Mô hình tuyển dụng của SpaceX tập trung vào những sinh viên có thành tích xuất sắc tại các trường hàng đầu. Nhưng hầu hết đều chú ý tới việc phát hiện ra các kỹ sư đầy đam mê, làm việc nhóm tốt và có kinh nghiệm thực tế với máy móc kim loại.

“Ngay cả khi bạn là người viết mã, bạn cũng cần hiểu cách máy móc hoạt động”, Dolly Singh - người đã dành 5 năm làm trưởng bộ phận tuyển dụng nhân tài tại SpaceX cho hay. “Chúng tôi tìm kiếm những người biết chế tạo mọi thứ từ khi còn nhỏ”.

Như những công ty công nghệ khác, SpaceX sẽ phỏng vấn và kiểm tra các ứng viên tiềm năng. Phần thưởng cho việc giải quyết các câu đố khó nhằn, xử trí thông minh trong buổi phỏng vấn hoặc viết một bài luận xuất sắc là cuộc gặp với Musk. Anh phỏng vấn hầu hết nhân viên trong số 1.000 nhân viên đầu tiên của SpaceX, kể cả lao công cũng như kỹ thuật viên, và vẫn tiếp tục phỏng vấn các kỹ sư.

Mỗi nhân viên đều nhận được lời cảnh báo trước khi gặp Musk. Như: cuộc phỏng vấn có thể kéo dài từ 30 giây tới 15 phút. Đầu buổi phỏng vấn, Elon có thể đang viết email hoặc làm việc và chẳng nói gì nhiều. Đừng hoảng hốt. Đó là chuyện bình thường. Cuối cùng, anh sẽ quay ghế lại để đối mặt với bạn. Dù vậy, có thể anh sẽ không nhìn thẳng vào mắt bạn hay hoàn toàn ý thức được sự có mặt của bạn. Đừng hoảng. Chuyện đó là bình thường. Khi đến lúc, anh sẽ bắt đầu chuyện trò với bạn.

Elon Musk phỏng vấn hầu hết nhân viên trong số 1.000 nhân viên đầu tiên của SpaceX.

Từ đó, anh ấy có thể hỏi một hoặc dồn dập nhiều câu. Gần như chắc chắn, anh sẽ bật ra câu đố đại loại như: “Anh đang đứng trên bề mặt Trái Đất. Anh bước 1.609 m về phía nam, 1.609 m về phía tây, 1.609 mét về phía bắc. Nhưng cuối cùng anh vẫn đang ở chỗ ban đầu. Vậy anh đang ở đâu?” Cảnh báo: Câu trả lời đúng là Bắc Cực và hầu hết kỹ sư đều trả lời đúng.

Và Musk sẽ hỏi tiếp. “Còn ở đâu khác nữa?” Câu trả lời khác sẽ là đâu đó gần Nam Cực, nơi mà nếu bạn bước 1.609 m về phía nam thì chu vi của Trái Đất sẽ là 1.609 m. Ít kỹ sư đáp đúng câu này. Musk có xu hướng ít quan tâm tới việc người đó trả lời đúng hay sai mà chỉ chú trọng tới cách họ trình bày vấn đề và phương pháp giải quyết nó.

Khi trò chuyện với các ứng viên tiềm năng, Singh cố gắng tiếp thêm động lực cho họ đồng thời cùng lúc tỏ ra thẳng thắn về những đòi hỏi của SpaceX và Musk. “Phương châm của SpaceX là tuyển dụng lực lượng đặc biệt”, cô nói. “Nếu bạn muốn đương đầu với khó khăn thì không còn gì tuyệt vời hơn. Còn không, bạn không nên tới đây”.

Một khi đã tới SpaceX, các nhân viên mới nhanh chóng nhận ra rằng họ phải thực sự đối mặt với thách thức. Nhiều người bỏ cuộc chỉ sau vài tháng đầu tiên vì lịch làm việc hơn 90 giờ một tuần. Những người khác rời đi vì họ không thể chịu nổi sự thẳng thắn mà Musk và các giám đốc khác thể hiện trong cuộc họp.

“Elon không biết bạn và anh chẳng thèm nghĩ xem liệu điều đó có làm tổn thương tình cảm của bạn hay không”, Singh nói. “Anh chỉ biết việc mình phải làm. Những người không thể bình thường hóa với phong cách giao tiếp của anh sẽ không thể hoàn thành tốt công việc”.

