Cuộc đua vào không gian của các tỷ phú

Cuộc đua thương mại không gian giữa các tập đoàn tư nhân đã bắt đầu từ những năm 2000. Những tỷ phú trên thế giới như Elon Musk, Jeff Bezos, Richard Branson dồn phần lớn tài sản của mình thực hiện tham vọng khai phá vũ trụ. Đối với họ, ngành hàng không vũ trụ không chỉ là cơ hội thương mại đặc biệt mà còn là tương lai của loài người.

Những bá chủ không gian (Christian Davenport) và Những tỷ phú tên lửa (Tim Fernholz) tiết lộ cuộc đối đầu giữa Elon Musk và Jeff Bezos - biểu tượng cho làn sóng khám phá không gian của khối tư nhân trong thế kỷ 21.

Hai cuốn sách Những tỷ phú tên lửa (Tim Fernholz), Những bá chủ không gian (Christian Davenport).

Cuộc đua vào vũ trụ của rùa và thỏ

Năm 2000, Jeff Bezos thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn mang tên Blue Origin. Tác giả Tim Fernholz viết trong Những tỷ phú tên lửa: “Lúc đó, chỉ vài người thân cận của Bezos biết về công ty. Nó được phủ một bức màn bí mật, hoạt động giống như một trung tâm lý luận hơn là một công ty thiết kế chế tạo”.

Trong suốt thập kỷ đầu tiên, Blue Origin gần như im hơi lặng tiếng. Tim Fernholz cho rằng đây là điều hiếm thấy trong ngành công nghiệp không gian, nơi các công ty trở thành cộng sự của nhau và nắm rõ hoạt động của đối phương. Năm 2011, Blue Origin mới lộ diện khi ký thỏa thuận ngắn hạn với NASA để bắt tay phát triển động cơ tên lửa hoàn chỉnh và phóng tàu.

SpaceX có một khởi đầu táo bạo hơn Blue Origin khi liên tục chế tạo và phóng tên lửa. Musk đã cấp 60 triệu đôla làm vốn cho SpaceX khi thành lập công ty vào năm 2004, liên tục đổ tiền vào những phi vụ làm ăn mạo hiểm, thậm chí còn thế chấp cả cổ phần để vay tiền. Trong khi đó, Bezos chỉ dành 25 triệu mỗi năm cho chương trình phát triển của Blue Origin, mà theo Tim Fernholz là “một số tiền nhỏ trong giới đầu tư không gian”.

Svitek, cố vấn của Musk và Bezos, cho biết cả hai giống nhau trong tầm nhìn về tính hợp lý không gian, đó là dự định phát triển hệ thống tái sử dụng giá rẻ để vượt qua trọng trường của Trái Đất. Bởi vì chi phí để đưa bất cứ thứ gì lên không gian đều khủng khiếp. “Sau đó, tôi đã nói chuyện riêng với hai người. Cả hai đều nói một cuộc gặp rất hay, tay này được lắm, chúng tôi đã rất vui, và quyết định đường ai nấy đi”, Svitek kể cho Tim Fernholz nghe.

Trong Những bá chủ không gian, Christian Davenport thuật lại buổi ăn tối không mấy vui vẻ giữa Musk và Bezos. Một số ý tưởng do Bezos đề xuất đã được SpaceX thử nghiệm nhưng không thành công. Vì vậy, Musk khuyên Bezos đừng đi theo vết xe đổ của họ. “Thực sự, tôi đã cố hết sức để đưa ra lời khuyên tốt nhất, nhưng ông ấy cứ lờ đi”, Musk chia sẻ với Christian Davenport.

Khác với Musk, Bezos không vội vàng. Ông say mê việc nghiên cứu khoa học và khám phá không gian, sẵn sàng thử nghiệm những ý tưởng mới và thất bại. Theo ông, “bạn chỉ cán đích nhanh hơn khi đi từng bước một”.

Bezos chọn cho Blue Origin khẩu hiệu “gradatim ferociter” nghĩa là “Từng bước, dữ dội” với linh vật là hai chú rùa. Khẩu hiệu này đối nghịch với tôn chỉ của SpaceX là “Cắm đầu, chạy hết tốc lực”. Christian Davenport ví von Musk và Bezos giống thỏ và rùa trong câu chuyện ngụ ngôn của Aesop.

