Có không ít nhà văn yểu mệnh, ra đi khi tuổi đời còn khá trẻ, nhưng đã kịp lưu lại những dấu ấn không thể phai mờ trong cái nhìn của hậu thế.
Nhà văn người Pháp Boris Vian là một trong số đó. Ra đi ở tuổi 39, ông mới chỉ để lại hơn 10 tiểu thuyết, trong đó có những tác phẩm còn dang dở. Nhưng mỗi khi nhắc tới Boris Vian, độc giả vẫn choáng ngợp bởi lối văn phong khác lạ, đầy mới mẻ, mà người ta không thể tìm thấy ở bất cứ ai. Bọt tháng ngày là một trong những tiểu thuyết định hình rõ ràng nhất phong cách sáng tác của tác giả này.
Không chỉ hấp dẫn giới phê bình, Bọt tháng ngày từng là “tiểu thuyết gối đầu giường” của những chàng trai, cô gái thanh lịch ở Paris. Liệu tình yêu có kì diệu như người đời vẫn thường ca ngợi hay không? Say đắm trong tình ái có làm người ta thôi tuyệt vọng…
Mái đầu xanh rệu rã
Bọt tháng ngày xoay quanh cuộc sống của sáu con người trẻ tuổi: Colin, Chloé, Chick, Alise, Nicolas và Isis. Tự đặt ra những cái đích khác nhau cho cuộc sống của chính mình. Có người chỉ mải miết đuổi theo đam mê và công việc, nhưng có kẻ lại coi tình yêu là lẽ sống. Dù đi theo con đường nào, cuộc đời đều đối xử với họ rất bất công.
 |
| Tiểu thuyết Bọt tháng ngày. |
Những giấc mơ tưởng đã thành hiện thực bỗng chốc tan nhanh như bọt biển. Hoài bão, đam mê không thắng nổi thực tại nghiệt ngã và khốc liệt. Tình yêu sẽ chết nếu cái dạ dày của bạn không được lấp đầy. Để xoa dịu đi sự chán nản và tuyệt vọng, những kẻ đa cảm có thể xây dựng cho bản thân các “vùng ảo tưởng”. Thế nhưng, hàng loạt áp lực hữu hình của cuộc sống sẽ sớm kéo chúng ta về với thực tại.
Colin, nhân vật trung tâm của cuốn tiểu thuyết có cuộc sống khá dễ dàng, anh có nhà để ở, có đầu bếp riêng và có thể thoải mái đắm mình trong thế giới của văn chương. Anh yêu Chloé và tổ chức đám cưới trong chớp mắt. Họ nghĩ rằng cuộc đời này sẽ mãi êm đềm như những đám mây trắng xốp trên bầu trời mùa hè. Buồn thay, niềm vui vụt qua nhanh hơn một cơn gió.
Chloé bị bệnh lao và số tiền mà Colin có không đủ để họ duy trì việc chạy chữa trong thời gian dài. Người vợ xinh đẹp ra đi, để lại cho người chồng nỗi đau vô bờ. Đừng nên mơ mộng quá nhiều trong cuộc đời đầy bất trắc này. Người ta có thể yêu và được yêu, nhưng hạnh phúc hay đau khổ vẫn luôn là một ẩn số.
Chick cũng yêu Alise chẳng kém gì tình yêu mà Colin dành cho Chloé. Nhưng anh không đủ can đảm để cưới cô. Bố mẹ của Alise cũng không muốn con gái mình trở thành vợ của một kẻ không tiền, và chỉ biết tôn thờ Jean Paul Sartre. Colin hứa sẽ cho Chick vay tiền để làm đám cưới, nhưng khi nhìn thẳng vào thực tế cuộc sống, anh lại chùn bước và không dám đưa ra quyết định.
Thế giới siêu thực đầy hấp dẫn của Boris Vian
Boris Vian xây dựng nên một không gian hoàn toàn mới cho thủ đô Paris hoa lệ. Đó là sự sắp đặt tuyệt vời giữa trí tưởng tượng và óc hài hước. Ở đó, những con chuột biết cọ móng vào sàn nhà cho đến khi chúng sáng bóng và nũng nịu với chủ nhân.
 |
| Hình ảnh Boris Vian đầy lãng tử bên cây kèn Saxophone. |
Bọt tháng ngày còn mang đến cho chúng ta một thế giới siêu thực với những ẩn dụ rất thông minh và độc đáo: hoa súng tượng trưng cho bệnh tật hay hình ảnh mảnh kính tự lành truyền tải một cách ý nhị thông điệp về hy vọng. Đó đều là những chi tiết vô lý, nhưng khi được đặt vào mạch văn khác lạ và ấn tượng của Boris Vian, nó không làm người đọc cảm thấy gượng gạo.
Tuy có nhiều tình tiết đậm chất siêu thực, và là một tác phẩm điển hình cho chủ nghĩa hiện sinh, nhưng Bọt tháng ngày vẫn mang những nét lãng mạn cổ điển đậm chất Pháp. Điều này được thể hiện rõ nét qua những tình tiết miêu tả tâm trạng của nhân vật Colin khi ở bên người tình.
Trái tim của một chàng trai ngoài hai mươi bỗng loạn nhịp và xao xuyến khi nhìn thấy một cô gái xinh đẹp. Cùng với đó, là cảm giác đê mê khi anh chàng chạm vào “làn da mềm như quả chín”, mái tóc bồng bềnh và bờ môi ngọt ngào của cô. Muôn đời, ái tình luôn là chất men khiến người ta ngây ngất. Nhờ có tình yêu, Colin tạm quên đi cuộc sống chán chường và buồn bã đang giam hãm anh từng ngày.
Boris Vian được giới phê bình Pháp đặt vào hàng ngũ của những nhà sáng tạo. Với ông, sáng tác như một trò chơi với chữ nghĩa, nó yêu cầu người viết phải giải phóng tư tưởng và không chấp nhận sự gò bó. Nhà văn người Pháp đưa vào trong sáng tác của mình nhiều lời nói được sử dụng trong đời sống hàng ngày. Bọt tháng ngày là sự pha trộn hài hòa, lớp lang và tinh tế giữa nghệ thuật kể chuyện, miêu tả và đối thoại.
 |
| Một cảnh trong phim Mood Indigo được đạo diễn Michel Gondry chuyển thể từ tiểu thuyết Bọt tháng ngày. |
Sự sáng tạo của Boris Vian chưa dừng lại ở đó. Ông đưa vào tác phẩm của mình nhiều từ nói láy, và chính ông cũng tạo ra vô số từ mới, để ẩn dụ và ám chỉ những sự vật, sự việc quen thuộc. Thế nên, dịch các tác phẩm của Boris Vian nói chung và Bọt tháng ngày nói riêng, như thế nào để vẫn giữ được tinh thần của tác giả, là một thử thách lớn đối với các dịch giả.
Sinh thời, Boris Vian là một con người rất đa tài. Ngoài sáng tác tiểu thuyết, ông còn làm thơ, viết kịch, sáng tác nhạc Jazz. Ở Paris những năm 40 người ta quen với hình ảnh một anh chàng nghệ sĩ có mái tóc bồng bềnh, đôi mắt xanh thẳm và luôn mang theo cây kèn saxophone saprano. Chất ngẫu hứng của nhạc Jazz được thể hiện rõ nét trong văn của Boris Vian. Ngoài ra,trong các tác phẩm của mình, ông cũng nhắc nhiều tới các bản nhạc không lời nổi tiếng từ thập niên 30 như một cách tri ân những nhà soạn nhạc tài ba.
