Những bước tiến của ngành xuất bản trong 5 năm qua

Trong 5 năm qua, ngành xuất bản có nhiều bước phát triển vượt bậc. Trong đó, Hội Xuất bản Việt Nam, với tư cách là tổ chức nghề nghiệp của người làm sách, đã theo dõi sát sao những nhu cầu của người làm xuất bản và có những hỗ trợ, định hướng, góp phần phát triển ngành xuất bản.

Từ những hỗ trợ sát sao trong thời kỳ dịch bệnh khó khăn, đến hỗ trợ ngành vươn lên sau đại dịch, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số cho phù hợp xu thế, ngành sách với sự đồng hành của Hội Xuất bản Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, góp phần nâng cao văn hóa đọc ở Việt Nam, nâng mức bình quân sách/người/năm cán mức 6,1 bản (cao nhất từ trước đến nay).

Vươn lên sau đại dịch

Trong 5 năm qua, xuất bản cũng như nhiều ngành nghề khác đối mặt với những khó khăn do đại dịch gây ra. Trong thời gian đại dịch Covid-19 hoành hành, Hội Xuất bản Việt Nam cũng có nhiều hoạt động giúp thúc đẩy ngành. Đặc biệt, trong thời kỳ giãn cách, người dân cần sách hơn bao giờ hết. Nhiều người đã chia sẻ rằng đọc sách trong mùa dịch giúp tinh thần của họ phấn chấn hơn, giúp họ thư giãn hơn.

Dù vậy, tình hình giãn cách chống dịch đã ảnh hưởng đến công tác vận chuyển, phát hành sách. Trong tình thế ấy, ông Hoàng Vĩnh Bảo - Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam - đã đề xuất các đơn vị xuất bản thành lập nhóm để trao đổi, tăng cường liên lạc, làm việc với nhau qua mạng, giúp các đơn vị xuất bản chia sẻ khó khăn, cùng nhau tìm cách giải quyết.

Đầu tiên, phải kể đến nỗ lực đề xuất sách trở thành mặt hàng thiết yếu trong thời kỳ dịch. Bước đi này đã giúp cho ngành xuất bản, phát hành lưu thông được sản phẩm, ổn định sản xuất.

Nhờ sự quan tâm sát sao và những nỗ lực triệt để mà tính đến năm 2021, doanh thu ngành vẫn đạt mức tăng trưởng, thậm chí còn cao hơn năm 2019 (thời điểm trước đại dịch). Cụ thể, tổng doanh thu toàn ngành đạt 2.996 tỷ đồng (tăng 12,4% so với năm 2020 và 7,9% so với năm 2019).

Trong thời gian đó, Hội xuất bản Việt Nam cũng tổ chức chương trình "Sách trao tay, học ngày giãn cách", gửi sách đến người dân tại địa bàn bị phong tỏa vì Covid-19. Chương trình phối hợp với Thành đoàn TP.HCM và có sự đóng góp của hàng chục đơn vị xuất bản khắp cả nước.

Số lượng sách giấy, tạp chí do các đơn vị ủng hộ lên đến hơn 10.000 cuốn, bao gồm nhiều sách về kiến thức phổ thông (khám phá, khoa học thường thức, sức khỏe...), sách kỹ năng sống, sách hư cấu (truyện chữ, truyện tranh)...

Ông Lê Hoàng, Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam đã nói: "Khoảng thời gian khó khăn này nhận được sự chia sẻ, ủng hộ của các nhà xuất bản, nhà sách, đơn vị phát hành là rất đáng quý".

Các cuốn sách sau khi thu nhận được đóng gói và khử trùng, sau đó được gửi đến các quận, huyện trên địa bàn TP.HCM. Ngoài sách in, người dân cũng có thể tiếp cận 2.000 sách nói và 80 sách điện tử trên các nền tảng như Waka và Voiz FM.

Số hóa là xu thế tất yếu. Ảnh: Thanh Trần.

