Mới bắt đầu tranh cử chức thị trưởng một thành phố nhỏ phía bắc Mexico, Magda Rubio đã nhận một cuộc gọi khiến bà rùng mình. “Bỏ cuộc đi. Nếu không cứ chờ chết”, đầu dây bên kia nói.
Đó là đe dọa giết người đầu tiên trong số 4 lời đe dọa nhắm vào Rubio từ đầu tháng 1, từ cùng một người đàn ông lạ với cách nói lưu loát. Bà vẫn tiếp tục tranh cử ở thành phố Guachochi, nằm trong vùng núi của bang Chihuahua vốn là tuyến buôn lậu ma túy chính. Nhưng bây giờ, 2 vệ sĩ có vũ khí đi theo bảo vệ bà suốt 24 giờ.
“Có những đêm, lúc 2h sáng, tôi bỗng cảm thấy sợ, và nghĩ ‘đang có gì đó không ổn’”, bà nói với Reuters.
 |
| Cảnh sát đứng gác ngoài hiện trường vụ án nơi ứng cử viên thị trưởng Santana Cruz Bahena bị bắn chết ở nhà riêng tại thị trấn Hidalgotitlan, bang Veracruz, Mexico ngày 20/11/2017. Ảnh: Reuters. |
Ám sát chính trị tăng vọt
Số lượng các vụ ám sát liên quan đến chính trị đã tăng vọt ở Mexico, phủ bóng đen lên kỳ bầu cử toàn quốc ngày 1/7 sắp tới. Cử tri nước này sẽ chọn tổng thống mới và các vị trí lãnh đạo thấp hơn.
Ít nhất 82 ứng viên và các quan chức đương nhiệm đã bị sát hại trong mùa tranh cử bắt đầu tháng 9 năm ngoái, khiến đây trở thành cuộc bầu cử tổng thống đẫm máu nhất trong lịch sử hiện đại, theo thống kê của công ty tư vấn an ninh Etellekt ở Mexico City và hãng tin Reuters.
Chỉ trong vòng 1 tuần giữa tháng 4, 4 người đã bị sát hại, trong đó có Juan Carlos Andrade Magana, đang chạy đua để giữ chức thị trưởng thị trấn Jilotlan de los Dolores ở bang miền tây Jalisco. Thi thể trúng nhiều viên đạn của ông được phát hiện sáng ngày 15/4 trong chiếc Toyota Prius của ông ở rìa thị trấn. Chính ông vừa dự một đám tang. Các công tố viên của bang đang điều tra, nhưng chưa ai bị bắt.
Các nạn nhân thuộc nhiều đảng phái chính trị, không phân biệt lớn nhỏ. Hầu hết đang chạy đua vào các chức vị địa phương mà dư luận cả nước không biết đến. Phần lớn bị bắn chết. Các vụ án đều chưa tìm ra thủ phạm và động cơ đều không rõ ràng.
Nhưng các chuyên gia an ninh nghi ngờ các băng nhóm ma túy đứng đằng sau phần lớn các vụ sát hại đẫm máu này. Với con số kỷ lục 3.400 chức lãnh đạo địa phương được bầu chọn, các tập đoàn buôn ma túy vốn đang bắn giết lẫn nhau lại càng tranh giành ảnh hưởng, theo Vicente Sanchez, giáo sư hành chính công ở Đại học Colegio de la Frontera Norte ở Tijuana.
Ông nói các trùm tội phạm tìm cách để các đại biểu thân với mình thắng cử, loại bỏ đối thủ cạnh tranh và khủng bố những người đang đưa ra các thay đổi có thể ảnh hưởng đến chuyện làm ăn của chúng. Các băng nhóm coi chính quyền địa phương là nguồn thu béo bở qua các gói thầu hoặc tiền hoa hồng, còn cảnh sát là lực lượng để chúng chỉ đạo.
“Các băng nhóm tội phạm muốn giữ mạng lưới ảnh hưởng trong chính quyền mới, và đó là lý do chúng tăng cường khủng bố các ứng cử viên”, Sanchez nói với Reuters.
 |
| Người thân của thị trưởng Gisela Mota của thành phố Temixco, Mexico thương tiếc bên cạnh quan tài của bà. Bà bị bắn chết 1 ngày sau khi đắc cử năm 2016. Ảnh: AP. |
Giới chức bầu cử đã cảnh báo các vụ giết người có thể ảnh hưởng số cử tri đi bầu cử. Làn sóng giết chóc này làm kinh ngạc cả những nhà quan sát lâu năm. Họ gọi đây là sự tấn công vào nền dân chủ và pháp quyền ở Mexico.
