Những dự đoán về việc TQ sẽ còn tiếp tục "gây chuyện" ở Biển Đông được các chuyên gia, học giả quốc tế về Biển Đông không úp mở mà thẳng thắn nêu tại hội thảo quốc tế "Những khía cạnh pháp lý liên quan đến sự kiện TQ hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng biển VN" diễn ra tại TP.HCM ngày 26/7.
Các học giả đều chung nhận định rằng, Biển Đông là tuyến hàng hải quốc tế huyết mạch, có vị trí địa chính trị quan trọng không chỉ đối với các quốc gia trong khu vực mà còn với cả các quốc gia trên thế giới. Chính vì vậy, bảo đảm an ninh, an toàn hàng hải, hàng không và hoạt động thương mại quốc tế bình thường trên Biển Đông là quyền lợi và nghĩa vụ của tất cả các quốc gia.
 |
| Luật gia Veeramalla Anjaiah (Indonesia) dự báo những bước đi sắp tới của TQ trên Biển Đông. |
Dưới góc độ pháp luật quốc tế, các học giả cho rằng việc TQ hạ đặt giàn khoan trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của VN là hành vi vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của VN, vi phạm luật pháp quốc tế, Công ước LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS), Tuyên bố về ứng xử của các bên tại Biển Đông (DOC), ảnh hưởng đến hoạt động hàng hải, hàng không và thương mại quốc tế, đe dọa hòa bình, an ninh của khu vực và thế giới.
Tiếp tục hạ đặt giàn khoan
Không chỉ dự báo về việc TQ có tiếp tục đưa giàn khoan vào vùng biển của VN, các học giả cũng cảnh báo nguy cơ "sau VN thì các quốc gia khác cũng có thể bị tương tự".
Luật gia Veeramalla Anjaiah, Phó tổng biên tập Daily Jakarta Post, Indonesia tỏ ra không nghi ngờ: Tôi chắc chắn là TQ sẽ hạ đặt giàn khoan trở lại. Chỉ vài tháng gần đây, TQ liên tục khẳng định chủ quyền tại đất liền và vùng biển.
Hơn nữa, thời gian qua, TQ thể hiện thái độ và chính sách cứng rắn khi không đồng ý bất kỳ sự thỏa hiệp nào. TQ kiên quyết bảo vệ chủ quyền mà TQ cho rằng đang nằm trên đường 9 đoạn đó.
Nhưng không có nghĩa mọi việc sẽ dễ dàng. Không ít ý kiến nhận định, mặc dù giàn khoan Hải Dương 981 đã được di dời ra khỏi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của VN nhưng hành động này đã tạo ra một tiền lệ xấu trong quan hệ pháp lý quốc tế, bị dư luận thế giới lên án và phản đối rất nhiều.
 |
| Chris Rahman mong muốn ASEAN đoàn kết để ngăn chặn tình trạng bành trướng ở Biển Đông của TQ |
"Nên nếu đưa giàn khoan quay trở lại, TQ sẽ có những cách thức thực hiện khôn khéo hơn nhiều" - luật gia Veeramalla Anjaiah ám chỉ những mối lo ngầm.
Đồng quan điểm lo ngại sự trở lại của TQ trên Biển Đông, TS. Chris Rahman, nghiên cứu viên cao cấp của Trung tâm Nghiên cứu tài nguyên và an ninh biển Australia cho hay, trong tương lai khó biết TQ quay lại với những hành vi như thế nào.
TQ sẽ quay lại gây hấn ở Biển Đông song không nhất thiết là VN mà có thể đến các vùng khác, các nước trong khu vực Biển Đông - TS. Chris Rahman nhấn mạnh đồng thời việc bành trướng Biển Đông không chỉ là vấn đề khai thác khoáng sản mà TQ còn muốn khẳng định chủ quyền tuyệt đối trên đường lưỡi bò.
Kiện - cửa mở bỏ ngỏ cho VN
Các học giả vẫn lưu ý VN chuẩn bị biện pháp pháp lý trong đấu tranh bảo vệ vùng biển chủ quyền với TQ. Bởi một thực tế, TQ có hành vi xâm phạm chủ quyền VN với mức độ ngày càng gia tăng.
Thậm chí, không ít ý kiến cho rằng, dù giàn khoan rút đi, VN vẫn nên khởi kiện TQ ra Tòa trọng tài quốc tế về luật biển, ngay cả khi TQ từ chối tham gia.VN cần chuẩn bị kỹ lưỡng các chứng cứ pháp lý, lịch sửđể khởi kiện khi thấy cần thiết, tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia, đặc biệt là Philippines về việc chuẩn bị hồ sơ pháp lý cũng như kinh nghiệm đối phó với phản ứng về chính trị, kinh tế, ngoại giao của TQ.
Một số chuyên gia, học giả đến từ Indonesia, Thái Lan, Hàn Quốc, Philippines đã trình bày kinh nghiệm của các quốc gia sử dụng biện pháp pháp lý để giải quyết tranh chấp. GS.Hikmahanto Juwana, Indonesia cho rằng VN cần tính tới sức mạnh tổng hợp của dư luận quốc tế trong việc ủng hộ các tuyên bố của VN.
 |
GS.Makane Moise, Thuỵ Sỹ phân tích những thuận lợi, khó khăn trong việc đưa các vụ tranh chấp giữa các quốc gia ra trước Hội đồng Bảo an, Đại hội đồng LHQ và Toà án Công lý quốc tế để VN tham khảo.
"Quyền lực mềm ASEAN"
Các học giả thống nhất nhận định các biện pháp chính trị ngoại giao là giải pháp đặc biệt quan trọng được quy định trong luật quốc tế, cụ thể là điều 33 khoản 1 của Hiến chương LHQ, văn bản có giá trị pháp lý cao nhất trong luật quốc tế.
Chính vì vậy, phần lớn các tranh chấp quốc tế từ trước đến nay, trong đó có tranh chấp về lãnh thổ đã được các quốc gia sử dụng biện pháp chính trị ngoại giao để giải quyết.
Nhiều học giả cho rằng, ASEAN nên giữ một vai trò quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp ở Biển Đông; ủng hộ các quốc gia thành viên ASEAN tiếp tục theo đuổi chính sách ngoại giao nhằm giải quyết hoà bình các tranh chấp, tiến tới ký kết Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).
Các học giả cũng đề cao vai trò của các đối tác ngoài khu vực trong việc hỗ trợ các nước ASEAN giải quyết xung đột ở Biển Đông; là trung tâm hoà giải các tranh chấp giữa các quốc gia thành viên cũng như tranh chấp giữa các quốc gia thành viên với các quốc gia ngoài ASEAN, phát huy quyền lực mềm của ASEAN.
Song song đó, ASEAN cần tăng cường đoàn kết, hợp tác hơn nữa nhằm thống nhất ý chí chung của khối, hành động có trách nhiệm, đúng luật pháp quốc tế để tiến tới cùng TQ ký COC để kiểm soát và giải quyết hiệu quả các tranh chấp, xung đột ở Biển Đông.
Kết thúc hội thảo, các học giả, chuyên gia VN và quốc tế đã thông qua Kết luận hội thảo, với những kiến nghị nhằm góp tiếng nói độc lập, khách quan, khoa học, đề xuất những biện pháp hoà bình giải quyết các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, góp phần bảo đảm hoà bình, ổn định, hợp tác, phát triển ở khu vực và trên thế giới.