Thúc đẩy chuyển đổi số

Sách số là một xu thế tất yếu của thời đại, đặc biệt được nhìn nhận rõ ràng hơn sau hai năm đại dịch. Hội xuất bản Việt Nam có những hoạt động giúp các thành viên nắm bắt xu hướng làm sách mới. Những năm qua, Hội có những hoạt động để thúc đẩy chuyển đổi số trong xuất bản.

Chủ trương này đã được thể hiện qua phát biểu của Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam Hoàng Vĩnh Bảo tại hội nghị tìm cách tháo gỡ khó khăn trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hồi tháng 8/2021: "Thời gian qua, phát hành online rất quan trọng. Không chỉ trong dịch bệnh, mà sau này, khi bình thường trở lại, ta phải tập trung xuất bản điện tử, phát hành trực tuyến".

Ông Nguyễn Nguyên, Cục Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, Bộ Thông tin và Truyền thông, Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, cũng nhấn mạnh về chủ trương chuyển đổi số trong xuất bản tại một thảo luận năm 2021: “Chuyển đổi số là câu chuyện sống còn, chúng ta càng đi sớm, càng có cơ hội; càng đi sau bao nhiêu, càng khó khăn bấy nhiêu”.

Câu chuyện chuyển đổi số được nhấn mạnh, được xem là trọng tâm phát triển của ngành xuất bản những năm qua. Nhiều doanh nghiệp đã có chính sách đầu tư vào hoạt động phát hành xuất bản phẩm điện tử. Tính đến nay đã có 16 đơn vị được cấp giấy xác nhận hoạt động phát hành xuất bản phẩm điện tử, một số đơn vị phát hành đã đủ điều kiện và đang hoàn thiện các thủ tục để được cấp giấy xác nhận.

Xuất bản điện tử không ngừng đột phá qua các năm. Số đầu xuất bản phẩm điện tử 2022 ước đạt 3.200 với 15 triệu lượt người sử dụng (tương đương 32-35 triệu bản sách được đọc), tăng 59% so với năm 2021.

Các loại hình sách số khác như sách nói, sách tóm tắt cũng đang được chú trọng. Nhiều tọa đàm đã mở ra, tạo điều kiện cho người làm sách trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm số hóa.

Hình ảnh tại lễ trao Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2022. Ảnh: Trương Hiếu.

Tạo dấu ấn trong lòng người yêu sách

Bên cạnh thúc đẩy thị trường, nắm bắt xu hướng làm sách, Hội Xuất bản Việt Nam cũng luôn có nhiều hoạt động phát triển văn hóa đọc.

Tiêu biểu trong đó là việc Hội tổ chức Giải thưởng Sách Quốc gia, tôn vinh các tác phẩm có giá trị. Giải thưởng này không những trở thành một mục tiêu phấn đấu của các đơn vị làm sách, mà còn trở thành một bộ khung tham chiếu cho độc giả chọn sách.

Tại Hội nghị Lấy ý kiến góp ý nâng cao chất lượng Giải thưởng Sách Quốc gia diễn ra ngày 24/5, ông Nguyễn Thanh Lâm, Thứ trưởng Bộ Thông tin & Truyền thông, đã khẳng định: "Giải thưởng Sách Quốc gia đã trở thành một dấu ấn trong lòng người yêu sách”.

Sau 5 năm tổ chức, 139 sách, bộ sách đã được trao giải. Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, nhận định giải thưởng có sức lan tỏa trong xã hội, có tác động tích cực đến ngành xuất bản.

Giải thưởng Sách Quốc gia cũng được đánh giá cao vì công tác trao giải xác đáng, tôn vinh được đúng sách giá trị. Các tác phẩm, công trình trao giải được đánh giá là có tính tham khảo cao, hướng đến tương lai, mở rộng biên độ tự do sáng tác.

Ông Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, đặc biệt tâm đắc với những quyết định trao giải của hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia, trao giải cho cả những tác phẩm gai góc, thể nghiệm. Ông cho rằng những quyết định trao giải này làm hài lòng cả giới yêu sách lẫn độc giả đại chúng.

Giải thưởng Sách Quốc gia không những động viên, khuyến khích người làm sách, mà còn thu hút, thuyết phục được bạn đọc.