Phát hiện, lưu giữ, quảng bá những tác phẩm có giá trị

Khi nhắc tới giải thưởng về sách hiện nay, độc giả sẽ nghĩ ngay tới Sách Quốc gia. Giải thưởng được tổ chức hàng năm, tôn vinh những cuốn sách, bộ sách có giá trị nổi bật về nội dung, tư tưởng, tri thức, thẩm mĩ, có tác động đến cộng đồng hoặc đóng góp sâu rộng về chuyên môn.

Kế thừa hơn 10 năm tổ chức Giải thưởng Sách Việt Nam, trong 5 năm qua, Hội Xuất bản đã xây dựng Giải thưởng Sách Quốc gia với quy chế chấm giải chặt chẽ, tôn vinh được đúng sách hay, trở thành đích đến cho người làm xuất bản và thành khung tham chiếu cho độc giả.

Động lực của người làm sách

Cho đến nay, Giải thưởng Sách quốc gia đã tôn vinh được 139 cuốn sách, bộ sách. Trong đó, có 14 giải A, 55 giải B và 70 giải C.

Tại Hội nghị Lấy ý kiến góp ý nâng cao chất lượng Giải thưởng Sách quốc gia diễn ra ngày 24/5, ông Hoàng Phong Hà, Phó chủ tịch thường trực Hội Xuất bản Việt Nam, đã khẳng định công tác chấm giải của Giải thưởng Sách Quốc gia rất chặt chẽ, hội đồng chấm giải bao gồm nhiều chuyên gia đầu ngành, tôn vinh được các tác phẩm giá trị.

Ông Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật trung ương, cũng đề cao công tác thẩm định của giải thưởng này. Ông nói: “Ít có giải thưởng nào mà có khoảng 70 chuyên gia các ngành tham gia vào đánh giá qua nhiều vòng chặt chẽ, tạo nên bộ lọc uy tín”.

Giải thưởng Sách quốc gia thu hút người làm sách ở đa lĩnh vực: Chính trị, kinh tế; Khoa học xã hội và Nhân văn; Khoa học tự nhiên và Công nghệ; Văn hóa, văn học và nghệ thuật; Thiếu nhi.

Không chỉ là một nguồn khích lệ tinh thần lớn, giải thưởng này còn tiếp động lực sáng tác, động lực làm sách cho người trong ngành.

Hơn thế, theo ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Giải thưởng Sách quốc gia giúp chính các đơn vị đoạt giải nâng cao thương hiệu, làm tăng hiệu quả kinh doanh.

Cụ thể, nhiều bộ sách, đầu sách đoạt giải đã trở thành những bộ sách bán chạy, được đông đảo bạn đọc cả nước quan tâm, được bán bản quyền dịch và xuất bản trên thị trường quốc tế.

Đơn cử, sách Chang hoang dã - Gấu, sau khi đoạt giải A Giải thưởng Sách quốc gia năm 2021, đã được bán bản quyền xuất bản tại 8 quốc gia. Tác giả Trang Nguyễn đã chia sẻ: “Đối với tác giả là Trang và Dũng (họa sĩ vẽ minh họa sách), giải thưởng là nguồn động viên để hai tác giả cố gắng hơn nữa cho các tác phẩm sau; cũng như cho thấy được sự quan tâm về bảo tồn thiên nhiên hoang dã và bảo vệ môi trường đã tăng cao trong những năm gần đây”.

Bà Vũ Thị Quỳnh Liên, Giám đốc Nhà xuất bản Kim Đồng, cho biết các tác phẩm đoạt giải luôn được lên kế hoạch tái bản và gắn thêm logo giải thưởng để tăng độ nhận diện. Bà cho rằng điều này làm tăng sức hút cho cuốn sách, đưa các tác phẩm đến nhiều đối tượng độc giả. Đây là một yếu tố khích lệ cả tác giả lẫn người làm xuất bản, tạo động lực cũng như cơ hội cho tác giả tiếp tục sáng tác, nghiên cứu.

