Theo Global Security, tổn thất nặng nề của các máy bay chiến đấu Không quân Mỹ khi đối đầu với tên lửa phòng không trong chiến tranh Việt Nam khiến giới quân sự Mỹ bàng hoàng. Trong cuộc chiến Yom Kippur năm 1973, Không quân Israel tổn thất 109 máy bay chỉ trong 18 ngày khi đối đầu với hệ thống phòng không 2K12 Kub (SA-6) mà ngày nay vẫn còn sử dụng.
Ngoài ra, sự phát triển mạnh của các hệ thống radar trinh sát khiến các máy bay dễ bị “tóm” từ xa và báo động cho các hệ thống phòng không sẵn sàng nghênh chiến. Bí mật và bất ngờ là những yếu tố mang tính sống còn đối với sự thành công của các chiến dịch tập kích đường không.
Tên lửa phòng không và radar trinh sát tầm xa trở thành những "sát thủ" đối với máy bay chiến đấu. Qua mặt radar trinh sát, bí mật tiếp cận khu vực chiến đấu được Lầu Năm Góc đặc biệt quan tâm.
Cuộc cạnh tranh giữa 3 ông lớn
Năm 1974, Cơ quan Nghiên cứu các Dự án Quốc phòng Tiên tiến (DARPA) đã yêu cầu các nhà thầu quốc phòng lớn như McDonnell Douglas, Northrop, General Dynamics, Fairchild và Grumman phát triển máy bay chiến đấu thế hệ tiếp theo.
DARPA yêu cầu máy bay mới “không thể bị phát hiện bằng radar”. Fairchild và Grumman rút khỏi chương trình do tự thấy không đủ khả năng, General Dynamics đề xuất giải pháp đối phó điện tử giúp máy bay qua mặt các hệ thống radar. Cuối cùng còn lại McDonnell Douglas, Northrop được cung cấp 100 triệu USD để thiết kế mẫu máy bay cho chương trình.
 |
| Mẫu thử nghiệm Have Blue bên trong nhà xưởng của Lockheed. Ảnh: Lockheed |
Ban đầu Lockheed (nay là Lockheed Martin) không được mời tham gia dự án. Tân chủ tịch Ben Rich sau đó đã liên hệ với CIA tác động đến DARPA để Lockheed được tham gia chương trình. Năm 1975, DARPA chính thức mời 3 nhà thầu Lockheed, Northrop và McDonnell Douglas phát triển mẫu thử nghiệm cho chương trình được gọi là XST.
Tập đoàn Lockheed đã xây dựng 2 mô hình làm từ gỗ với kích thước bằng một phần ba máy bay thật để thử nghiệm khí động học và mức độ phản xạ radar (RCS) trong hầm gió. Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu của Lockheed đã thiết kế một chương trình phần mềm để tính toán RCS được gọi là Echo-1.
Trong khi đó, đội ngũ kỹ sư của Northrop cũng viết một chương trình máy tính mang tên Genscat để tính toán RCS. Thiết kế của Lockheed và Northrop khá tương tự nhau, trong khi McDonnell Douglas không đưa ra được mẫu thiết kế và bị loại.
Tháng 3/1976, Lockheed được chỉ định làm nhà thầu chính cho giai đoạn 2 của chương trình. Northrop được DARPA khuyến khích tiếp tục nghiên cứu của họ và sau này áp dụng vào chương máy bay ném bom chiến lược tàng hình B-2 Spirit.
Khởi nguồn cuộc cách mạng tàng hình
Mẫu thử nghiệm cho giai đoạn 2 của chương trình được gọi là Have Blue. Chiếc đầu tiên mang mã số HB001 được hoàn thành vào tháng 8/1977. Máy bay có thiết kế khí động học “quái dị” với nhiều góc cạnh nhằm làm tán xạ sóng điện từ. Buồng lái có hình kim tự tháp, cửa hút không khí bố trí phía trên cánh chính.
 |
| Các công nghệ thu được từ Have Blue đã được áp dụng để chế tạo máy bay chiến đấu tàng hình đầu tiên trên thế giới F-117A Night Hawk. Ảnh: Không quân Mỹ |
Cánh đuôi hình chữ V ngược, bụng máy bay hình tam giác, phần mũi rất nhọn, tất cả những yếu tố này đều có tác dụng làm giảm tối đa độ phản xạ radar. Toàn bộ máy bay được phủ một lớp vật liệu hấp thụ sóng điện từ giúp máy bay “tàng hình” trước radar đối phương.
Do thiết kế bất thường nên khả năng ổn định khí động học của máy bay rất thấp. Các kỹ sư đã sử dụng hệ thống “fly-by-wire” (bay bằng dây dẫn) 4 kênh tín hiệu để chỉnh sửa các khuyết điểm khí động học. Bộ phận hạ cánh được tận dụng lại từ tiêm kích F-5, động cơ General Electric J85-GE-4A sử dụng trên máy bay huấn luyện T-2B.
Mẫu thử nghiệm HB001 cất cánh lần đầu vào ngày 1/10/1977. Phi công Bill Park đã thực hiện thành công 35 chuyến bay thử nghiệm. Tuy nhiên, lần bay thứ 36 vào ngày 4/5/1978, máy bay gặp trục trặc về hệ thống cơ khí nên không thể hạ cánh. Phi công Park thoát được ra ngoài trước khi máy bay lao xuống đất và phát nổ.
Ông bị bất tỉnh khi ghế phóng đẩy ra ngoài ở tốc độ cao nên không thể tiếp đất an toàn. Park bị chấn thương lưng và chân nghiêm trọng buộc phải nghỉ bay trọn đời.
Mẫu thử nghiệm HB002 cất cánh lần đầu vào ngày 20/7/1978 do phi công Ken Dyson thực hiện. HB002 đã thực hiện thành công 52 chuyến bay. Ngày 1/7/1979, khi đang thực hiện chuyến bay thứ 52, hệ thống thủy lực của máy bay bị rò rỉ dẫn đến một đám cháy ở động cơ.
Máy bay mất kiểm soát và lao xuống đất, phi công Dyson nhảy dù an toàn. Toàn bộ quá trình bay thử nghiệm Have Blue đều diễn ra tại khu vực quân sự tối mật mang tên Vùng 51.
2 mẫu thử nghiệm đều gặp trục trặc và rơi xuống đất, tuy nhiên, nhà sản xuất đã tích lũy được số giờ bay cần thiết để hoàn thiện thiết kế mới trong chương trình Senior Trend. Máy bay mới có thiết kế tương tự Have Blue với một số cải tiến, cánh đuôi hình chữ V hướng ra ngoài thay vì đảo ngược như phiên bản gốc.
Kích thước máy bay lớn hơn so với mẫu thử nghiệm. Loại máy bay mới được chỉ định là F-117A Night Hawk. Have Blue đã rơi xuống đất, nhưng các công nghệ thử nghiệm trên máy bay đã được áp dụng để chế tạo thành máy bay chiến đấu tàng hình đầu tiên trên thế giới, mở đường cho cuộc cách mạng máy bay tàng hình.
