Biểu tượng chú chim cánh cụt của nhà xuất bản Penguin không mấy xa lạ với những người làm sách. Nhưng không phải ai cũng biết câu chuyện về 10 cuốn sách bìa mềm đầu tiên của Penguin xuất bản năm 1935.
Sự ra đời của các ấn bản này được đánh giá là cuộc cách mạng trong ngành xuất bản. Nó còn là bài học về việc phổ cập văn hóa tới đại chúng.
Câu chuyện về 10 cuốn sách của Penguin được kể trong Những cuốn sách thay đổi thế giới (Cha Michael Collins chủ biên, Lê Ngọc Tân dịch, Đông A và NXB Dân Trí phát hành tiếng Việt).
Vào năm 1919, Allen Lane (1902-1970) đầu quân vào nhà xuất bản (NXB) Bodley Head ở London, Anh. Allen Lane xây dựng thương hiệu Penguin thuộc NXB Bodley Head.
 |
| Allen Lane. Ảnh: John Gay. |
Năm 1934, trong một lần ngồi chờ ở nhà ga và không có gì để đọc, Lane nảy sinh ý tưởng làm những cuốn sách giá rẻ nhưng có chất lượng cao, bán trong máy bán tự động.
Ý tưởng này ra đời trong bối cảnh sách vở chất lượng được in với giá thành rất cao. Cả một thời gian dài trước đó, sách dành cho giới quý tộc, thượng lưu.
Trong khi đó, những cuốn tiểu thuyết, tác phẩm hư cấu không chú trọng giá trị văn chương thường được in với bìa màu vàng, bị gọi là “truyện ba xu”, được bán để phục vụ nhu cầu giải trí của đại chúng.
Ngày 30/7/1935, ý tưởng của Lane được hiện thực hóa. Phiên bản bìa mềm 10 cuốn sách của Penguin (vốn đã xuất bản bìa cứng trước đó) ra mắt. Giá bán 6 xu mỗi cuốn. Chúng tạo nên sức hút lớn, bởi loạt sách này là những tác phẩm chất lượng, mà giá thành lại thấp.
Trong 10 cuốn, có những tác phẩm của tác giả đang “danh nổi như cồn” thời đó như: Ernest Hemingway, Compton Mackenzie… Các NXB thời đó cho rằng dự án in sách chất lượng mà giá rẻ sẽ thất bại. Bởi vậy, họ đã cho phép Allen Lane in những tác phẩm này với giá bản quyền gần như cho không.
Loạt 10 cuốn bìa mềm đầu tiền của Penguin có thiết kế bìa đặc biệt. Chúng được làm bìa theo công thức: Hai mảng màu ở trên và ở dưới, ở giữa là khoảng màu trắng ghi tên sách và tác giả. Thiết kế này mang vẻ đơn giản, trang nhã, sáng sủa và hiện đại.
Edward Young là nhân viên được Lane ủy nhiệm việc thiết kế logo và bìa mới cho loạt sách bìa mềm. Edward Young nói: “Đã đến lúc phải bỏ ý nghĩ rằng chỉ những người trình độ thấp mới muốn mua những ấn phẩm giá rẻ, bìa lòe loẹt và giật gân”.
Trước Penguin, từng có NXB nhận ra tiềm năng từ việc thiết kế bìa với màu sắc táo bạo, phông chữ đơn giản. Nhưng Lane là người thành công với cách làm này. “Chính Lane là người có được cái nhìn mang tính quyết định rằng chất lượng, ở mọi khía cạnh, là chìa khóa đem lại thành công với thị trường đại chúng”, sách Những cuốn sách thay đổi lịch sử viết.
 |
| Sách bìa mềm của Penguin xuất bản những năm 1930. Ảnh: Robert Estall / Corbis. |
Vài tháng sau khi xuất bản, hơn một triệu cuốn sách bìa mềm Penguin đã được bán. Vì những mâu thuẫn với ban quản trị, Lane rời khỏi NXB Bodley Head và thành lập Penguin Books năm 1936.
Sau thành công với 10 cuốn bìa mềm, năm 1937, Lane cho ra đời loạt sách giáo dục Pelican. Loạt sách thiếu nhi của Penguin ra mắt năm 1940, và Penguin Classics năm 1945.
Những cuốn sách bìa mềm, màu sắc sặc sỡ, giá rẻ của Penguin đã cách mạng hóa ngành xuất bản. Cách làm này đưa văn học chất lượng cao đến với đại chúng. Đồng thời, nó cũng giúp các tác giả có thêm nhiều công chúng hơn.
