 |
|
Tổ hợp radar sóng ngắn ở thành phố Chernobyl 2. Ảnh: pripyat.com |
Sau thảm họa tại nhà máy điện nguyên tử, cuối tháng 4/1986, địa danh Chernobyl được cả thế giới biết đến. Nhưng ít người biết về một căn cứ bí mật Chernobyl 2, tọa lạc gần địa điểm nơi lò phản ứng hạt nhân phát nổ.
Trong thập niên 70 của thế kỷ trước, các nhà khoa học Liên Xô đã phát triển một mạng lưới theo dõi tín hiệu khai hỏa tên lửa liên lục địa, được bắn lên từ bất cứ điểm nào trên hành tinh thông qua hệ thống radar định vị khổng lồ. Hệ thống hoạt động bằng các bước sóng phát tán theo phương nằm ngang, tiêu biểu là trạm radar mang mật danh "Rainbow 1" (Cầu vồng 1).
Giới chức Liên Xô phải xây dựng một nguồn điện ổn định với tổng công suất cực lớn, lên tới 10 MW/ngày, để vận hành mạng lưới radar phức tạp. Do đó, trạm "Rainbow 1" được xây dựng gần nhà máy điện nguyên tử Chernobyl, nhằm thỏa mãn nhu cầu về điện.
Dựa trên nhiệm vụ chiến lược được giao, thành phố tuyệt mật Chernobyl 2 được gấp rút xây dựng vào nửa cuối thập niên 70. Tới ngày 31/5/1982, trạm radar "Rainbow 1" chính thức đi vào hoạt động, phủ sóng tới mọi ngóc ngách trên địa cầu.
Thành phố Chernobyl 2 là nơi sinh sống và làm việc của khoảng 1.000 sĩ quan thông tin và chuyên viên kỹ thuật chuyên nghiệp, được Bộ Quốc phòng Liên Xô bí mật điều động đến công tác tại Trạm "Rainbow 1", dưới sự chỉ huy của Đại tá Vladimir Musiets, đồng thời cũng là sĩ quan cao cấp phụ trách thông tin trong binh chủng Bộ đội Vũ trụ mới hình thành.
Họ trực tiếp vận hành và điều khiển mạng lưới radar phức hợp khổng lồ, bao gồm cả bước sóng ngắn lẫn bước sóng dài.
Tổ hợp thu phát tín hiệu sóng ngắn cao 150 m và dài tới 460 m, còn tổ hợp thu phát radar sóng dài cao đến 230 m, chiều dài là 100 m. Ngoài ra, cả hai tổ hợp này đều liên kết với hệ thống "Krug" (Vòng tròn), cấu thành từ 240 cột ăngten cao 12 m xếp thành hai hàng hình vòng cung viền quanh trạm "Rainbow 1", có nhiệm vụ tối ưu hóa hiệu suất thu phát tín hiệu.
Các giàn radar khổng lồ hoạt động liên tục trong dải tần số 5-28 MHz, khiến mọi tín hiệu liên lạc trên thế giới đều lọt vào cặp mắt quan sát thường trực của các cư dân thành phố Chernobyl 2.
Kiến trúc sư trưởng của Trung tâm Liên hợp Radar định vị lớn nhất thế giới là giáo sư Franz Kuzminski, nhà khoa học hàng đầu của Viện Nghiên cứu các bước sóng vật lý có trụ sở tại thủ đô Moscow. Theo tiết lộ của Giáo sư F. Kuzminski sau này, giá thành của tất cả các giàn radar trong thành phố Chernobyl 2 cộng lại đắt gấp đôi 4 tổ máy thuộc nhà máy điện nguyên tử Chernobyl 1.
Còn theo đánh giá của giới chuyên viên tình báo cao cấp thuộc Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO), quy mô tổ hợp radar ở Chernobyl 2 lớn hơn bất cứ một trung tâm tương tự nào ở phương Tây. Ngay cả Cơ quan An ninh quốc gia Mỹ (NSA) với hệ thống radar dày đặc cũng phải "chào thua".
Các đối thủ của Liên Xô trong thời Chiến tranh Lạnh hằn học đặt biệt danh cho trạm "Rainbow 1" là "Russian Woodpecker" (Chim gõ kiến Nga), bởi mức độ thu thập thông tin tinh vi mà phương Tây không thể chống đỡ. Thậm chí giới chuyên viên chiến tranh tâm lý của NATO còn cố tình loan tin đồn thất thiệt, rằng những thiết bị ở thành phố Chernobyl 2 phát ra tia bức xạ, gây khủng hoảng tâm lý lan truyền trong dân chúng.
Từ cuối năm 1985, Trung tâm Radar phức hợp "Rainbow 1" được nâng cấp hiện đại hóa toàn diện trong khoảng nửa năm để loại bỏ bất cứ sai sót nào dù nhỏ nhất. Tuy nhiên, thảm họa Chernobyl khiến trung tâm phải tạm ngừng hoạt động theo quy chế thường trực. Tuy tất cả các thiết bị không bị tổn hại, đội ngũ nhân viên vận hành cùng gia đình họ buộc phải sơ tán khỏi vùng nhiễm xạ.
Đến đầu năm 1987, một ủy ban cấp nhà nước sau khi xem xét đã kết luận không thể tiếp tục duy trì "Rainbow 1" tại thành phố Chernobyl 2, do nồng độ phóng xạ trong khu vực vẫn ở mức nguy hiểm. Cuối năm 1987, lực lượng công binh đặc nhiệm đã chuyển những thiết bị quan trọng nhất của Trạm "Rainbow 1" về thành phố Komsomolsk trên sông Amur, thuộc vùng Khabarovsk, Viễn Đông của nước Nga.
Thành phố Chernobyl 2 không người cư ngụ dần trở thành hoang phế, nhưng những dàn radar cùng cột ăngten khổng lồ vẫn còn đó, như chứng tích của siêu cường Liên Xô một thời trên mặt trận thu thập thông tin toàn cầu. Còn các thiết bị được đưa tới vùng Khabarovsk, sau đó lắp đặt ở đâu để Trạm "Rainbow 1" hoạt động tiếp là một bí mật quân sự không được tiết lộ.
