Ảnh minh họa: Pexels.

Các nhà tâm lý học đánh giá yếu tố tính cách theo năm khía cạnh: Cởi mở, hướng ngoại, hòa nhã, lo âu và tận tâm. Một sinh viên đại học thích đi du lịch và gặp gỡ những người mới có lẽ là người có tính cởi mở và hướng ngoại cao. Một nhà văn luôn phải đúng thời hạn được giao đều đòi hỏi sự tận tâm cao và có lẽ cả lo âu nữa.

Tuy nhiên, việc một người thuộc tính cách nào không nói cho bạn biết nhiều về tình bạn như bạn mong đợi. Chẳng hạn, có rất ít bằng chứng cho thấy sự giống nhau về tính cách có sức hấp dẫn giống như việc chia sẻ cùng quan điểm sống.

Trong số hơn 12.000 người Anh cung cấp thông tin về tối đa ba người bạn thân, hầu hết họ đều sống cách nhau khoảng 5 dặm, gặp nhau hàng ngày hoặc hàng tuần và cách nhau không quá hai tuổi. (Chỉ hơn một phần tư số bạn bè được liệt kê là họ hàng ruột thịt.)

Ngoại lệ của những quy tắc này là dành cho những người có tính cởi mở cao với những trải nghiệm mới. Rất có thể họ có những người bạn sống xa hơn, chênh lệch độ tuổi nhiều hơn, hoặc những người mà họ không thể gặp thường xuyên nhưng vẫn được coi là thân thiết. Tính hòa nhã và ở mức độ thấp hơn là tính hướng ngoại, gắn liền với tình bạn truyền thống phát triển dựa trên sự ổn định và gần gũi về mặt địa lý.

Tuy nhiên, chúng ta cũng có cá tính riêng trong cách kết bạn. Khi phỏng vấn 63 người cao tuổi vào thập niên 1980, nhà xã hội học Sarah Matthews nhận thấy ba phong cách khác nhau: Độc lập, chọn lọc và ham học hỏi. Người độc lập hài lòng với giao tiếp ngẫu nhiên, thường kết bạn từ hoàn cảnh như hàng xóm hay đồng nghiệp, nhưng ít duy trì lâu.

Một người thẳng thắn nói: “Tôi là người độc lập. Tôi có bạn bè không? Tôi có những người quen biết.” Người chọn lọc lại chỉ gắn bó sâu sắc với vài bạn thân hiếm hoi, thường là những người có ảnh hưởng lớn đến đời họ. Ngược lại, người ham học hỏi dễ dàng kết nối bạn mới mà vẫn giữ quan hệ cũ. Một phụ nữ chia sẻ: “Nếu bạn không kết bạn, bạn sẽ bị cô lập. Bạn phải chủ động cố gắng.

Cá tính của mỗi người thể hiện trong cách kết bạn. Ảnh: BetterUp.

Một nhóm nhà tâm lý học Đức gần đây đã áp dụng phân loại của Matthews để khảo sát gần hai nghìn người trên 40 tuổi. Các phạm trù vẫn giữ nguyên, chỉ có tình bạn thực dụng được chia thành hai: Có chọn lọc, với sự kén chọn cao hơn, và vô điều kiện, chủ yếu chú trọng giao lưu rộng rãi.

Kết quả cho thấy kiểu tình bạn sáng suốt phổ biến nhất, còn độc lập là hiếm nhất. Các yếu tố như học vấn, sức khỏe, số năm sống cố định và tần suất gặp gỡ bạn bè đều dự đoán được phong cách tình bạn. Trình độ và thu nhập cao thường giúp mở rộng giao tiếp xã hội, trong khi sức khỏe kém có thể hạn chế cả về cảm xúc lẫn vận động.

Tuy nhiên, hầu hết những gì tôi đã mô tả cho đến nay đều dựa trên cái mà các nhà khoa học xã hội gọi là xã hội KỲ LẠ, những thứ đó ở xã hội phương Tây, có giáo dục, công nghiệp hóa, sự giàu có và dân chủ. Công dân của họ đại diện cho 12% dân số thế giới nhưng chiếm tới 80% số người tham gia nghiên cứu.

Nhà nhân chủng học Daniel Hruschka của Đại học bang Arizona đã bắt đầu thu thập những gì ông có thể tìm thấy về mối quan hệ tình bạn ở phạm vi rộng hơn từ hàng trăm xã hội. Công việc của ông đã cho phép làm điều đó. Tình bạn đã bị bỏ qua trong nhân học cũng như trong mọi ngành khoa học khác. Nơi nó được đề cập đến trong hồ sơ dân tộc học thì thường được nhắc đến bên lề. Tuy nhiên, Hruschka lại tìm thấy thứ gì đó giống như tình bạn ở mọi nơi mà anh nhìn thấy.