Khi Tổng thống Syria Bashar Assad có chuyến thăm hiếm hoi tới Tehran năm ngoái, vị chỉ huy quyền lực của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran Qassem Soleimani cùng với Lãnh tụ Tối cao và tổng thống Iran là người đã đón tiếp ông.
Bộ trưởng Ngoại giao Iran không tham gia cuộc đón tiếp này và ông đã từ chức để phản đối việc bị loại khỏi các cuộc đàm phán với một đồng minh quan trọng.
Là người đại diện cho Iran ở Syria kể từ 2011, tướng Soleimani đã giúp đảo chiều cuộc nội chiến 9 năm ở Syria. Ông can thiệp để cứu Tổng thống Assad khi phiến quân tiến gần thủ đô Damascus và chiếm các thành phố quan trọng. Ông đã tập hợp dân quân Shiite từ khắp khu vực để hỗ trợ quân đội Syria tiến hành các cuộc bao vây giành lại lãnh thổ và ngăn chặn sự sụp đổ của nhà nước Assad.
 |
| Tướng Qassem Soleimani tham dự một cuộc họp tại Tehran, Iran. Ảnh: AP. |
Việc tướng Soleimani bị Mỹ sát hại trong cuộc không kích ở Iraq có khả năng sẽ ảnh hưởng tới hàng nghìn chiến binh Iran hậu thuẫn ở Syria. Mạng lưới các dân quân mà ông Soleimani thiết lập sẽ vẫn được giữ nguyên và Syria có thể trở thành nơi Iran đối đầu với hàng trăm binh sĩ Mỹ đóng quân tại đó.
“Các dân quân được Iran hậu thuẫn nằm rải rác trên khắp Syria, bao gồm cả khu dân cư và một số vị trí gần nơi Mỹ đóng quân”, ông Daniel Makki, nhà phân tích người Syria tại Anh nói với AP.
“Nếu xung đột giữa Mỹ và Iran leo thang, rất có khả năng điều này xảy ra, và Mỹ hoặc Israel có thể tấn công lực lượng dân quân. Các chiến binh được Iran hậu thuẫn có thể tấn công các cứ điểm của Mỹ nằm ở phía đông Syria, kể cả gần các mỏ dầu được người Kurd kiểm soát mà Damascus đang mong muốn lấy lại".
“Syria và Iraq sẽ trở thành chiến trường”, ông Makki nói. “Việc này có thể trở nên tồi tệ trên nhiều cấp độ”.
Cái chết của tướng Soleimani cũng có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền ở Syria. Nếu Baghdad buộc quân đội Mỹ rời khỏi Iraq, binh lính Mỹ ở Syria sẽ mất nguồn tiếp tế quan trọng và có khả năng cũng sẽ phải rút lui. Điều đó sẽ đặt đồng minh của Mỹ, người Kurd ở Syria, vào tình thế khó khăn.
Thay đổi cuộc chiến ở Syria
Ông Soleimani đã thay đổi vai trò của Iran từ củng cố những lực lượng ủy nhiệm tập trung thách thức ảnh hưởng của phương Tây sang huấn luyện các lực lượng bán quân sự có khả năng làm chỗ dựa cho chính phủ và quân đội chính quy.
Ông định hình việc Iran can thiệp vào Syria ngay từ lúc bắt đầu cuộc chiến khi Tehran nhận ra đồng minh duy nhất trong khu vực đang trên bờ vực sụp đổ. Syria là cầu nối với đồng minh quân sự quan trọng nhất của Iran, lực lượng Hezbollah ở Lebanon.
Tướng Soleimani, người đứng đầu Lực lượng Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, đã đưa và sắp xếp hàng nghìn dân quân Shiite từ Lebanon, Iraq, Afghanistan, Pakistan và Iran đến hỗ trợ quân đội Assad. Ông tập hợp nhiều nhóm bán quân sự khác nhau Syria sở hữu thành một lực lượng và thêm các chiến binh có kỷ luật vào đội quân chính quy yếu ớt của Assad.
Ông cũng là người đã đàm phán các hoạt động quân sự chung với Nga vào năm 2015, hai tháng trước khi Nga bắt đầu cuộc không kích ở Syria. Tháng 4/2016, Nga thực hiện cuộc không kích vào Syria từ Iran. Đây là lần đầu tiên một quốc gia khác hoạt động quân sự tại Iran kể từ Thế chiến II, theo Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế.
Tướng Soleimani đặt ra các ưu tiên trên chiến trường và lần lượt giành lấy các khu vực chiến lược từ sự kiểm soát của phe đối lập. Khi Syria giành lại hoàn toàn Aleppo vào năm 2016, chính ông Soleimani là người đã đến thăm thành phố chứ không phải Tổng thống Assad.
