Trong những ngày cuối năm 2019, ít chuyên gia hay nhà phân tích tin rằng đảng Dân chủ có thể giành lại Nhà Trắng. Nhưng rồi đại dịch ập đến.

Các đại cử tri Mỹ đã chính thức bỏ phiếu vào ngày 14/12, chấm dứt chuỗi ngày tranh cãi về kết quả "chính thức" của cuộc bầu cử Mỹ. Kết quả kiểm phiếu phổ thông ở các bang đã cho biết từ lâu rằng cựu phó tổng thống Joe Biden sẽ là người chiến thắng, những nỗ lực pháp lý của Tổng thống Donald Trump nhằm lật ngược kết quả bầu cử kéo dài đến tận hôm nay.

Chiến thắng của ông Biden trong cuộc bỏ phiếu của đại cử tri đoàn nghe có vẻ hiển nhiên, nhưng lại là điều khó tin vào đầu năm nay. Năm 2020 biến động đã cướp mất nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump. Zing dịch lại bài viết của Politico về chuỗi diễn biến dẫn đến thất bại của Tổng thống Trump.

Giữa tháng 2, Brad Parscale có cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump và các quan chức cấp cao Nhà Trắng. Ông Parscale là quản lý chiến dịch tái tranh cử của Tổng thống Trump.

Parscale cho biết các chỉ số thăm dò dư luận của ông Trump hết sức tích cực, triển vọng tái đắc cử cực kỳ tươi sáng. Tuy nhiên, quản lý chiến dịch cũng cho biết sự xuất hiện của virus corona là một vấn đề lớn, có thể đe dọa tới mục tiêu đắc cử của Tổng thống Trump

Thông điệp của ông Parscale khiến Tổng thống Trump bối rối.

Vào thời điểm kết thúc năm 2019, nền kinh tế Mỹ đang trên đà khởi sắc. Tổng thống Trump cũng xây dựng thành công mạng lưới cơ sở chính trị khổng lồ, thu về hàng trăm triệu USD tiền tài trợ vận động.

Trong tháng 2, chiến dịch tranh cử của Tổng thống Trump tiến hành một cuộc thăm dò dư luận tốn tới 1,1 triệu USD. Kết quả cho thấy ông Trump dẫn trước tất cả ứng viên tiềm năng của đảng Dân chủ ngay tại các bang "xanh truyền thống" như Colorado, New Mexico và New Hampshire.

Mọi chỉ số đều cho thấy cơ hội để phe Dân chủ giành lại Nhà Trắng cũng như Thượng viện là hết sức mong manh, trong khi đối mặt nguy cơ để mất đa số ở Hạ viện.

"Thưa ngài, dù có như vậy, vấn đề (dịch bệnh) đang ở trước mắt. Đây có lẽ là thách thức duy nhất có thể hạ bệ ngài", ông Parscale nói với Tổng thống Trump.

"Con virus chết tiệt này, nó liên quan gì tới việc tôi có tái đắc cử hay không chứ", Tổng thống Trump cáu kỉnh và tỏ ra miễn cưỡng khi nhắc tới dịch bệnh.

Thái độ của Tổng thống Trump chính xác là điều ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden mong đợi. Và cựu phó tổng thống biết chính xác ông cần làm gì.

Thực hiện mọi chỉ dẫn của các nhà khoa học, luôn đeo khẩu trang, tạm dừng các hoạt động tiếp xúc công chúng, xây dựng lại chiến dịch tranh cử để tránh cử tri ủng hộ gặp nguy hiểm. Ông Biden làm tất cả mọi thứ trái ngược với chiến lược chống dịch của Tổng thống Trump.

Trong khi Tổng thống Trump tổ chức những cuộc vận động thu hút hàng nghìn người tham dự bất chấp dịch bệnh - điều mà đội ngũ ứng viên đảng Dân chủ coi là liều lĩnh và thiếu suy nghĩ, chiến dịch của ông Biden lặng lẽ đến mức vấp phải nhiều câu hỏi nghi ngờ.

