Nếu ai theo dõi đủ lâu sẽ nhận ra những sự thay đổi có phần rõ ràng nhưng cũng đầy vi tế của điện ảnh Việt trong một thập kỷ qua. Có những giai đoạn, phim nội địa gần như độc tôn thể loại hài/lãng mạn với hàng chục tác phẩm được phát hành. Xu hướng làm phim remake cũng một thời được nhiều đạo diễn, nhà sản xuất trong nước ưa chuộng.
Khi một tác phẩm thắng lợi phòng vé, ngay lập tức sẽ có nhiều bộ phim tương tự ra đời. Sự bắt chước, đi vào lối mòn khiến cho điện ảnh Việt rơi vào giai đoạn bấp bênh, bế tắc. Nhiều tác phẩm chết lâm sàng ngoài rạp, khán giả quay lưng. Thậm chí, 5 năm trước, câu chuyện giải cứu phim Việt trở thành một phong trào rầm rộ trên mạng xã hội.
Thế nhưng, mọi thứ đã thay đổi.
Điện ảnh Việt cũng đã khác.
Vài năm qua, tốc độ phát triển của điện ảnh nội địa ngày càng mạnh mẽ. Những cột mốc doanh thu kỷ lục được thiết lập. Gần nhất là Mai của Trấn Thành với hơn 500 tỷ đồng. Phim Việt cũng không ngại đối đầu với bom tấn Hollywood. Quan trọng nhất, xu hướng khán giả quay trở lại với phim nội địa dần rõ rệt, tiếp thêm động lực cho các đạo diễn, nhà sản xuất Việt.
Cú hat-trick của Trấn Thành
Lại là Trấn Thành, một lần nữa Trấn Thành và tiếp tục là Trấn Thành. Ba lần liên tiếp, nam đạo diễn lần lượt phá vỡ những kỷ lục doanh thu cho điện ảnh Việt. Dữ liệu ngoài phòng vé chứng minh sự đi lên của Trấn Thành về mức độ đầu tư, doanh thu sản phẩm.
Năm 2021, Bố già phát hành và tạo nên cơn sốt không nhỏ ngoài rạp với thành tích gần 400 tỷ đồng.
Năm 2023, thừa thắng xông lên, Nhà bà Nữ thiết lập kỷ lục doanh thu 460 tỷ đồng.
 |
| Trấn Thành là đạo diễn nghìn tỷ đồng đầu tiên của Việt Nam. |
Một năm sau, Mai phá vỡ kỷ lục của Nhà bà Nữ, trở thành dự án điện ảnh Việt ăn khách nhất mọi thời. Bộ phim mới nhất của Trấn Thành đã vượt mốc 500 tỷ đồng và nhiều khả năng chạm vào thành tích 600 tỷ đồng sau khi rời rạp.
Sau ba phim, Trấn Thành trở thành đạo diễn nghìn tỷ đồng đầu tiên của Việt Nam. Nếu làm một phép tính đơn giản, doanh thu 3 phim nói trên của nam đạo diễn xấp xỉ bằng tổng doanh thu của toàn bộ phim Việt trong năm 2023. Thậm chí, ở giai đoạn đỉnh cao của phim nội địa với trên 40 tác phẩm được phát hành, tổng doanh thu còn không bằng ba phim của Trấn Thành cộng lại.
Nhờ Trấn Thành và các bộ phim của anh đã thúc đẩy tốc độ tăng trưởng doanh thu phòng vé nội địa trong 4 năm qua. Theo Deadline, điện ảnh Việt có sự phục hồi đáng kinh ngạc sau đại dịch. Tốc độ tăng trưởng doanh thu hàng năm tăng 10%, vượt Thái Lan, quốc gia có ngành điện ảnh phát triển và lâu đời hơn.
Tất nhiên, để đánh giá một đạo diễn, sẽ không chỉ nhìn vào những con số, thống kê ngoài phòng vé. Song sự xuất hiện của Trấn Thành ở địa hạt điện ảnh như một cú hích mạnh mẽ cho cả thị trường.
Từ hiện tượng của Mai, giới làm phim lẫn khán giả có quyền kỳ vọng vào một bộ phim Việt có doanh thu nghìn tỷ đồng, trong bối cảnh hệ thống rạp phim trong nước ngày càng mở rộng và tỷ lệ khán giả ra rạp Việt tăng lên.
