'Làm sách là một nghề cao quý'

Nhân dịp ra mắt cuốn sách Nghề làm sách - Những câu chuyện khó quên do Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh ấn hành, Tri thức - Znews đã có cuộc trò chuyện với ông Trịnh Thúc Huỳnh - nguyên Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Giám đốc Xuất bản, đồng chủ biên cuốn sách.

Ông Trịnh Thúc Huỳnh là một người gắn bó không chỉ với nghề làm sách, mà còn với công việc đào tạo xuất bản. Ông từng là giảng viên thỉnh giảng nhiều năm tại Khoa Xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền.

Ông đã chia sẻ những chiêm nghiệm sâu sắc về hành trình gắn bó với sách, về trách nhiệm của người làm nghề và kỳ vọng vào thế hệ kế cận.

Ông Trịnh Thúc Huỳnh - nguyên Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật. Ảnh: Thụy An.

Cuốn sách ghi lại một phần lịch sử của văn hóa đọc

- Cuốn sách "Nghề làm sách - Những câu chuyện khó quên" là một dự án đặc biệt, nơi những người trong nghề cùng kể lại ký ức nghề nghiệp. Ông có cảm xúc thế nào khi cuốn sách này ra mắt?

- Với tôi, cuốn sách này như một sự tri ân với nghề. Nó không chỉ là câu chuyện cá nhân, mà là lịch sử sống động của một thế hệ làm sách - những người âm thầm "cõng chữ" trong từng giai đoạn thăng trầm của đất nước. Tôi kỳ vọng qua những trang sách này, độc giả sẽ hiểu hơn về trách nhiệm và tâm huyết của những người làm sách, đặc biệt là trong lĩnh vực lý luận chính trị - nơi mỗi trang sách không chỉ chứa đựng tri thức, mà còn mang sứ mệnh bồi đắp niềm tin và lý tưởng.

- Được biết, hành trình biên soạn cuốn sách kéo dài hơn 2 năm với 51 bài viết. Ông đánh giá thế nào về quá trình này, và Ban tổ chức đã gặp những khó khăn gì khi vận động các cây bút kỳ cựu?

- Quả thực, đây là một hành trình không dễ dàng. Ban đầu, chúng tôi kỳ vọng sẽ có hàng trăm bài viết, nhưng thực tế chỉ dừng lại ở con số 51. Lý do thì có nhiều.

Thứ nhất, như tôi đã nói, những người làm sách, đặc biệt là thế hệ chúng tôi, cả đời quen đứng sau trang sách, chỉnh sửa bản thảo cho người khác. Họ là những "bà đỡ" thầm lặng. Việc bảo họ cầm bút viết về chính mình, về những thành công và cả những vấp ngã, là một điều rất... ngại ngùng. Cái sự "ít nói về mình" ấy đã ngấm vào máu.

Thứ hai, không phải câu chuyện nào cũng dễ dàng viết ra. Có những ký ức về gian nan, rủi ro nghề, về những quyết định liên quan đến con người và số phận cuốn sách, nhắc lại là chạm vào những kỷ niệm không dễ dàng gì. Viết ra những điều đó, đôi khi giống như một lần "bóc trần" chính mình, đòi hỏi lòng dũng cảm và sự tỉnh táo khác thường.

Cuốn sách "Nghề làm sách - Những câu chuyện khó quên". Ảnh: NXB Đại học sư phạm TP.HCM.

Ngoài ra, cũng có một số bài viết ban đầu không sát với tiêu chí "câu chuyện làm nghề" mà chúng tôi đề ra, chẳng hạn như viết về hoạt động sáng tác của một hội ngành nghề khác, hoặc các bài thống kê, tổng kết mà không có câu chuyện cá nhân. Chúng tôi đã phải mạn phép tác giả để lưu lại những bài đó cho các dự án phù hợp hơn trong tương lai.

- Vậy điều gì đã giúp ông thuyết phục họ, và điều gì khiến ông vẫn xem 51 bài viết ấy là quý giá?

- Chính là vì tình yêu và trách nhiệm với nghề. Dần dần, chúng tôi nhận ra, việc viết lại những câu chuyện này không còn là chuyện cá nhân nữa. Nó là việc ghi chép lại một phần lịch sử của văn hóa đọc nước nhà. Mỗi bài viết là một mảnh ghép, một lát cắt sống động. Nó là bài học cho thế hệ sau, là cách để tri ân những đồng nghiệp đã khuất. Chúng tôi đã động viên nhau rằng: "Hãy coi đây là một bản thảo cuối cùng trong sự nghiệp của mình. Một bản thảo viết về chính nghề nghiệp mình đã chọn".

Và rồi, những câu chuyện bắt đầu về. Mỗi bài viết gửi đến đều khiến chúng tôi xúc động. Nó được viết không phải bằng ngòi bút của một nhà văn, mà bằng trái tim của một người thợ làm sách. Sự chân chất, giản dị và đầy tâm huyết trong từng câu chữ ấy, mới là thứ làm nên giá trị không thể thay thế. Vì vậy, 51 bài viết ấy, với tôi, là 51 viên ngọc quý. Nó là kết tinh của hơn nửa thế kỷ làm nghề, của những lặng thầm, của tình yêu và cả nước mắt. Chính vì đã trải qua nhiều trở ngại để có được, nên thành quả càng trở nên đáng trân trọng.

