Hiệu sách độc lập làm gì để có vị trí riêng trong lòng độc giả?

Hai bạn trẻ trong một tour trải nghiệm của Kafka bookstore. Ảnh: FB Kafka bookstore.

Một khó khăn chung của các hiệu sách độc lập hiện nay là phải cạnh tranh về giá với các sàn thường mại điện tử, các hội sách giảm giá sâu, đồng thời không có được mức chiết khấu đại lý như các chuỗi bán lớn, yếu thế hơn về mặt không gian, vị trí. Trong bối cảnh này, nhiều hiệu sách độc lập vẫn xoay xở để duy trì và mang đến những dịch vụ, giá trị đặc trưng cho tệp khách hàng riêng của mình.

Chia sẻ với Tri Thức - ZNews, người sáng lập và điều hành hai hiệu sách độc lập có mô hình đặc biệt Kafka bookstore và Hiệu sách Vịt kể về lối đi riêng để các đứa con tinh thần của họ có được chỗ đứng trong lòng độc giả.

Mô hình trải nghiệm kết hợp vui chơi và đọc sách

Với trường hợp của Kafka bookstore, một thách thức mới xuất hiện khi tiệm chuyển nhà đi xa. Về Trà Vinh từ năm 2021 vì những thay đổi do dịch Covid-19 sau 7 năm hoạt động tại TP.HMC, Kafka bookstore ghi nhận doanh thu giảm sâu vì mất một lượng lớn độc giả, khách mua sách. Tuy nhiên, đổi lại, chi phí vận hành như chi phí mặt bằng, chi phí trả cho nhân viên tại địa chỉ mới cũng thấp hơn hẳn. Tiệm thu ít, song cũng chi ít nên "dù ế nhưng vẫn tạm ổn", chị Thuận - chủ tiệm sách - chia sẻ.

Nhìn nhận điều kiện ở Trà Vinh, hiệu sách xây dựng mô hình tour cuối tuần kết hợp vui chơi, thư giãn lồng ghép với đọc sách. Bên cạnh đi chơi, ăn uống, buổi tối sẽ có khoảng thời gian khách tham gia chia sẻ về việc đọc, việc học, những thứ mỗi người ấp ủ muốn chia sẻ.

Ảnh minh họa tour trải nghiệm của Kafka bookstore. Ảnh: NVCC.

Chia sẻ về mô hình này, chị Thuận nói: "Thật lòng mà nói, tour giúp tiệm tồn tại". Doanh số bán sách giảm, người mua giảm, do đó tiệm phải làm gì đó để tự nuôi sống. Tour trải nghiệm có mô hình mới lạ nên nhiều khách hào hứng tham gia, giúp tiệm cân bằng lợi nhuận và tiếp tục tồn tại.

Rộng hơn, sâu hơn thì Kafka không đặt mục tiêu lớn về lợi nhuận. Chị Thuận tâm sự, từ ngày thành lập, chị cũng chưa thu được lợi nhuận cho bản thân, hoặc có một ít thì lại dùng số tiền đó cho việc mua sách, tặng sách, rủ rê những người khác đọc và các hoạt động phi lợi nhuận khác.

Dù đã dời về Trà Vinh, song Kafka vẫn có mặt tại nhiều sự kiện sách ở TP.HCM. "Với đối tác thân thiết hoặc hoạt động có nhiều ý nghĩa mà chúng mình yêu thích, chúng mình vẫn cố gắng quay về tham gia".

Hầu hết hoạt động này đều không có lợi nhuận. Đơn giản là nếu cảm thấy phù hợp với việc giới thiệu nhiều sách hay đến người đọc, lôi kéo nhiều người bắt đầu đọc sách và làm trẻ nhỏ hào hứng với sách hơn thì chị Thuận sẽ làm.

"Không rõ có đủ sức lan tỏa văn hóa đọc hay không, nhưng quan điểm là gặp người nào thì rủ rê người đó đọc. Trong suốt quá trình hoạt động chỉ cần 1-2 người vì sự giới thiệu của Kafka mà đọc, bắt đầu thích đọc thì coi như chúng mình đã đạt được mục tiêu", chủ tiệm sách Kafka trải lòng.