Đối với những người thích thách thức và có thể chịu đựng những lời nói lỗ mãng, SpaceX và Musk dường như tạo cảm hứng cho lòng trung thành ở mức độ khác thường. Musk rất giỏi trong việc khuyến khích đội quân của mình. “Tầm nhìn của anh ấy rất rõ ràng”, Singh nói. “Anh gần như thôi miên bạn. Anh trao cho bạn cái nhìn điên rồ kiểu như chúng ta sẽ tới Sao Hỏa”.

Sự trưởng thành của Musk trong vai trò CEO và chuyên gia tên lửa diễn ra đồng thời với quá trình phát triển của công ty. Vào buổi ban đầu của hành trình Falcon 1, Musk là một nhà quản lý phần mềm mạnh mẽ, cố gắng học hỏi những điều cơ bản của một lĩnh vực lạ lẫm. Tại Zip2 và PayPal, anh thấy thoải mái trong cương vị của mình và chỉ đạo đội viết mã code. Ở SpaceX, anh phải nhặt nhạnh kiến thức cho công việc.

Ban đầu, Musk phải thu lượm kiến thức từ sách vở. Nhưng khi SpaceX tuyển dụng hết tài năng này đến tài năng khác, Musk nhận ra rằng anh có thể học hỏi từ kho kiến thức của họ. Anh sẽ “bẫy” một kỹ sư vào nhà máy SpaceX và dồn dập hỏi họ về một loại van hay vật liệu chuyên dụng nào đó.

“Lúc đầu, tôi nghĩ anh muốn thử xem liệu mình có hiểu rõ công việc hay không”, Kevin Brogan, một trong những kỹ sư đời đầu nói. “Rồi tôi nhận ra anh đang cố học hỏi chúng. Anh sẽ xoay bạn cho tới khi nắm rõ đến 90% những gì bạn biết”.

Sau vài năm điều hành SpaceX, Musk đã đạt tới trình độ của một chuyên gia hàng không vũ trụ ở tầm vóc mà rất ít các CEO công nghệ có thể đạt được trong lĩnh vực tương tự. “Anh dạy chúng tôi về giá trị của thời gian và chúng tôi truyền lại cho anh kiến thức về tên lửa”.

Không còn nghi ngờ gì nữa, Musk là bậc thầy trong nghệ thuật thúc đẩy nhân viên làm việc hết sức mình. Hãy thử phỏng vấn hơn ba chục kỹ sư SpaceX và mỗi người trong họ sẽ chọn ra vài mẹo quản lý mà Musk từng áp dụng để ép nhân viên hoàn thành đúng hạn.

Ví dụ như một trường hợp mà Brogan miêu tả lại: “[Musk] không nói: ‘Bạn phải hoàn thành công việc này trước hai giờ chiều ngày thứ sáu’. Mà anh sẽ nói: ‘Tôi cần hoàn thành nhiệm vụ bất khả thi này trước hai giờ chiều ngày thứ sáu. Anh có làm được không?’ Rồi, nếu bạn nói ‘có’ thì bạn sẽ không làm việc cật lực vì lệnh của anh mà vì chính bạn. Đó là sự khác biệt mà bạn có thể cảm nhận được vì chính bạn đã đăng ký làm công việc đó”.

Bàn làm việc của Elon Musk.

Bằng cách tuyển dụng hàng trăm con người năng nổ, thông minh, SpaceX đã tối đa hóa sức mạnh cá nhân. Một người làm việc 16 giờ/ngày sẽ có hiệu quả hơn hai người làm việc 8 giờ/ngày. Cá nhân đó không phải tổ chức họp hành, biểu quyết nhất trí hay huy động thêm nhiều người để tăng tốc dự án. Anh ta chỉ miệt mài làm việc, làm việc và làm việc.

Nhân viên lý tưởng của SpaceX sẽ là người giống Steve Davis, Giám đốc phụ trách các dự án tại SpaceX. “Anh ấy làm việc 16 giờ mỗi ngày ròng rã nhiều năm trời”, Brogan nói. “Anh ấy làm được nhiều hơn cả 11 người cộng lại”.

David đã thực hiện nhiệm vụ trên đảo Kwaj và coi đó là khoảng thời gian tuyệt vời nhất đời anh. “Mỗi đêm bạn phải ngủ cạnh quả tên lửa trong chiếc lều trú ẩn nơi những con tắc kè bò khắp người hoặc bắt chuyến tàu dài cả tiếng đồng hồ để trở về đảo chính trong tình trạng say sóng”, anh nói. “Mỗi đêm, bạn phải chọn ra cơn đau muốn quên đi nhất. Bạn cảm thấy nóng nực và kiệt sức. Thật sự đáng kinh ngạc.”

Sau khi làm việc với Falcon 1, Davis chuyển sang Falcon 9 rồi tới Dragon.