Bác sĩ Trương Hữu Khanh lý giải về vaccine viêm gan B, lao đầu đời

Bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 TP.HCM. Ảnh: Phương Lâm.

Việc tiêm vaccine lao và viêm gan B cho trẻ sơ sinh luôn là chủ đề được nhiều phụ huynh quan tâm, đặc biệt khi họ so sánh với chiến lược tiêm chủng tinh gọn hơn ở các quốc gia phát triển như Mỹ hay châu Âu.

Tuy nhiên, các chuyên gia y tế khẳng định chiến lược tiêm chủng của mỗi quốc gia phải được quyết định dựa trên tình hình dịch tễ thực tế. Với Việt Nam, đất nước vẫn đang gánh chịu tỷ lệ nhiễm bệnh cao, việc duy trì tiêm vaccine lao và viêm gan B ngay sau sinh là một phần không thể thiếu, nhằm bảo vệ thế hệ tương lai khỏi những mối nguy hiểm cận kề.

Lao và viêm gan B vẫn là gánh nặng

Trao đổi với Tri Thức - Znews, TS.BS Nguyễn Huy Luân, Trưởng Đơn vị Tiêm chủng Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết Việt Nam và các quốc gia phát triển như Mỹ có sự khác biệt rõ rệt trong chương trình tiêm chủng sơ sinh, đặc biệt là với vaccine ngừa lao và viêm gan B. Sự khác biệt này không đến từ việc nước nào có công nghệ tiên tiến hơn, mà căn cứ chủ yếu vào yếu tố dịch tễ học, tỷ lệ lưu hành bệnh trong cộng đồng.

Bác sĩ Luân giải thích lý do then chốt để Việt Nam vẫn phải duy trì hai mũi tiêm này là vì tỷ lệ nhiễm hai bệnh này trong cộng đồng còn rất cao, khác biệt hoàn toàn với các nước tiên tiến nơi tỷ lệ mắc bệnh đã xuống dưới 1-2%.

Việt Nam vẫn duy trì tiêm vaccine viêm gan B, lao sơ sinh vì tỷ lệ lưu hành bệnh trong cộng đồng cao. Ảnh: Duy Hiệu.

Đối với bệnh lao, Việt Nam vẫn ghi nhận gánh nặng lớn. Nếu không được phòng ngừa sớm, trẻ nhỏ có thể đối mặt với những thể bệnh diễn tiến cực kỳ nặng nề, gây tử vong cao như lao kê hoặc lao màng não.

Bác sĩ Luân nhấn mạnh trẻ sơ sinh với cơ thể còn yếu, cần được phòng ngừa càng sớm càng tốt, ngay sau sinh.

"Vaccine lao không ngừa được lao thông thường nhưng có giá trị quan trọng trong việc ngăn chặn các thể lao nặng", bác sĩ Luân nói.

Tiêm chủng sơ sinh được xem là “lớp phòng thủ” đầu tiên và quan trọng nhất

TS.BS Nguyễn Huy Luân

Đồng quan điểm, bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 TP.HCM khuyến cáo nếu không tiêm ngừa lao sơ sinh, các em bé tiếp xúc với nguồn lây lao có khả năng mắc lao màng não lên tới 70%. Ngược lại, trẻ đã tiêm phòng, khi tiếp xúc nguồn lây, thường chỉ mắc các thể nhẹ, dễ chữa trị như lao phổi hoặc lao hạch.

Tương tự, Việt Nam cũng nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ nhiễm viêm gan B cao, có vùng lên tới 10% đến 16%. Nguy cơ lớn nhất là lây truyền từ mẹ sang con. Dù phụ nữ mang thai đã được tầm soát, TS.BS Nguyễn Huy Luân chỉ ra rằng vẫn tồn tại những “khoảng trống” khiến việc xét nghiệm có thể bỏ sót, dẫn đến mẹ âm tính nhưng vẫn có thể truyền virus cho con.

Vì vậy, tiêm vaccine viêm gan B trong 24 giờ đầu đời là bước can thiệp cần thiết để giảm tối đa nguy cơ lây nhiễm trong những giờ đầu sau sinh, thời điểm khả năng lây truyền cao nhất.

TS.BS Nguyễn Huy Luân, Trưởng Đơn vị Tiêm chủng, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM. Ảnh: BVCC.