Khái niệm “ngôi sao phòng vé” hiện đã không còn thuộc về một diễn viên như trước. Sức hút của những tác phẩm điện ảnh Việt lại bắt nguồn từ những người cầm trịch. Trường hợp của Lý Hải hay Trấn Thành là minh chứng điển hình.
Đa dạng thể loại, hài không còn độc tôn
Giai đoạn từ 2011-2019, khán giả Việt đặc biệt ưu ái thể loại hài. Thậm chí, vào năm 2018, 26/40 phim ra rạp thuộc thể loại hài/lãng mạn (rom-com). Con số này có phần tương tự vào năm 2019 là 23/43. Những ngôi sao phòng vé giai đoạn đó thường là danh hài. Đặc biệt là vào mùa phim Tết, công thức cho một bộ phim trăm tỷ thường phải đảm bảo yếu tố gây cười, hài hước kết hợp chuyện tình cảm nhẹ nhàng, vui tươi.
    |
Phim Việt ngày càng đa dạng về thể loại. |
Song 4 năm qua, hài không còn là thể loại thống trị điện ảnh Việt. Trong danh sách các phim Việt trên trăm tỷ, số lượng phim hài/lãng mạn ngày càng giảm. Bốn phim điện ảnh nội địa đứng đầu bảng tổng sắp doanh thu cao nhất mọi thời, đều có sự khác nhau về thể loại. Đơn cử, Mai thuộc thể loại phim tâm lý, tình cảm; Nhà bà Nữ là dòng phim gia đình. Trong khi đó, Bố già thuộc thể loại hài/chính kịch. Lật mặt 6: Tấm vé định mệnh của Lý Hải, xếp thứ 4 trong top 10, nghiêng về thể loại hành động, tâm lý.
Sự đa dạng về thể loại phim phản ảnh bước tiến mới của điện ảnh nước nhà. Những bộ phim remake ngày càng trở nên ít hơn, thay vào đó những kịch bản gốc, được sáng tạo từ các đạo diễn hoặc nhóm biên kịch. Ngoài ra, không ít đạo diễn Việt chấp nhận thử nghiệm những thể loại phim về ma cà rồng, xác sống, sinh tồn.
Thị hiếu khán giả thay đổi
Tín hiệu vui cho điện ảnh nước nhà trong vài năm qua là việc khán giả ngày càng có xu hướng thích phim nội địa hơn so với các dự án nước ngoài. Trước đây, việc phim Việt chiến thắng trong cuộc đối đầu với bom tấn Hollywood là điều không tưởng. Song việc Lật mặt 6: Tấm vé định mệnh của Lý Hải vượt mặt bom tấn Guardians Of The Galaxy Vol. 3 vào năm 2023 hay gần nhất là Mai vẫn giữ vững ngôi vương, dù Dune 2 xuất hiện cho thấy sự ủng hộ của khán giả là điều kiện tiên quyết để xoay chuyển cục diện của phim Việt.
 |
| Khán giả xếp hàng chờ xem phim Đào, phở và piano. |
Những tác phẩm có đề tài dân tộc, lịch sử hay dòng phim nghệ thuật vốn kén khán giả trước đây, lại trở nên hút khách thời gian qua. Trường hợp Đào, phở và piano của đạo diễn Phi Tiến Sơn tạo nên cơn sốt nhỏ trong dịp đầu năm nay cũng cho thấy mọi thể loại phim đều có thể lôi kéo khán giả rạp, điều quan trọng nhất vẫn là chất lượng tác phẩm.
Trong bất cứ giai đoạn nào, thị trường điện ảnh trong nước và khán giả luôn là yếu tố trung tâm, buộc giới làm phim phải đặt lên hàng đầu.
Thị hiếu khán giả luôn luôn thay đổi, là thực tế hiện hữu, không chỉ trên thế giới, mà còn ở Việt Nam, nhất là trong bối cảnh rạp chiếu bóng đang bị đe dọa bởi các nền tảng xem phim trực tuyến và web lậu. Thực tiễn này vừa là thách thức, vừa là cơ hội, buộc giới làm phim trong nước phải thay đổi, sáng tạo và bắt kịp xu hướng phát triển của điện ảnh thế giới.