"Các phóng viên hỏi vì sao chúng tôi không làm như vậy. Vì sao chúng tôi không di chuyển nhiều hơn?", Anita Dunn, cố vấn thân cận của ông Biden, nói.

Ông Biden liên tục bị đối thủ chế giễu là "cố thủ trong tầng hầm". Các chuyên gia và thậm chí một số đồng minh nghi ngờ về khả năng chiến thắng của chính trị gia 78 tuổi. Thậm chí nhiều người thuộc đảng Dân chủ bắt đầu tin rằng Tổng thống Trump sẽ một lần nữa chiến thắng.

Trong một thời gian dài, Tổng thống Trump kiên quyết chối bỏ nguy cơ từ virus corona và khẳng định dịch bệnh sẽ không thể ngăn cản ông.

Vào mùa xuân, Tổng thống Trump chỉ thị đội ngũ trợ lý lên kế hoạch tái khởi động các buổi tập hợp cử tri và vận động tranh cử.

Quản lý chiến dịch Parscale bắt đầu kế hoạch ở Florida, mang tới bàn làm việc của ông Trump một số ý tưởng: một cuộc tập hợp cử tri ở Tampa theo hình thức drive-in (người ủng hộ ở trên xe ô tô riêng để bảo đảm giãn cách xã hội) và vận động ngoài trời tại bến tàu ở Pensacola.

Ông Parscale cũng đề nghị Phó tổng thống Mike Pence gợi ý địa điểm ít bị ảnh hưởng nhất bởi virus. Câu trả lời của ông Phó tổng thống Pence là Oklahoma.

Tổng thống Trump thích thú với một cuộc vận động trong nhà ở Tusla, Oklahoma hơn là một hoạt động ngoài trời, bởi điều ông miêu tả là "nguồn năng lượng từ đấu trường".

Buổi vận động ngày 20/6 chứng kiến chưa đầy một nửa số ghế được lấp đầy, đánh dấu bước ngoặt của chiến dịch. Tổng thống Trump hết sức giận dữ, bởi ông quá ám ảnh với những đám đông người ủng hộ cuồng nhiệt.

Parscale, trước đó đã hứa hẹn sẽ có rất đông cử tri tham dự, bỗng chốc trở thành cái gai trong mắt Tổng thống Trump.

Quan hệ giữa ông Trump và trợ lý lâu năm trở nên lạnh nhạt. Tổng thống Trump không còn gọi Parscale theo cách thân mật là "Brad của tôi" nữa. Khi vị quản lý chiến dịch rời đi sau một cuộc họp, ông Trump đảo mắt tỏ ý khinh thường.

Khi tháng 7 đến, nguy cơ thất bại hiển hiện trước mắt người đứng đầu Nhà Trắng. Các thăm dò cho thấy tỷ lệ ủng hộ ông sụt giảm 11 điểm ở Colorado so với tháng 2. Thăm dò của đảng Cộng hòa cho thấy Tổng thống Trump bị ứng viên Biden vượt qua ở hai bang "đỏ" là Arizona và Georgia.

Lúc này, Jared Kushner bắt đầu tham gia nhiều hơn vào chiến dịch. Con rể của ông Trump yêu cầu thông tin chi tiết trong mọi vấn đề, từ tài chính tới thông điệp vận động. Kushner cũng yêu cầu gặp mặt các lãnh đạo phe Cộng hòa ở lưỡng viện để thảo luận về kế hoạch vận động.

Nhiều tiếng nói cảnh báo Tổng thống Trump cần thay đổi hướng đi nếu muốn tránh số phận rời nhiệm sở sau chỉ một nhiệm kỳ.

Tony Fabrizio, chuyên gia phụ trách thăm dò dư luận của phe Cộng hòa, xây dựng bản phân tích dài 79 trang gửi tới Nhà Trắng và các quan chức chiến dịch tranh cử của ông Trump vào ngày 21/7. Báo cáo đề xuất thay đổi trong một loạt vấn đề.

