'Hội Xuất bản Việt Nam đã thực sự hiểu nhu cầu của độc giả'

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam. Ảnh: Thắng Vũ.

Trao đổi với Tri thức trực tuyến, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, chia sẻ những điểm ông tâm đắc trong hoạt động của các hiệp hội như Hội Xuất bản Việt Nam, Hội Nhà văn Việt Nam. Ông cũng bày tỏ những kỳ vọng phát triển đối với Hội Xuất bản Việt Nam trong nhiệm kỳ tới.

"Giải thưởng Sách quốc gia nâng cao văn hóa đọc hiệu quả"

- Theo ông, các hiệp hội như Hội Xuất bản Việt Nam, Hội Nhà văn Việt Nam có đóng góp gì trong việc phát triển văn hóa, xã hội?

- Từ Hội nghị Văn hóa Toàn quốc 24/11/2021 do Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì, việc xác lập, chấn hưng văn hóa Việt được coi là quan trọng và cấp bách trong thời đại mới. Khi không chú trọng bồi dưỡng văn hóa, chúng ta phải đương đầu với ngày càng nhiều vấn đề, như về đạo đức con người, về ý thức xã hội, về phá hoại thiên nhiên hay về sự mai một của các giá trị văn hóa... Chính vì thế, tinh thần của Hội nghị Văn hóa Toàn quốc năm 2021, cũng như trong các nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ XIII hay các nghị quyết trước đó của Đảng, đã xác lập con đường chú trọng văn hóa.

Tôi nghĩ rằng, trong những năm gần đây, các hiệp hội về sách đã phát triển khá thuyết phục. Thông qua các hoạt động như tham gia tổ chức ngày sách, hội sách, giải sách... Hội Xuất bản đã góp phần của mình đưa sách trở thành một nhu cầu của người dân.

Qua quan sát của tôi, thế hệ trẻ ngày nay bắt đầu chủ động tìm đến sách hơn. Tôi thấy họ đến với sách văn học để tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi đặt ra trong chính con người họ, từ các vấn đề của họ.

Bên cạnh đó, các hội cũng tạo ra được các không gian đọc sách, không gian cho bạn đọc tiếp cận sách và các giá trị tinh thần mà sách mang lại.

- Trong thời gian qua, ông ấn tượng với hoạt động nào của Hội Xuất bản Việt Nam?

- Giải thưởng Sách quốc gia hàng năm là một trong những hoạt động mà theo tôi đã nâng cao văn hóa đọc rất hiệu quả. Ảnh hưởng của Giải thưởng Sách quốc gia tăng lên từng năm.

Giải thưởng Sách quốc gia là giải thưởng bao gồm đủ lĩnh vực của sách: Chính trị, Kinh tế; Khoa học xã hội và Nhân văn; Khoa học tự nhiên và Công nghệ; Văn hóa, văn học và nghệ thuật; Thiếu nhi.

Qua Giải Sách quốc gia, chúng ta thấy được thực trạng sách tại Việt Nam, thấy được bạn đọc đang tiếp cận và đón nhận sách như thế nào. Có thể nói, hiệu ứng giải thưởng mang lại rất lớn.

- Theo ông, điều gì làm nên sự khác biệt của Giải thưởng Sách quốc gia?

- Tôi nhận thấy trong những năm gần đây, Giải thưởng Sách quốc gia ngày càng đi sâu vào nội dung, chiều sâu, chất lượng sách và đã trao giải cho những cuốn sách tạo dư luận tích cực. Quyết định chọn sách trao giải cũng ngày càng chất lượng và đa dạng hơn.

Hội Xuất bản Việt Nam đã thực sự hiểu được nhu cầu của độc giả, tạo điều kiện và tôn vinh các cuốn sách giá trị cả về nội dung lẫn hình thức.

Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều

Tôi đánh giá cao cách nhìn của ban giám khảo. Hội đồng Giải thưởng Sách quốc gia đã nhận thấy họ cần đem lại điều gì cho bạn đọc. Tính đa dạng, phong phú và chất lượng của sách đoạt giải đã nâng tầm Giải thưởng Sách quốc gia.

Tôi cho rằng Hội Xuất bản Việt Nam đã thực sự hiểu được nhu cầu của độc giả, tạo điều kiện và tôn vinh các cuốn sách giá trị cả về nội dung lẫn hình thức.

"Cần tăng cường trao giải cho các tác phẩm văn học"

- Ông kỳ vọng gì ở những mùa giải tiếp theo?