Ông Phạm Trần Long - Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Thế giới - đã khẳng định giải thưởng là đích đến của người làm sách. Ông cho rằng Giải Sách quốc gia đã trở thành một giải thưởng uy tín hàng đầu trong lĩnh vực báo chí, xuất bản, văn hóa văn nghệ ở Việt Nam.

Từ đây, các nhà xuất bản càng thấy vai trò, trách nhiệm của mình trong việc góp phần phát hiện, lưu giữ, quảng bá những tác phẩm có giá trị đến với đông đảo bạn đọc, góp phần thúc đẩy ngành xuất bản và khuyến khích văn hóa đọc ở Việt Nam phát triển hơn nữa, hướng tới hội nhập quốc tế.

Giải thưởng Sách Quốc gia đã trở thành một khung tham chiếu cho độc giả chọn sách đọc. Ảnh: Việt Linh.

Khung tham chiếu cho độc giả chọn sách hay

Trao đổi với Tri thức trực tuyến trong mùa giải năm 2022, nhà văn Lê Phương Liên cho rằng tác động của giải thưởng trong việc thúc đẩy văn hóa đọc ngày càng mạnh. “Giải thưởng đã khẳng định và giới thiệu tới công chúng những tác phẩm hay”, bà Lê Phương Liên nói.

Có thể nói, với những quyết định trao giải chính xác, tôn vinh được đúng sách hay, Giải thưởng Sách quốc gia đã trở thành một khung tham chiếu cho độc giả chọn sách đọc.

Tính chính xác, sự mạnh dạn khi trao giải đã giúp giải thưởng khẳng định được vị thế, được giới chuyên môn tin tưởng, được bạn đọc mong chờ.

Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều

Ông Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, đã nhiều lần bày tỏ sự hài lòng với các quyết định trao giải của Giải thưởng Sách quốc gia. Ông cho rằng tính chính xác, sự mạnh dạn khi trao giải đã giúp giải thưởng khẳng định được vị thế, được giới chuyên môn tin tưởng, được bạn đọc mong chờ.

"Tôi cho rằng bạn đọc luôn chờ đợi những giá trị mà giải thưởng mang lại. Ngoài dư luận trong cộng đồng đọc sách, dư luận từ các nhà phê bình, thì giải thưởng cũng tạo ra những luồng dư luận nhất định trong giới văn học nghệ thuật", ông Nguyễn Quang Thiều khẳng định.

Thực tế, trước thềm lễ trao giải các năm, nhiều hội, nhóm yêu sách trên mạng xã hội đã có những bài viết bàn tán, dự đoán các cuốn sách sẽ giành giải cao. Các độc giả nhiệt tình nêu quan điểm, nhận xét các sách đã đọc và "đặt cửa" cho tác phẩm họ thấy xứng đáng.

Đây là dấu hiệu cho thấy mức lan tỏa của Giải thưởng Sách quốc gia trong cộng đồng, cho thấy rằng không chỉ người làm sách mà cả người đọc sách cũng mong ngóng, háo hức với kết quả giải thưởng.

Nhiều người trong ngành đã đánh giá rằng Giải thưởng Sách quốc gia có tác động tích cực lên văn hóa đọc.

Ông Hoàng Vĩnh Bảo, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam từng nói: "Giải thưởng sách giúp nâng cao nhận thức trong xã hội, tạo tiền đề lan tỏa văn hóa đọc. Rất nhiều tổ chức đã hưởng ứng, đứng ra tổ chức tặng sách, xây dựng tủ sách nông thôn, tủ sách trường học. Đặc biệt, các cơ quan báo chí cũng quan tâm đến sách nhiều hơn, nhiều cơ quan báo chí có chuyên mục giới thiệu sách hay".

Ông cho rằng nhận thức của mọi người về sách và đọc sách có thay đổi rõ rệt.

Theo số liệu hoạt động xuất bản năm 2022 mà Cục Xuất Xuất bản, In và Phát hành, Bộ Thông tin và Truyền thông tổng kết, mức bình quân sách/người/năm đạt 6,1 bản, mức cao nhất từ trước đến nay.

Mức tăng trưởng này có một phần nỗ lực của Giải thưởng Sách quốc gia nói riêng và Hội Xuất bản Việt Nam nói chung.