Châu Âu lo lắng cho Ukraine

Báo The Kyiv Post của Ukraine ngày 5/12 cho biết Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance và nhóm của ông ngày càng lập luận rằng vận may của Ukraine về mặt quân sự đang sụp đổ và Kyiv nên “chấp nhận thực tế” ở Donbass.

Theo The Kyiv Post, lập luận này giờ đây xuất hiện trong chính những phát biểu của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Cách diễn giải của ông Vance âm thầm trở thành trọng tâm trong các cuộc tranh luận nội bộ dù các quan chức chuyên nghiệp cảnh báo rằng nó diễn giải sai cả ý đồ của Moskva lẫn sức chống chịu của Kyiv.

Tổng thống Trump được cho là đã nói với các cố vấn rằng, “Mỗi lần (Tổng thống Ukraine Volodymyr) Zelensky sang đây, ông ấy lại mất thêm lãnh thổ. Tại sao chúng ta phải giả vờ như không có chuyện đó?”.

Một nhà ngoại giao thuộc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) gọi logic ấy là “vòng lặp lại nguy hiểm”, cảnh báo rằng vòng lặp này tiếp thêm sức cho đà tiến của Liên bang Nga: Mỹ gây áp lực lên Ukraine, làm suy yếu phòng thủ của nước này, rồi điều đó trở thành bằng chứng cho thấy Ukraine đang thua.

Ngược lại, Ngoại trưởng Marco Rubio phản bác mạnh mẽ lập luận rằng Ukraine đã hết hy vọng. Ông Rubio cho rằng nếu Ukraine “làm đúng”, nền kinh tế của họ có thể vượt Liên bang Nga trong vòng một thập kỷ.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với Fox News, Ngoại trưởng Rubio nhấn mạnh rằng một thỏa thuận hòa bình công bằng phải làm được nhiều hơn là chấm dứt chiến tranh - nó phải đảm bảo an ninh lâu dài, chủ quyền độc lập và điều kiện cho Ukraine phục hồi và tăng trưởng kinh tế.

Ông Rubio nói mục tiêu là giúp Ukraine tái thiết không chỉ để trở lại trạng thái trước đây, “mà để xây dựng lại theo cách mạnh hơn và thịnh vượng hơn bao giờ hết”.

Ông Rubio cũng nhấn mạnh rằng kết thúc chiến tranh chỉ là bước đầu và điều tiếp theo phải là một kế hoạch cho phép Ukraine phục hồi, phát triển và trở thành một “câu chuyện thịnh vượng”.

Theo tầm nhìn ấy, Ngoại trưởng Mỹ lập luận rằng Ukraine có thể trở thành một nền kinh tế mạnh hơn và năng động hơn, đủ khả năng vượt Liên bang Nga về kinh tế nếu tránh được các hành động gây hấn trong tương lai và giữ vững chủ quyền.

Nhưng ông Rubio không có mặt tại các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ukraine ở Miami, vì thế, các đồng minh lo rằng đàm phán sẽ bị thống trị bởi lập luận một chiều ủng hộ nhượng bộ thay vì đòn bẩy.

Và đối với các đồng minh của Mỹ, đó mới là cốt lõi của khủng hoảng: Không chỉ vì những ai có mặt ở Miami mà còn bởi cả những ai chắc chắn không có mặt.

Mới đây, báo Der Spiegel của Đức đăng tải cái mà họ mô tả là bản ghi âm rò rỉ của cuộc gọi riêng giữa Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Tổng thống Volodymyr Zelensky.

Theo bài báo, ông Merz và ông Macron đã cảnh báo ông Zelensky một cách thẳng thắn rằng Washington có thể đang chuẩn bị “phản bội” Ukraine bằng những nhượng bộ vội vã với Moskva.

Ông Macron cảnh báo rằng chính quyền Trump-Vance có thể “đổi lãnh thổ mà không rõ ràng về các bảo đảm an ninh”, trong khi ông Merz thúc giục ông Zelensky “cực kỳ thận trọng trong những ngày tới”, đồng thời nói thêm rằng Mỹ đang “chơi trò, với cả ông và với chúng tôi”.

Bản ghi âm cho thấy Thủ tướng Merz và Tổng thống Macron kêu gọi nhau “bảo vệ ông Zelensky” - một cụm từ đang trở thành biểu tượng trong các thủ đô châu Âu.

Theo một nhà ngoại giao Pháp cấp cao, “điều này không phải là bảo vệ thể chất, mà nó nhằm ngăn Ukraine bị dồn vào một thỏa thuận mà Mỹ muốn vì lý do chính trị, chứ không phải vì nó đảm bảo an ninh cho châu Âu”.

Trong hậu trường, các nhà lãnh đạo châu Âu đang gấp rút tìm cách chen lại vào tiến trình hoà bình cho Ukraine, thúc giục Ngoại trưởng Rubio khẳng định vai trò của Bộ Ngoại giao, và làm việc qua các kênh riêng với Kyiv để tránh nhượng bộ nếu chưa có bảo đảm an ninh vững chắc.

Nhưng hiện tại, vấn đề cốt lõi vẫn không thay đổi: cuộc họp ở Miami diễn ra mà không có quan chức Mỹ duy nhất mà châu Âu tin tưởng.

Theo Đại sứ Daniel Fried, cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ và chuyên gia lâu năm về Liên bang Nga, khác biệt giữa một cuộc đàm phán nguy hiểm và một bước đột phá mang tính lịch sử nằm ở việc sử dụng đúng đòn bẩy của Mỹ, đàm phán dựa trên hiểu biết, và tránh để Điện Kremlin dẫn dắt tiến trình. Không có những yếu tố này, ngay cả ý định đúng cũng có thể thất bại.

Từ đó có thể thấy các cuộc đàm phán ở Miami không chỉ là một cuộc tái khởi động ngoại giao; chúng còn là ván cược vào việc liệu sự tiếp cận và lòng trung thành có thể thay thế cho kinh nghiệm và đòn bẩy và liệu Washington có thể đàm phán hòa bình cho Ukraine từ vị thế yếu hay từ vị thế sức mạnh.

Theo báo The Kyiv Post, đối với châu Âu, họ không trông đợi phép màu ở Miami. Điều họ hy vọng là siêu cường hàng đầu thế giới thể hiện được điều gì đó tốt hơn ngoại giao phi chính thức và lời cầu may bởi lần này, biên độ cho sai lầm đã không còn.