 |
| Cover |
Đêm 2/12/2010, người dân thủ đô Doha của Qatar tràn ra đường ăn mừng việc quốc gia Trung Đông này giành quyền đăng cai World Cup 2022, qua đó giúp đội tuyển bóng đá nam của họ vào thẳng vòng chung kết với tư cách chủ nhà.
Tuy nhiên, ít ai tưởng tượng nổi buổi tối tháng 12/2010 với bầu không khí hân hoan cuồng nhiệt ấy lại là dấu mốc mở đầu khoảng thời gian đen tối đối với hàng nghìn người nhập cư từ khu vực Nam Á.
Hơn 6.700 người nhập cư mất mạng
Một nghiên cứu của báo Guardian cho thấy hơn 6.500 lao động nhập cư từ Ấn Độ, Pakistan, Nepal, Bangladesh và Sri Lanka đã thiệt mạng tại Qatar trong giai đoạn 2010-2020, khoảng thời gian chuẩn bị cho World Cup 2022.
5.927 trường hợp trong số này đến từ các nước Ấn Độ, Bangladesh, Nepal và Sri Lanka và 824 công nhân Pakistan.
Kết quả phân tích chỉ ra rằng trung bình mỗi tuần có 12 người nhập cư từ 5 quốc gia trên thiệt mạng, tính từ ngày Qatar chính thức giành quyền đăng cai ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh.
Trên thực tế, số người thiệt mạng trong quá trình chuẩn bị cho World Cup 2022 có thể còn lớn hơn, bởi dữ liệu nói trên chưa bao gồm các trường hợp nhập cư từ Philippines hay Kenya - những quốc gia có lượng lao động đổ về Qatar tương đối cao. Ngoài ra, những công nhân thiệt mạng trong giai đoạn cuối năm 2020 cũng chưa được thống kê.
 |
| Công nhân đến từ Nepal dựng giàn giáo cho lễ ra mắt logo World Cup. Ảnh: Guardian. |
Trong 10 năm qua, Qatar đã khởi động chương trình xây dựng với quy mô chưa từng có, phần lớn là để chuẩn bị cho World Cup 2022. Ngoài bảy sân vận động mới, hàng chục dự án lớn đã hoàn thành hoặc đang được triển khai, bao gồm một sân bay mới, đường xá, hệ thống giao thông công cộng, khách sạn và một thành phố mới, nơi sẽ tổ chức trận chung kết của giải đấu.
Giám đốc Nick McGeehan của nhóm vận động quyền lao động FairSquare Projects cho biết các trường hợp tử vong của người nhập cư tham gia chuẩn bị World Cup 2022 không được phân loại theo nghề nghiệp hoặc nơi làm việc.
"Một tỷ lệ rất lớn những người lao động nhập cư đã chết từng chia sẻ họ ở Qatar từ năm 2011 vì nước này giành quyền đăng cai World Cup", ông McGeehan nói.
37 trong số hơn 6.700 trường hợp tử vong được thống kê có liên quan trực tiếp đến việc xây dựng các sân vận động phục vụ World Cup.
Tuy nhiên, các chủ thầu lại phân loại 34 người trong số họ vào danh mục tử vong với nguyên nhân "không liên quan đến công việc". Cách sử dụng từ ngữ này làm dấy lên nhiều câu hỏi trong giới chuyên gia, theo Guardian.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng Qatar đã thất bại trong việc bảo vệ hơn 2 triệu lao động nhập cư của nước này, đặc biệt là những công nhân còn trẻ thiệt mạng trong quá trình xây dựng chuẩn bị cho World Cup.
Chết vì "nguyên nhân tự nhiên"
Đằng sau những con số thống kê là vô số gia đình mất đi trụ cột lao động, mù mờ về nguyên nhân cái chết của người thân và chật vật để đòi tiền bồi thường.
Ghal Singh Rai đến từ Nepal đã trả hơn 1.400 USD phí tuyển dụng để đảm nhiệm vị trí dọn dẹp vệ sinh trong một khu trại dành cho công nhân xây dựng Sân vận động Thành phố Giáo dục phục vụ World Cup. Nhưng chưa đầy một tuần sau, ông đã tự sát.