Các đề nghị của ông Fabrizio bao gồm: Tổng thống Trump chuyển hướng, kêu gọi cử tri bỏ phiếu qua thư thay vì tấn công cách thức bầu cử này; tập trung xử lý đại dịch Covid-19 trước khi mở cửa nền kinh tế; ban bố sắc lệnh hành pháp bắt buộc đeo khẩu trang thay vì chế giễu biện pháp phòng dịch đã chứng tỏ hiệu quả này.

Ở thời điểm đó, Giám đốc Cơ quan Bệnh truyền nhiễm và Dị ứng Quốc gia Anthony Fauci cũng kêu gọi người dân đeo khẩu trang. Ông Fabrizio cho rằng việc thực hiện theo khuyến cáo của chuyên gia y tế hàng đầu đất nước là bước đi khôn ngoan.

"Tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Trump sụt giảm tồi tệ khắp cả nước, chạm đáy trong một loạt lĩnh vực. Có sự khác biệt rất lớn giữa điều Tổng thống Trump ưu tiên - kinh tế - so với mong muốn của công chúng - chống dịch bệnh", ông Fabrizio cho biết.

Parscale và Chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa Ronna McDaniel đề nghị ông Trump dừng các buổi thông tin hàng ngày về dịch bệnh, sau khi tổng thống gợi ý tiêm thuốc khử trùng cho người nhiễm virus. Các trợ lý đề nghị ông Trump tập trung vào những buổi thảo luận với các chuyên gia phân tích dữ liệu thăm dò như Fabrizio và John McLaughlin.

Trong khi đó, Kushner âm thầm trao đổi với tổng thống về phương án thay đổi nhân sự. Tối 14/7, Kushner triệu tập cuộc họp với ông Trump và phó quản lý chiến dịch tranh cử Bill Stepien tại Nhà Trắng. 24 giờ sau, xuất hiện thông tin ông Stepien sẽ thay thế Parscale làm quản lý chiến dịch.

Khi virus corona lây lan ở tốc độ nguy hiểm tại Mỹ, giám đốc chiến lược của ông Biden là Stef Feldman có nhiệm vụ giám sát tin tức, cùng hai trợ lý khác là Dunn và Kate Bedingfield.

Ngày 11/3, một tuần sau các cuộc bỏ phiếu của nội bộ giúp ông Biden vươn lên trong cuộc đua lựa chọn ứng viên của đảng Dân chủ, cựu phó tổng thống Mỹ tạm dừng chiến dịch. Đội ngũ của ông Biden tập hợp một nhóm chuyên gia y tế để trả lời các câu hỏi về dịch bệnh, trước khi lên kế hoạch cho chiến dịch tranh cử sắp tới.

Khi dịch bệnh lan rộng tại Mỹ, nhiều bệnh viện trở nên quá tải, ông Biden lập ra một trạm thu phát sóng ngay tại tầng hầm ngôi nhà của mình. Những lời chỉ trích bắt đầu xuất hiện.

Một số thành viên đảng Dân chủ lo ngại Tổng thống Trump sẽ sử dụng các buổi thông tin báo chí hàng ngày được phát sóng trực tiếp để nhấn chìm ông Biden, vượt lên trên trong cuộc chạy đua.

Tới đầu mùa hè, chiến dịch tranh cử của ứng viên đảng Dân chủ vẫn tiếp tục hứng chịu những chỉ trích kiểu "Biden trốn trong tầng hầm" từ phía Tổng thống Trump.

Ngay cả các đảng viên Dân chủ cũng nghi ngờ khả năng thắng cử của cựu phó tổng thống. Ngày 4/5, hai cựu cố vấn cấp cao của Tổng thống Obama là David Axelrod và David Plouffe viết trên New York Times như sau:

"Ông Biden đang sa lầy trong chính tầng hầm nhà mình, nói chuyện với cử tri từ xa, như thể một phi hành gia nói chuyện với Trái Đất từ Trạm vũ trụ quốc tế ISS. Trong khi đó, Tổng thống Trump nổi bật với các buổi thông tin báo chí từ Nhà Trắng, hình ảnh đối lập đau đớn giữa một tổng thống hành động và kẻ thách thức đơn độc từ tầng hầm", bài báo trên New York Times có đoạn.