“Lớp phòng thủ” đầu tiên

Bác sĩ Trương Hữu Khanh khẳng định mục tiêu của việc tiêm ngừa viêm gan B sơ sinh là phòng ngừa cho một thế hệ không bị nhiễm. Từ đó giảm tỷ lệ nhiễm cộng đồng xuống dưới 1% hoặc 2%, một quá trình cần được duy trì liên tục từ 10 đến 20 năm mới thay đổi được tình trạng dịch tễ.

Nếu Việt Nam muốn chuyển sang chiến lược tiêm chủng tinh gọn như Mỹ, chúng ta cần phải tiêm chủng liên tục 20-30 năm, kiểm soát được nguồn lây bên ngoài và đưa tỷ lệ lây nhiễm xuống dưới 1-2%

Bác sĩ Trương Hữu Khanh

Ngoài ra, nguy cơ phơi nhiễm không chỉ đến từ mẹ. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể bị lây nhiễm viêm gan B từ những người mang bệnh xung quanh, do không phải ai mang bệnh cũng được phát hiện. Chính vì thế, việc duy trì mũi tiêm là cần thiết để bảo vệ trẻ cả trong môi trường gia đình lẫn cộng đồng.

Bác sĩ Khanh cho rằng phòng bệnh bằng vaccine là biện pháp chủ động, an toàn và tiết kiệm chi phí nhất, bởi các biện pháp vệ sinh hay kiểm soát tiếp xúc không đủ để phòng tránh triệt để, đặc biệt khi trẻ sơ sinh có cơ thể còn rất yếu.

Ông giải thích rõ về sự khác biệt chiến lược tiêm chủng giữa Việt Nam và Mỹ. Theo đó, sự khác nhau là do tỷ lệ người lưu hành bệnh ở Mỹ rất thấp nên họ không cần tiêm ngay từ sơ sinh mà tập trung kiểm soát nguồn từ bên ngoài.

Nếu không có những mũi vaccine đầu đời, trẻ sẽ đối mặt với nguy cơ mắc bệnh nặng. Ảnh: Khương Nguyễn.

"Nếu Việt Nam muốn chuyển sang chiến lược tiêm chủng tinh gọn như Mỹ, chúng ta cần phải tiêm chủng liên tục 20-30 năm, kiểm soát được nguồn lây bên ngoài và đưa tỷ lệ lây nhiễm xuống dưới 1-2%", bác sĩ Khanh nói.

Một vấn đề được nhiều phụ huynh đặt câu hỏi là việc trẻ phải tiêm cả hai vaccine trong giai đoạn đầu đời có thể gây quá tải hoặc ảnh hưởng sức khỏe. Lý giải, TS.BS Nguyễn Huy Luân, Trưởng Đơn vị Tiêm chủng Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, nhấn mạnh việc tiêm đồng thời vaccine lao và viêm gan B đã được nghiên cứu kỹ và đưa vào lịch tiêm chủng quốc gia sau quá trình đánh giá khoa học.

Theo bác sĩ Luân, điểm quan trọng nhất mà phụ huynh cần hiểu là nguy cơ bệnh đang tồn tại ngay trong môi trường sống của trẻ. Dù gia đình áp dụng các biện pháp vệ sinh hay hạn chế tiếp xúc, trẻ vẫn phải bước ra ngoài, gặp gỡ cộng đồng và đối diện nguồn lây tiềm ẩn. Do đó, tiêm chủng sơ sinh được xem là “lớp phòng thủ” đầu tiên và quan trọng nhất. Trong một số trường hợp, nếu mũi tiêm sơ sinh bị trì hoãn quá 7 ngày, hiệu quả bảo vệ có thể bị giảm đáng kể.

Tương tự, bác sĩ Trương Hữu Khanh khẳng định việc tiêm cùng thời điểm hoàn toàn không gây tác dụng phụ đáng lo ngại. Trái lại, đây là sự “đầu tư sớm” để bảo vệ trẻ trước nguy cơ tiếp xúc nguồn lây ngoài cộng đồng, nơi tỷ lệ bệnh vẫn còn cao.

Hai chuyên gia nhấn mạnh việc so sánh lịch tiêm của Việt Nam với Mỹ hay châu Âu mà không đặt trong bối cảnh cụ thể rất dễ dẫn đến nhận định sai lệch. Tỷ lệ bệnh, nguồn lây, cấu trúc dân số, điều kiện y tế và lịch sử tiêm chủng của mỗi quốc gia hoàn toàn khác biệt.

Do đó, chiến lược tiêm chủng phải dựa trên thực tế dịch tễ của Việt Nam, không thể sao chép mô hình của quốc gia khác.