này cũng ngày càng trở nên tinh vi. Nhiều con tàu đang truyền đi tọa độ bị đánh cắp từ các tàu khác, sao chép những chuyến đi thực tế.
Theo tài liệu, Reliable thuộc sở hữu của Christos Georgantzoglou, 81 tuổi, một doanh nhân người Hy Lạp. Con tàu này đã vượt Đại Tây Dương lần đầu tiên ngay sau khi công ty của ông Georgantzoglou mua nó vào năm 2021 và truyền đi tín hiệu tại nhiều địa điểm xung quanh quần đảo phía đông Caribe kể từ đó, theo phân tích của Windward.
Tuy nhiên, hồ sơ của công ty dầu khí nhà nước của Venezuela cho thấy Reliable đã làm việc ở đây trong thời gian đó. Các giao dịch ấy của chủ tàu Reliable và công ty dường như trái ngược với lời hứa của hiệp hội chủ tàu của Hy Lạp vào năm 2020.
Trong khi đó, Reliable vẫn đang vận chuyển nhiên liệu quanh các cảng của Venezuela hoặc chất dầu thô lên một số con tàu đi đến châu Á ở vùng biển ngoài khơi để che giấu xuất xứ, theo hai doanh nhân dầu mỏ Venezuela.
Nó vẫn phát sóng tọa độ của một con tàu đang trôi dạt trên vùng biển Caribe.