Người Syria ăn mừng khi nghe tin
Tại quê nhà Iran, ông Soleimani có thể được coi là người hùng trong cuộc chiến chống lại những kẻ cực đoan. Tuy nhiên, các đối thủ nói ông đã dùng một số chiến thuật tàn khốc nhất trong cuộc chiến Syria, đặc biệt là việc sử dụng các cuộc bao vây kéo dài các khu vực đông dân cho đến khi không còn sự chống cự.
Chiến thuật này đã giết chết hoặc khiến hàng trăm nghìn người phải rời bỏ nhà cửa và khiến các khu vực đô thị bị hủy hoại. Hơn nữa, việc đưa các dân quân Shiite chống lại phe đối lập phần lớn là người Sunni đã làm cuộc chiến trở nên tàn khốc hơn do mâu thuẫn vốn có của hai nhánh Hồi giáo này.
“Ông là cha đẻ của sự thay đổi nhân khẩu học ở Syria. Dấu ấn của ông có ở mọi vụ thảm sát trong khu vực giờ đây không còn một bóng người, bắt đầu từ Homs, Ghouta, Daraa và Aleppo”, ông Tarek Muharram, một chiến binh phe đối lập đến từ Aleppo nói với AP.
 |
| Một chiến binh Shiite đã đụng độ với các thành viên của phiến quân Syria ở thị trấn Hatita, Syria, bên ngoài thủ đô Damascus ngày 22/11/2013. Ảnh: AP. |
“Những chiến thuật này sẽ không thay đổi nhiều mặc dù tướng Soleimani đã chết”, ông Abdul-Salam Abdul-Razek, sĩ quan quân đội Syria đào tẩu và chiến đấu chống lại dân quân của Soleimani, nói.
Những người Syria phải di tản đã ăn mừng cái chết của Soleimani. Họ đã phân phát kẹo hoặc la hét cảm ơn Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tại một trong những thành phố do phe đối lập nắm giữ cuối cùng ở miền Bắc Syria, đàn ông nhảy múa và ca hát ở nơi công cộng.
“Chúng tôi thức dậy và nghe được tin tốt nhất”, anh Jamil Andani, một người đàn ông di tản ở Idlib nói. “Soleimani đã làm cho chúng tôi đau khổ. Ông ấy là kẻ thù tồi tệ nhất của chúng tôi”.
Đối với Tổng thống Assad và lực lượng của ông, tướng Soleimani là một vị cứu tinh. “Ông ấy đã để lại những dấu ấn rõ ràng trong chiến thắng trước các nhóm khủng bố ở Syria”, Tổng thống Assad ca ngợi ông Soleimani.
Ảnh hưởng sau vụ ám sát
Câu hỏi đặt ra bây giờ là cái chết của Soleimani có ảnh hưởng như thế nào tới các lực lượng mà ông lãnh đạo. Bên cạnh việc là một chiến lược gia, Tướng Soleimani còn là một biểu tượng mạnh mẽ trong quân. Ông thường xuất hiện trong các phòng chỉ huy để đưa ra mệnh lệnh hoặc ở tiền tuyến để tăng cường tinh thần binh sĩ.
“Liên minh Syria-Iran sẽ tiếp tục những điều ông ấy đã làm”, ông Makki nói. “Tuy nhiên, cái chết của Tướng Soleimani, người đứng sau rất nhiều chiến thắng, sẽ là cú hích lớn đối với Syria và Iran ở cấp độ chính sách và về phương diện khu vực”.
 |
| Tên lửa được bắn từ thành phố Kermanshah ở miền Tây Iran nhắm vào nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Syria ngày 1/10/2018. Ảnh: AP. |
Tổng thống Assad cho biết các chiến thuật được sử dụng bởi vị tướng này sẽ được phát triển và củng cố bời những người mà ông huấn luyện.
Nói về những lo ngại do ảnh hưởng của việc Soleimani bị ám sát, lãnh đạo lực lượng Hezbollah Hassan Nasrallah nói rằng những lợi thế đạt được ở Syria nên được giữ vững. Ông cũng kêu gọi các chiến binh hãy kiên định và tất cả các lực lượng do Iran hậu thuẫn hãy chống lại sự hiện diện của Mỹ trong khu vực.
“Chúng ta không cần lo lắng hay sợ hãi”, ông Nasrallah nói hôm 5/1. “Chúng ta nên tiếp tục đi trên con đường hướng tới chiến thắng này”.
