|
|
Lệnh cấm người dùng dưới 16 tuổi truy cập mạng xã hội tại Australia khiến hàng triệu thanh thiếu niên, đặc biệt là các nhà sáng tạo trẻ và chủ kinh doanh nhỏ, rơi vào thế khó và đầy lo lắng. Ảnh: Reuters. |
Mới 15 tuổi, Dimi Heryxlim đã tự mở quầy đồ ăn nhỏ sau giờ học, bán mì gà kiểu Indonesia và các món tráng miệng tại khu Chinatown Burwood (Sydney).
Để thu hút khách, cậu bé đăng những vlog vui nhộn lên mạng xã hội - kênh quảng bá nhanh, ít tốn kém và giúp lan truyền hiệu quả.
Thế nhưng từ ngày 10/12, em trở thành một trong hàng triệu trẻ em và thanh thiếu niên tại Australia bị chặn truy cập các nền tảng mạng xã hội khi nước này chính thức kích hoạt lệnh cấm người dùng dưới 16 tuổi - quy định được cho là “đầu tiên trên thế giới”.
“Giờ ai cũng dùng mạng xã hội, dùng điện thoại hàng giờ mỗi ngày. (Lệnh cấm) chắc chắn ảnh hưởng lớn đến việc kinh doanh của bọn em”, Heryxlim chia sẻ với CNA.
Nhiều nhà sáng tạo trẻ và chủ cơ sở kinh doanh nhỏ bày tỏ bức xúc, cho rằng quy định mới bóp nghẹt sự sáng tạo và cắt đứt kênh tiếp thị rẻ - dễ - hiệu quả mà họ vốn phụ thuộc.
Không chỉ cá nhân bị ảnh hưởng, giới kinh doanh và quảng cáo cũng dõi theo để xem các biện pháp siết chặt này sẽ tái định hình hệ sinh thái mạng xã hội Australia như thế nào, từ nền kinh tế influencer trị giá hàng triệu đô đến thị trường quảng cáo đi kèm.
Đòn giáng vào thế hệ sáng tạo mới
Dù lệnh cấm có quy mô chưa từng có, các chuyên gia nhận định tác động thương mại trước mắt sẽ không quá lớn.
“Hầu hết nhà quảng cáo không nhắm đến nhóm dưới 16 tuổi, nên nhiều doanh nghiệp gần như không bị ảnh hưởng”, Alex Reid, đồng sáng lập công ty quản lý tài năng Amplify, nhận định.
 |
| Dimi Heryxlim, 15 tuổi, một người sáng tạo nội dung trên mạng xã hội, đang phục vụ khách hàng tại quầy bán đồ ăn House of Lim của mình ở khu phố Tàu Burwood, Sydney (Australia) ngày 14/11. Ảnh: Reuters. |
Tuy vậy, ông cảnh báo việc loại bỏ nhóm tuổi này khỏi mạng xã hội sẽ tước đi giai đoạn quan trọng để nuôi dưỡng thế hệ sáng tạo nội dung tiếp theo của Australia.
“Thế giới muốn xem nội dung từ Australia. Việc lấy đi cơ hội sáng tạo của trẻ em trong năm 2025 là một quyết định sai lầm”, ông nói. “Nếu trao quyền, các em có thể tạo dựng những doanh nghiệp lớn trong tương lai”.
Mạng xã hội lâu nay cũng là không gian để giới trẻ Australia kết nối cộng đồng, tham gia các hoạt động xã hội và thể hiện bản thân.
Vận động viên nhảy cầu Olympic Sam Fricker - người dùng mạng để kêu gọi môi trường và hoạt động thiện nguyện - cho rằng nền tảng này đặc biệt hiệu quả khi hướng đến khán giả trẻ.
Năm nay 23 tuổi nên không chịu ảnh hưởng, nhưng anh lo lắng việc cấm đoán sẽ làm mất đi môi trường giúp thanh thiếu niên tiếp cận các hoạt động ý nghĩa.
“Họ nói luật này nhằm bảo vệ giới trẻ, nhưng tôi nghĩ nó lấy đi cơ hội học hỏi và trưởng thành của các em”, Fricker nói.
Ủng hộ và phản đối
Đúng nửa đêm, hàng triệu tài khoản của người dùng dưới 16 tuổi đã bị vô hiệu hóa trên 10 nền tảng lớn như YouTube, TikTok, Instagram, Facebook và Snapchat.
Thủ tướng Anthony Albanese gọi đây là “ngày đáng tự hào”, khẳng định các gia đình đang “giành lại quyền kiểm soát” từ các tập đoàn công nghệ.