- Mới đây, hội đồng tổ chức Giải thưởng đã họp bàn, tìm cách đánh giá lại quá trình tổ chức giải để tìm ra cách tạo hiệu ứng mới, phương thức tuyên truyền những cuốn sách được giải rộng rãi, hiệu quả hơn nữa.

Tôi nghĩ qua cuộc họp này, ta đều nhận thức được rằng ta không thể trao giải như một phong trào mà phải hiểu rằng bạn đọc hiện nay đang đón nhận tri thức ở mức độ cao hơn so với bạn đọc của 20-30 năm trước.

Bạn đọc hiện nay có nền tảng văn hóa rộng, đặc biệt là lớp trẻ. Do vậy, chúng ta cần đưa ra những cuốn sách thực sự tương xứng. Đó là những cuốn sách có hàm lượng trí tuệ, kiến thức, vấn đề sâu, là những cuốn sách có cách viết phong phú.

Cách trao giải cũng làm cho các nhà xuất bản tự nhìn nhận lại cách tiếp nhận bản thảo và xuất bản sách sao cho hợp lý, từ đó nâng cao chất lượng hơn, biết tuyển chọn những cuốn sách thực sự có giá trị, tác động vào đời sống tinh thần, trí tuệ nhiều hơn.

Tôi cũng nghĩ rằng chúng ta cần tăng cường trao giải cho các tác phẩm văn học. Lâu nay, không chỉ ở Việt Nam mà trên thế giới, sách văn học luôn có vị trí cao và các giải thưởng văn học luôn được độc giả đón chờ.

Như giải Nobel hàng năm, người ta vẫn mong ngóng hạng mục văn chương vì văn chương thường phản ánh những vấn đề trong thời đại ta đang sống. Văn chương đặt ra vấn đề, tiếp cận và lý giải vấn đề.

Chúng ta coi trọng mọi loại sách, nhưng để bạn đọc đến với sách nhiều hơn và tốt hơn, tôi nghĩ việc trao giải đa dạng và nhiều hơn cho sách văn học là một điều cần thiết. Đấy chính là một cách để xã hội quan tâm đến sách nhiều hơn.

Ông Nguyễn Quang Thiều từng bày tỏ sự tâm đắc với quyết định trao giải của Giải Sách quốc gia cho các tác phẩm văn học như tập thơ của Trần Vàng Sao. Ảnh: Việt Linh.

- 5 năm qua, Hội Xuất bản Việt Nam và những người làm sách đã có những hỗ trợ gì trong việc đưa sách tới tay bạn đọc, thúc đẩy phát triển văn hóa đọc?

- Tôi nghĩ điều quan trọng nhất là đánh giá đúng tầm quan trọng của sách trong việc thúc đẩy sự phát triển của xã hội, cân bằng các giá trị trong xã hội và các giá trị của con người trong xã hội. Thấu hiểu những điều đó, Hội Xuất bản Việt Nam đã làm ra những sự kiện, những phong trào phát triển văn hóa đọc như tham gia Ngày Sách và Văn hóa đọc, tổ chức Giải thưởng Sách quốc gia…

Tôi nghĩ trong những năm tới, Hội Xuất bản Việt Nam sẽ có những hình thức mới hơn để lan tỏa văn hóa đọc. Hiểu rõ bạn đọc cần gì, ta sẽ biết nên làm gì để tạo điều kiện cho bạn đọc tiếp cận với sách tốt hơn.

- Ngoài Giải thưởng Sách Quốc gia, ông có mong đợi gì ở Hội Xuất bản Việt Nam trong nhiệm kỳ tới?

- Tôi nghĩ bên cạnh giải sách, chúng ta có thể củng cố thư viện hơn nữa, tạo ra những không gian cho sách trên các phương tiện truyền thông như radio, truyền hình, báo chí, mạng xã hội.

Bên cạnh đó, ta cũng nên tạo ra không gian cho độc giả bàn luận, trao đổi và thông tin về sách. Tôi nghĩ thế hệ trẻ rất quan tâm đến việc trao đổi về sách, họ hay chọn lựa những vấn đề từ sách và liên hệ đến những vấn đề họ quan tâm như cách sống, lựa chọn nghề nghiệp, lựa chọn con đường cho mình.

Sách giúp mỗi độc giả, đặc biệt là độc giả trẻ, tìm thấy những giá trị đích thực, từ đó, đưa ra những quyết định chính xác khi dấn thân vào cuộc sống, biết chọn lựa những con đường phù hợp với mình.