Lời chế giễu đến từ chính các đảng viên Dân chủ tạo ra sự khuấy động không hề dễ chịu.

"Đã có những xáo động bên trong chiến dịch, những người có trách nhiệm đã phải đánh giá lại cách làm", một nhà tài trợ chiến dịch của ông Biden tiết lộ.

Dù các nhân viên của ông Biden đều nhất trí về chiến lược tầng hầm nhằm giữ cho cựu phó tổng thống an toàn trước virus, họ muốn ngăn chính các đảng viên Dân chủ gây rối loạn khi kêu gọi chính trị gia 78 tuổi ra ngoài nhiều hơn. May mắn là một số lãnh đạo đảng Dân chủ đứng về phía chiến dịch của ông Biden.

"Tôi đã nói với Steve Ricchetti, chánh văn phòng của ông Biden, là đừng thúc giục ông ấy như cách người ta thúc giục ông Trump, đừng làm vậy", cựu lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Harry Reid nói.

Bài viết của Axelrod và Plouffe khơi dậy sự chán nản bên trong đội ngũ của ông Biden. Đội ngũ của ông Biden từ lâu cảm thấy bị bỏ mặc và coi thường bởi các chuyên gia và giới truyền thông, những người dường như dành sự ủng hộ cho các ứng viên Dân chủ khác như Elizabeth Warren và Pete Buttigieg.

Như đổ thêm dầu vào lửa, New York Times lập ra một tính năng trực tuyến trên trang chủ với tựa đề "Lời khuyên cho chiến dịch của Biden", cho phép người dùng bày tỏ quan điểm với chiến lược chạy đua của cựu phó tổng thống.

"Các nhân viên trong chiến dịch của ông Biden đã phát điên khi đọc những bình luận lên lớp từ các trợ lý cấp thấp từng làm việc trong chiến dịch tranh cử của các ứng viên đã bị ông Biden đánh bại", Politico cho biết.

Dù sau đó ông Axelrod đã tìm cách xoa dịu khi gọi O’Malley Dillon, quản lý chiến dịch tranh cử của ông Biden, là một "nhà quản lý xuất chúng", bài viết trên New York Times vẫn tạo ra những hoài nghi đối với năng lực của bà Dillon.

Một số trợ lý của ông Biden không hài lòng bởi nhân sự được bổ sung chậm trễ, cũng như thiếu hoạt động trực tuyến, khi bước vào chiến dịch vận động tổng tuyển cử. Tuy nhiên, việc chi tiêu thận trọng đã mang lại lợi ích cho chiến dịch của ông Biden, bởi sau đó nó đã giúp ứng viên đảng Dân chủ đảo ngược lợi thế gây quỹ của Tổng thống Trump.

Ở mặt khác, đội ngũ của ông Biden đã bất ngờ khi ông Trump không có một chiến lược toàn diện để chống lại dịch bệnh. Khi dịch bệnh ập đến, điều nước Mỹ cần là hành động kiểu như khi Tổng thống George W. Bush, đứng trên đống đổ nát của vụ khủng bố 11/9, phát động cuộc chiến tổng lực chống lại chủ nghĩa khủng bố.

"Tổng thống Trump nắm trong tay nguồn lực to lớn, sức mạnh của chính quyền liên bang và tất cả những nhà khoa học làm việc ở các cơ quan chính phủ. Đến bây giờ, chúng ta đã biết ông Trump hoàn toàn nói dối công chúng về mối đe dọa của dịch bệnh", ông Fieldman cho biết.

Ông Stepien bước vào trụ sở chiến dịch tranh cử của Tổng thống Trump ở Arlington, Virginia ngày 16/7, chuẩn bị đối mặt với những thách thức không hề dễ chịu.

Tân quản lý tiếp quản một chiến dịch với đầy rẫy các vẫn đề: không có ngân sách cố định, phối hợp thiếu ăn ý giữa các bộ phận, tổ chức bộ máy quản lý tồi tệ. Trụ sở chiến dịch ở Arlington hầu như không còn nhân viên từ sau 17h, đồng thời rất ít nhân viên có mặt vào cuối tuần.