Luật yêu cầu các nền tảng triển khai xác minh độ tuổi nghiêm ngặt như đối chiếu giấy tờ tùy thân hoặc quét nhận diện khuôn mặt, nếu không sẽ đối mặt mức phạt lên đến 49,5 triệu AUD (33 triệu USD).
 |
| Thông báo tài khoản mạng xã hội bị khóa với lệnh cấm mới với người dưới 16 tuổi. Ảnh: Reuters. |
Lệnh cấm vấp phải phản ứng mạnh từ doanh nghiệp công nghệ và các nhóm bảo vệ tự do ngôn luận, nhưng lại được phụ huynh và các tổ chức bảo vệ trẻ em hoan nghênh.
Chuyên gia truyền thông Ellese Ferdinands (ĐH Sydney) cho rằng đây là biện pháp sức khỏe cộng đồng quan trọng: “Quy định này cho thấy chúng ta đặt sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên lên hàng đầu. Dù còn nhiều điểm cần cải thiện, nhưng đây là bước khởi đầu tốt”.
Ngược lại, nhiều ý kiến nhận định cấm đoán không giải quyết đúng bản chất của thế hệ sống trong môi trường số.
“Giờ sân chơi là trực tuyến, và giáo dục phải theo kịp”, Reid nói. “Ta không thể xóa mạng xã hội rồi kỳ vọng các em hiểu cách hành xử đúng đắn khi vừa đủ 16 tuổi. Trẻ học qua trải nghiệm và giáo dục”.
Bài toán hiệu lực
Một câu hỏi lớn là liệu lệnh cấm có hiệu quả hay không. Trẻ em và phụ huynh sẽ không bị phạt nếu tìm cách lách luật và nhiều dấu hiệu cho thấy họ sẽ làm vậy.
Một khảo sát cho thấy 75% thanh thiếu niên cho biết họ không có ý định ngừng dùng mạng xã hội.
Hai thiếu niên 15 tuổi, được hỗ trợ bởi một tổ chức bảo vệ quyền số, đã nộp đơn kiện lên Tòa án Tối cao, khẳng định lệnh cấm vi phạm quyền tự do giao tiếp. Phiên xét xử có thể diễn ra sớm nhất vào tháng 2.
Noah Jones - một trong hai người kiến nghị - cho rằng luật đã hiểu sai hành vi của giới trẻ: “Ngay cả khi bị cấm hoàn toàn, các bạn ấy cũng sẽ chuyển sang nền tảng khác thôi”.
Các chuyên gia cảnh báo điều này có thể đẩy trẻ vào những nền tảng “chui”, thiếu kiểm soát và rủi ro cao hơn.
Giáo sư Tama Leaver (ĐH Curtin) đánh giá công nghệ xác minh độ tuổi - nền tảng của lệnh cấm - vẫn chưa đủ đáng tin cậy. Quan trọng hơn, chính sách này có nguy cơ gạt giới trẻ ra ngoài thay vì trao cho họ năng lực thích ứng.
“Chúng ta cần giảm thiểu các rủi ro để trẻ không gặp những mặt tối nhất của Internet. Nhưng cùng lúc đó, chúng ta cũng đang tước quyền của cả một nhóm thanh thiếu niên”, ông nói trên chương trình Asia First của CNA.
Theo ông, điểm còn thiếu chính là giáo dục.
“Nếu không trang bị cho trẻ kỹ năng số - ví dụ hiểu biết số - để đến năm 16 tuổi các em bước vào thế giới trực tuyến một cách trưởng thành hơn, thì chính sách này sẽ thất bại”, ông Leaver cho biết.
Leaver nhấn mạnh mạng xã hội vẫn mang lại nhiều lợi ích bị xem nhẹ, như tạo kết nối cho trẻ khuyết tật, cộng đồng cho trẻ ở vùng xa và cơ hội kinh tế cho các bạn trẻ khởi nghiệp như Heryxlim.
“Chúng ta cần lắng nghe trải nghiệm của thanh thiếu niên, hiểu rủi ro và thách thức mà các em gặp trên mạng để hỗ trợ đúng cách”, ông nói.
“Điều lớn nhất mà chúng ta chưa làm được là… lắng nghe giới trẻ”, ông kết luận.
Những chiếc bẫy vô hình trên mạng xã hội
Cuốn sách Vũ trụ kỹ thuật số của giáo sư Kim Sang Kyun đã đi sâu phân tích, mổ xẻ một cách tường tận, những tác động các thiết bị thông minh, thế giới ảo và mạng xã hội trong cuộc sống hiện đại.
