Vào cuối thế kỷ XIX, phương tiện giao thông ở các thành phố lớn là xe ngựa. Nếu ai đó dự đoán rằng phương tiện cơ giới sẽ thay thế ngựa trong tương lai gần, họ chắc chắn sẽ bị mọi người phản bác và thậm chí là cười nhạo. Ôtô đắt đỏ và nguy hiểm, thêm vào đó là phương tiện để sản xuất, sao có thể sản xuất hàng loạt ôtô chứ?
Trong khi những chú ngựa đã chuyên chở chúng ta hàng nghìn năm nay, tình cảm giữa người và ngựa có thừa còn xe chỉ là một cỗ máy không mang giá trị gắn kết, cũng không có ý nghĩa gì khi sở hữu một cái xe, trong khi sở hữu một con ngựa là có thêm một người bạn.
 |
Công nghệ hiện đại có thay thế cho sách giấy?
Dĩ nhiên ngày nay khi nghe nói đến tình cảm hay lòng trung thành của một con ngựa với chủ của nó thì nhiều người sẽ không hiểu được tại sao, bởi xe ngựa đã chính thức chỉ còn trong phim ảnh, phương tiện cá nhân cơ giới hóa đã chứng tỏ được tính ưu việt của nó trong cuộc sống. Ngày nay sách giấy hẳn cũng đang đối mặt với câu hỏi tương tự: liệu công nghệ hiện đại có thể thay thế cho sách - người bạn tri thức vẫn đang đồng hành cùng con người?
Từ hàng nghìn năm nay, sách là biểu tượng của văn hóa nhân loại, là biểu tượng của nền văn minh, là đại diện cho sự uyên bác và đức độ. Trên các bức tường của Hagia Sophia ở Istanbul, một bức tranh khảm từ thế kỷ 11 thể hiện đầy đủ địa vị cao cả của sách: Hoàng đế La Mã Constantine IX và Hoàng hậu ngồi hai bên, Chúa Giêsu ở giữa, Hoàng đế tay cầm một túi tiền, trong khi Chúa Giêsu cầm một cuốn sách trong tay.
Thời gian trôi kéo theo sự xuất hiện của Internet, công nghệ chiếm một tầm quan trọng trong lối sống và lối suy nghĩ của con người. Dù quá khứ có rực rỡ đến đâu thì trong thời đại có nhiều biến động như hiện nay, tương lai của sách giấy ngày càng trở nên mong manh.
Sách điện tử là tương lai
Ngày nay hầu như sách được xuất bản, thường tồn tại dưới dạng tài liệu điện tử trước khi được đi in, ngay cả khi đơn vị xuất bản có bán sách điện tử hay không bán bản sách điện tử thì bản thân cuốn sách điện tử đã được thành hình và tồn tại.
Khi Internet lần đầu tiên xuất hiện vào những năm 1990, nhiều chuyên gia đã dự đoán đó là một công việc bất khả thi. Nhưng chỉ hơn một thập kỷ sau, Google đã công bố một kế hoạch lớn, gây chấn động thế giới nhằm cung cấp miễn phí toàn bộ nội dung của hàng triệu cuốn sách trên Internet với sự hợp tác của các thư viện lớn ở Anh và Mỹ.
Kế hoạch này rõ ràng đã đe dọa đến mô hình kinh doanh và quyền lợi của ngành xuất bản. Nhưng xin đừng quên trước khi là sản phẩm thương mại, sách là sản phẩm tri thức. Nên việc phổ biến một sản phẩm tri thức sẽ được số đông ủng hộ, thêm vào đó là tài chính hùng mạnh của gã khổng lồ Google, dự án vẫn có thể tiếp tục mà không cần ngành xuất bản nào ủng hộ.
 |
| Sách nói là một định dạng phát triển mạnh mẽ thời gian qua. Ảnh: Fonos. |
Với sách điện tử, có lẽ việc bảo vệ bản quyền là trở ngại lớn nhất trên con đường số hóa. Tuy nhiên, với tư cách đi tiên phong trong lĩnh vực bản quyền kỹ thuật số, thị trường âm nhạc đã chứng minh cho chúng ta thấy rằng dù con đường phía trước có vài vấn đề, nhưng mọi thứ sẽ được giải quyết nhanh thôi.
Cách đây 20 năm có ai nghĩ đến cái chết của đĩa nhạc chứ? Có ca sĩ nào cách đây 20 năm có thể nghĩ đến việc mình chỉ phát hành album trên nền tảng Internet? Có bao nhiêu cái chết như thế? Ai có thể nghĩ được thư tín sẽ chết? Ở thập niên 90 của thế kỷ trước, ai có thể nghĩ email sẽ thay thế hoàn toàn hệ thống bưu chính? Internet khai sinh đồng nghĩa với việc khai tử cho nhiều cái chết, chẳng qua con người chúng ta là một sinh vật kỳ lạ, khăng khăng với quá khứ, với những gì quen thuộc mà thôi.
Sách từ lâu đã được tôn trọng không phải với tư cách là một món đồ quý, mà là nội dung và ý tưởng của cuốn sách. Thế nên nguyên tắc cơ bản của bản thân một cuốn sách là ngôn từ.
Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, người đọc đã bắt đầu có thêm nhiều thiết bị để đọc một văn bản, có nhiều sự lựa chọn hơn trong cách tiếp cận văn bản. Nhiều người đã có thể thấy trước tương lai của sách, rằng sách sẽ không còn là phương tiện chính để phổ biến ý tưởng và thông tin.
Khi người ta bắt đầu chú trọng đến lợi ích của điện tử, thì vai trò truyền tải văn bản và tri thức của sách giấy đã không còn thiết yếu nữa, nhưng chúng ta cũng không thể phớt lờ rằng sách là vật thể có ý nghĩa văn hóa và giá trị lịch sử ngoài văn bản. Nhưng tương lai thuộc về sách điện tử là điều ai cũng có thể nhìn thấy, vấn đề chỉ là chúng ta sẽ phải đợi bao lâu?