Musk (bên phải) và Bezos “bất phân thắng bại” trong suốt nhiều năm. Ảnh: Reuters.

Cuộc chiến không hồi kết

Theo Christian Davenport, cuộc chiến giữa hai tỷ phú nổ ra lần đầu vào năm 2008. SpaceX kiện Matthew Lehman, một trong những nhân viên đầu tiên của công ty, về việc ông vi phạm hợp đồng và cung cấp thông tin tuyệt mật của SpaceX cho Blue Origin. Hồ sơ kiện khẳng định “Blue Origin đã sử dụng những biện pháp cực đoan để lôi kéo nhân viên SpaceX gia nhập Blue Origin”.

Năm 2013, khi NASA rao bán bệ phóng 39A, một trong ba bệ phóng đưa tên lửa đẩy Saturn và tàu Apollo vào không gian, sự căng thẳng lại bùng lên. Cả hai tỷ phú đều muốn có được bệ phóng mang tính lịch sử này. Musk dễ dàng thắng cuộc đấu thầu nhưng Bezos tìm cách đảo ngược quyết định. Kháng nghị pháp lý do Blue Origin gửi đi cho rằng bệ phóng 39A nên là một cảng không gian thương mại, nơi nhiều công ty có thể sử dụng. Công ty nhận được sự ủng hộ của United Launch Alliance, doanh nghiệp liên doanh của hai đối thủ cạnh tranh của SpaceX là Lockheed Martin và Boeing.

Musk đã gửi email đến tạp chí SpaceNews với nội dung chế nhạo đơn kháng nghị của Blue Origin là một “mánh phản đòn giả tạo”. “Nếu bằng cách nào đó mà trong 5 năm tới họ thực sự đưa ra một thiết bị đạt được các tiêu chuẩn đánh giá của NASA với khả năng đáp vào trạm không gian, được coi là mục tiêu của bệ phóng 39A, thì chúng tôi rất vui lòng đáp ứng các yêu cầu của họ. Thành thực mà nói, tôi nghĩ khả năng chúng ta tìm thấy những con kỳ lân nhảy múa trong ống dẫn lửa còn cao hơn”, Musk viết.

Hai năm sau, Blue Origin đã lập kỷ lục khi tên lửa tái sử dụng New Shepard chạm tới độ cao lớn nhất khoảng 100 km và hạ cánh thành công theo chiều thẳng đứng. Bezos đã lên Twitter (nay là X) để ăn mừng với công chúng. “Con quái thú hiếm có nhất - một tên lửa đã qua sử dụng”, Bezos viết trong dòng tweet đầu tiên của mình.

Ngay lập tức, Musk lên tiếng đáp trả: “@JeffBezos Không hẳn là ‘hiếm nhất’. Tên lửa Châu Chấu của SpaceX đã thực hiện 6 chuyến bay dưới quỹ đạo 3 năm trước và nó vẫn còn đó”. Musk nói thêm, “Jeff có lẽ không biết rằng chuyến bay dưới quỹ đạo VTOL [cất cánh và hạ cánh theo chiều thẳng đứng] của SpaceX bắt đầu vào năm 2013”. Sau đó, Musk tiếp tục đóng vai một giáo sư vật lý và nói về sự khác biệt giữa không gian và quỹ đạo.

Cuộc cạnh tranh ngày một căng thẳng của Musk và Bezos thể hiện qua các văn bản kiện tụng và phát ngôn trên mạng xã hội, nhắm vào tầm quan trọng của những cuộc hạ cánh và sức đẩy tên lửa của đối phương.

Qua ngòi bút của Tim Fernholz và Christian Davenport, bức tranh về cuộc đua không gian tư nhân hiện lên rõ nét. Cuộc đối đầu giữa Musk và Bezos không chỉ thể hiện tham vọng cá nhân mà còn góp phần định hình tương lai của ngành công nghiệp không gian toàn cầu, là biểu tượng cho tinh thần tiên phong và giấc mơ vươn ra ngoài Trái Đất của loài người.