Tôi vẫn còn lưu giữ không khí Lễ ra mắt tập sách được tổ chức trang trọng, ấm cúng tại Khoa Xuất bản, Học viện Báo chí - Tuyên truyền, cái nôi đào tạo những người làm sách cho ngành Xuất bản. Sự có mặt của hàng trăm giảng viên và sinh viên với tâm trạng háo hức, mạnh dạn đặt ra những câu hỏi về nghề và người làm sách chúng tôi, và những trao đổi gan ruột của các tác giả, các nhân vật trong tập sách về "những câu chuyện khó quên" - chính là minh chứng cho văn hóa đọc nước nhà đang phát triển sâu rộng và bền vững trong thế hệ người làm sách trẻ...

"Tôi muốn nhắn nhủ: Làm sách là một nghề cao quý"

- Là một trong những người gắn bó lâu năm với lĩnh vực sách lý luận, ông nhìn nhận thế nào về sứ mệnh của người làm sách trong việc "kiến tạo tư duy"?

- Sách lý luận không chỉ truyền tải đường lối, chính sách, mà còn khơi dậy tinh thần dân tộc, phản ánh trung thực thực tiễn cách mạng. Người làm sách lý luận phải am hiểu sâu sắc cả lý thuyết và thực tiễn, phải biết kết hợp giữa chất lượng học thuật và tính chiến đấu. Mỗi cuốn sách ra đời là một công trình kết tinh trí tuệ, là sự giao thoa giữa tư duy khoa học và trách nhiệm chính trị. Chúng tôi luôn ý thức rằng, mình đang góp phần xây dựng nền tảng tư tưởng vững chắc cho xã hội.

Nhân sự trẻ công ty Alpha Books làm việc tại văn phòng.

- Ông có thể chia sẻ đôi điều về những dự án tâm huyết nhất trong sự nghiệp của mình?

- Một trong những dự án tôi tâm đắc nhất là tuyển tập Trần Đức Thảo (3 tập, 2017-2021). Đây là công trình đặc biệt, khi Đảng cấp kinh phí cho một tác giả từng có "tì vết" trong quá khứ. Chúng tôi đã làm việc với tinh thần trách nhiệm cao nhất, với sự góp sức của các dịch giả trẻ như Nguyễn Đức Truyền và Trung Kiên. Công trình này không chỉ khẳng định tầm nhìn khoa học, mà còn cho thấy sự bao dung và bản lĩnh của người làm sách.

Cũng không thể không nhắc đến bộ sách Bách khoa tri thức Quốc phòng toàn dân. Tôi vẫn còn nguyên cảm kích khi nhận được sự tin tưởng từ nhóm tác giả là những quân nhân, đứng đầu là Thượng tá Lê Huy Hòa - chủ biên. Giữa họ và chúng tôi dường như có một sợi dây tin cậy vô hình. Họ giao phó cho chúng tôi một bản thảo đặc biệt hệ trọng, mang hơi thở và trách nhiệm của người lính. Ánh mắt và sự trân trọng của họ khi trao bản thảo, như một lời ủy thác thiêng liêng.

Chúng tôi ý thức rõ rằng, mình không chỉ biên tập một cuốn sách, mà đang góp phần nhỏ vào công tác giáo dục quốc phòng, bồi đắp lòng yêu nước cho toàn dân. Kỷ niệm về sự tin cậy đó là một động lực lớn, nhắc nhở chúng tôi về trách nhiệm phải giữ vững uy tín và chất lượng của Nhà xuất bản.

- Ông đánh giá thế nào về vai trò của thế hệ trẻ trong ngành xuất bản hiện nay?

- Tôi luôn tin tưởng vào thế hệ trẻ. Từ khi còn là Giám đốc - Tổng biên tập, tôi đã chú trọng đào tạo tại chỗ, bồi dưỡng cán bộ trẻ ở các chi nhánh miền Trung, miền Nam, miền Tây. Tôi cũng tham gia giảng dạy tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền, trực tiếp truyền đạt kỹ năng và kinh nghiệm. Chỉ khi chúng ta biết đầu tư cho thế hệ kế cận, ngành xuất bản mới có thể phát triển bền vững.

- Thông qua cuốn sách này, ông muốn gửi gắm thông điệp gì đến những người đang và sẽ theo nghề?

- Tôi muốn nhắn nhủ rằng: Làm sách là một nghề cao quý, đòi hỏi sự kiên định, tâm huyết và trách nhiệm. Dù ở thời đại nào, người làm sách cũng phải giữ vững bản lĩnh chính trị, không ngừng học hỏi và sáng tạo. Hãy coi mỗi trang sách là một cơ hội để góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

- Trân trọng cảm ơn những chia sẻ quý báu của ông!