Một công nhân khác, Mohammad Shahid Miah đến từ Bangladesh, đã bị điện giật trong khu nhà dành cho công nhân sau khi nước tiếp xúc với dây cáp điện bị hở.
 |
| Mohammad Shahid Miah, 29 tuổi, đến từ Bangladesh, tử vong vì bị điện giật khi nước rò rỉ vào đường cáp điện trong phòng. Ảnh: Guardian. |
Trong khi đó, ở Ấn Độ, gia đình của Madhu Bollapally không hiểu tại sao người đàn ông 43 tuổi khỏe mạnh của họ lại chết vì "nguyên nhân tự nhiên" khi làm việc ở Qatar. Thi thể của ông Bollapally được tìm thấy trên sàn phòng trọ.
Trong số những nguyên nhân gây tử vong ở người lao động mà giới chức Qatar công bố, "tử vong tự nhiên" là lý do được liệt kê nhiều nhất. Nạn nhân chết vì "nguyên nhân tự nhiên" thường có triệu chứng suy tim hoặc suy hô hấp cấp tính.
Dựa trên dữ liệu mà Guardian thu được, 69% trường hợp tử vong của công nhân Ấn Độ, Nepal và Bangladesh được phân loại là "cái chết tự nhiên". Riêng với lao động Ấn Độ, con số này là 80%.
Cũng theo Guardian, những trường hợp được phân loại "tử vong tự nhiên" thường không được khám nghiệm tử thi và không có lời giải thích y tế hợp pháp về nguyên nhân gây ra cái chết.
Vào năm 2019, nhóm nghiên cứu nói trên phát hiện rằng cái nóng gay gắt vào mùa hè của Qatar có thể là một yếu tố quan trọng khiến nhiều công nhân tử vong.
 |
| Mùa hè ở Qatar nổi tiếng với thời tiết nắng nóng gay gắt. Ảnh: Getty. |
Trong khi đó, chính phủ Qatar lập luận rằng số người chết tương xứng về mặt tỷ lệ với lượng nhân công nhập cư vào nước này. Họ cho rằng con số hơn 6.500 người chết thống kê được bao gồm cả những người lao động trí thức đã "tử vong tự nhiên" sau khi sống ở Qatar trong nhiều năm.
"Tỷ lệ tử vong giữa các cộng đồng này nằm trong phạm vi dự kiến về quy mô và nhân khẩu học của dân số. Tuy nhiên, mỗi sinh mạng mất đi đều là một bi kịch, và Qatar sẽ làm mọi cách để bảo vệ những người lao động làm việc trên đất nước của chúng tôi", chính phủ Qatar cho biết trong một tuyên bố.
Phát ngôn viên của chính phủ Qatar nói thêm rằng mọi công dân và công dân nước ngoài đều được hưởng dịch vụ chăm sóc sức khỏe hạng nhất miễn phí. Nhờ đó, tỷ lệ tử vong ở công nhân nhập cư đã giảm ổn định trong thập kỷ qua.
Ủy ban Tổ chức World Cup tại Qatar, khi được hỏi về những cái chết trong quá trình xây dựng hệ thống sân vận động, cho biết: "Chúng tôi rất tiếc về những thảm kịch này và đã điều tra kỹ từng trường hợp để đảm bảo sự việc tương tự không lặp lại".
Người phát ngôn của Liên đoàn Bóng đá Quốc tế (FIFA) cho biết họ cam kết bảo vệ quyền lợi của người lao động trong các dự án của tổ chức này.
"Với các biện pháp an toàn và sức khỏe rất nghiêm ngặt... tần suất tai nạn trên các công trường xây dựng sân vận động phục vụ FIFA World Cup được giữ ở mức thấp so với các công trình xây dựng lớn khác trên thế giới", người phát ngôn của FIFA tuyên bố song không đưa ra dẫn chứng.