Nhận mình là một "chủ tiệm nghiệp dư", "nhà thiết kế với trái tim nghệ sĩ đi bán sách" dù đã trong ngành sách 10 năm, chị Thuận tâm niệm rằng mỗi hiệu sách nên hướng đến tệp khách hàng riêng. Từ đó tiệm có thể tập trung duy trì và phát triển dòng sách đặc trưng của tiệm, của thương hiệu, giữ chân tệp khách hàng nhỏ nhưng trung thành.

Các hiệu sách cũng càn nắm bắt những thay đổi trong ngành, cập nhật và ứng dụng hợp lý những cách truyền thông, kinh doanh mới để duy trì. Bản thân chị "chưa bao giờ muốn từ bỏ nhưng xác định đây là một công việc rất khó khăn", chủ tiệm sách Kafka chúc các "đồng nghiệp" của mình luôn vững tâm, kiên định để tìm được tệp khách đúng.

Đa dạng dịch vụ, lựa chọn 'ngách' riêng để tìm kiếm khách hàng

Quyết định mở hiệu sách Vịt vào năm 2022, chị Tâm quan sát và nhận thấy ngành sách có quy mô thị trường khá hẹp, nhất là ở Việt Nam. Song song với đó sách giấy còn phải đối mặt nhiều cạnh tranh như ebook, video book hay thậm chí là postcard…

Trong đó, sách thiếu nhi là nhóm sản phẩm ít bị thay thế bởi ebook nhất. Ở độ tuổi 0-6, không ai muốn con mình ôm iPad thay cho cuốn sách, do tương tác, trải nghiệm vật lý vẫn luôn quan trọng với các bé. Vì vậy, dòng sách thiếu nhi được giảm bớt áp lực cạnh tranh.

Ngành xuất bản hiện nay có nhiều cải tiến về cách tương tác với sách. Sách cho bé cũng tương tự món đồ chơi, hấp dẫn cả người lớn lẫn trẻ em về thẩm mỹ, sự thú vị, niềm vui… Sách thiếu nhi có thể vừa để ngắm, để chơi, vừa có thể tạo thói quen đọc.

Ngoài ra, tiệm còn hướng đến tư vấn bán sách tùy theo mục tiêu và dịch vụ. Chị Tâm lý giải, điều này xuất phát từ việc không phải lúc nào người đọc cũng đủ thời gian để tìm ra thứ mình cần đọc, đôi khi để giải quyết vấn đề, chưa chắc người ta đã cần tới sách kỹ năng.

Hiệu sách Vịt chú trọng đến tư vấn lựa chọn sách cho khách hàng. Ảnh: Ánh Hoàng.

Bên cạnh đó, chị tâm niệm rằng sách mua ở đâu cũng dễ dàng, do đó không muốn đi theo con đường giảm giá để cạnh tranh. Tư vấn những cuốn sách đáng đọc vừa giúp độc giả tiết kiệm thời gian, vừa đừa tiệm đến gần hơn với khách hàng của mình.

Hiệu sách Việt còn ấp ủ dự án tư vấn lộ trình đọc, triển khai thành dịch vụ gửi sách định kỳ. "Có nhiều vấn đề sẽ cần chọn sách trong dài hạn, nhất là với trẻ em", chị Tâm chia sẻ. Ví dụ sách theo độ tuổi, mức phát triển của bé. Hay một người không thích đọc sách và muốn thay đổi điều này, thậm chí cảm thấy cần cải thiện cụ thể một vấn đề trong cuộc sống cũng có thể tìm tới gói sách định kỳ.

Tuy nhiên, vì thiếu người làm và quá bận nhiều việc, dịch vụ này chị chưa làm được như kỳ vọng. "Việc này khá khó vì đòi hỏi người bán hàng phải thực sự hiểu cả khách hàng lẫn sản phẩm, nó quá cá nhân hoá nên không thể chỉ tuyển một nhân viên để làm thay được", chủ hiệu sách Vịt trăn trở. Tuy nhiên, chị nghĩ dịch vụ này cũng có thể được triển khai với các biến thể như tư vấn gói sách cho gia đình, tư vấn thư viện sách văn hoá doanh nghiệp.

Ngoài ra, chị Tâm cho biết một số sản phẩm - dịch vụ của hiệu sách Vịt được bạn đọc yêu thích là: blind date book - sách bọc kín, có ghi vài dòng gợi ý cho độc giả lựa, như để thử xem mình có duyên với cuốn nào; set quà tặng kết hợp sách với một số đồ lưu niệm nhỏ xinh.