Đó chưa phải là tất cả. Một số thành viên chiến dịch cảm thấy ngay cả những nhân viên cấp thấp cũng hưởng lương cao ngất ngưởng. Khi Stepien kiểm tra tình hình tài chính, ông tính toán chiến dịch của Tổng thống Trump sẽ cạn tiền vào đầu tháng 10.

Tân quản lý chiến dịch buộc phải đóng băng việc tăng lương cho nhân viên. Ông cũng cắt khoản chi cho quảng cáo trên truyền hình, động thái đau đớn nhưng là một trong số ít lựa chọn khả thi để giữ cho chiến dịch có thể tiếp tục hoạt động.

Từ tháng 8, Tổng thống Trump về cơ bản đã nhường sóng truyền hình cho ông Biden.

Trong trao đổi cá nhân, Tổng thống Trump phàn nàn với các đồng minh rằng ông Biden đang chi tiêu vượt trội về quảng cáo trên truyền hình.

Chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa Ronna McDaniel cho biết ông Trump hoàn toàn biến mất trên sóng truyền hình tại Michigan. Điều này khiến đương kim tổng thống nổi giận. Tổng thống Trump không thể chấp nhận thực tế ông vắng bóng trên sóng truyền hình bởi chiến dịch đã cạn tiền.

Trong khi đó, ông Stepien thừa nhận công việc quản lý chiến dịch của Tổng thống Trump chẳng khác gì tìm cách hạ cánh an toàn một chiếc máy bay giữa vùng nhiễu động không khí. Stepien cảm thấy mình đã thừa hưởng một chiến dịch đầy thiếu sót và không có đủ thời gian để sửa chữa các sai lầm.

Để giải quyết vấn đề tài chính, Stepien và đội ngũ của Tổng thống Trump phải tìm tới ông trùm casino Sheldon Adelson, một trong những nhà tài trợ hào phóng nhất của đương kim tổng thống.

Từ đầu tháng 7, Adelson đã liên hệ với chiến lược gia đảng Cộng hòa là Karl Rove. Dù từng bạo chi cho ông Trump, Adelson không hài lòng với các siêu ủy ban hành động chính trị (PAC) đang đứng sau ông chủ Nhà Trắng. Ông trùm sòng bạc muốn lập ra một PAC mới mà ông có thể tin tưởng.

Khi đó, một PAC có tên America First Action đã gây quỹ cho ông Trump được 2 năm. Tuy nhiên, các nhà tài trợ nghi ngờ hoạt động của PAC này, coi đây là "bãi rác" của các cựu quan chức Nhà Trắng như cựu thư ký báo chí Sean Spicer.

Trong tháng 7, trợ lý của Bernie Marcus, một nhà tài trợ hào phóng của đảng Cộng hòa, liên hệ với chiến lược gia Cộng hòa Christ LaCivita, đề nghị lập ra một PAC mới.

LaCivita là kiến trúc sư của PAC có tên Swift Boat Veterans for Truth từng giúp Tổng thống Bush con đánh bại ứng viên đảng Dân chủ John Kerry năm 2004. Ông này nhanh chóng nhận lời.

Thông tin từ các PAC mới đã khích lệ các cố vấn của Tổng thống Trump. Thế nhưng, trong suốt mùa hè, chiến dịch của ông Trump tiếp tục gặp khó khi không có nguồn tiền tài trợ mới đổ về.

Đầu tháng 8, khó khăn tài chính đã khiến ông Trump nổi giận và cáo buộc ông trùm sòng bạc Adelson không giúp đỡ đủ nhiều.

Tới đầu tháng 9, PAC có tên Preserve America mới chính thức ra mắt, với hàng triệu USD tài trợ đến từ Adelson và Marcus. Lúc này, chiến dịch của ông Trump đã trải qua một tháng ròng rã để đối thủ vượt qua trên mặt trận truyền hình.

Thất bại trên truyền hình trong mùa hè có lẽ là một trong những nguyên nhân khiến Tổng thống Trump trả giá đắt. Thăm dò dư luận cho thấy hơn 70% cử tri đã đưa ra lựa chọn bỏ phiếu trước tháng 9.