“Chính quyền cấp bang và địa phương đã bị áp đảo, và an ninh liên bang không thể tới tất cả mọi nơi”, theo Duncan Wood, giám đốc Viện Mexico ở Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Woodrow Wilson ở Washington, Mỹ. “Phải thực hiện ngay lập tức các biện pháp an ninh và đẩy lùi tội phạm có tổ chức”, ông nói với Reuters.
Các lãnh đạo Mexico đang ứng phó một cách lúng túng. Chính quyền liên bang và tiểu bang đang bố trí vệ sĩ cho các ứng cử viên, và cả xe chống đạn trong một số trường hợp. Nhưng các biện pháp này có vẻ không hiệu quả khi số người bị sát hại tiếp tục tăng.
Thỏa thuận ngừng bắn mong manh
Sự hỗn loạn hiện nay bắt nguồn từ hơn một thập kỷ trước khi chính phủ Mexico, với sự hậu thuẫn của Mỹ, tiến hành chiến dịch trừ khử những ông trùm của các tập đoàn ma túy lớn nhất ở nước này.
Chiến lược đó đã dẹp bỏ được những trùm tội phạm khét tiếng như Joaquin “El Chapo” Guzman, người đứng đầu băng đảng Sinaloa Cartel và đang bị giam ở một nhà tù ở New York, Mỹ, chờ xét xử.
Tuy nhiên, cuộc truy quét đó đã đập tan các tập đoàn tội phạm và biến chúng thành các băng nhóm nhỏ hơn luôn tranh giành địa bàn. Các nhóm mới nổi thường tỏ ra dã man hơn để đe dọa các đối thủ cũng như cảnh sát và quan chức dám cản đường chúng.
Thành viên một băng đảng ở bang Jalisco nói với Reuters (với yêu cầu giữ kín danh tính) rằng băng đảng của ông ta bắt buộc quan chức địa phương báo trước mỗi khi cảnh sát hành động. “Nếu không làm vậy, sẽ có xích mích”, người này nói thêm, ám chỉ sẽ có một viên đạn.
Bạo lực trước bầu cử đặc biệt nghiêm trọng ở bang Guerrero ở tây nam Mexico, nơi ít nhất 8 ứng cử viên bị sát hại trong 6 tháng qua. Các băng đảng ở đó có tên Los Ardillos (Con sóc) và Los Tequileros (Người uống rượu tequila) đang tranh giành địa bàn tống tiền và buôn bán ma túy.
Một Giám mục Công giáo, ông Salvador Rangel, đã tới thành phố Chilapa đầu tháng 4 để dàn xếp một thỏa thuận ngừng bắn trong mùa bầu cử giữa các phe phái và chấm dứt cảnh giết chóc.
Nhưng thỏa thuận đó đã không kéo dài. Chỉ sau vài ngày, cảnh sát trưởng ở Chilapa, Abdon Castrejon Legideno, bị bắn chết khi đang tuần tra. Phát ngôn viên của bang Guerrero cho biết chính quyền đã bắt giữ nghi phạm mang một khẩu súng 9 mm gần hiện trường.
 |
| Lực lượng cảnh sát cộng đồng đang tuần tra ở bang Guerrero, Mexico ngày 24/3/2018. Bang này đã hứng chịu làn sóng bạo lực bởi các băng đảng ma túy. Ít nhất 8 ứng cử viên ở đây đã bị ám sát trong 6 tháng qua. Ảnh: AFP. |
Số vụ sát hại đã làm giảm cơ hội của đảng cầm quyền. Tổng thống Enrique Pena Nieto sắp mãn nhiệm đã không phát biểu nhiều về làn sóng ám sát chính trị gần đây. Ứng cử viên từ đảng của ông đang bị đối thủ bỏ xa trong các thăm dò.
An ninh là lo ngại lớn nhất của các cử tri. Mexico chứng kiến con số kỷ lục 29.000 vụ án mạng năm ngoái, chủ yếu do tội phạm có tổ chức và hệ quả của cuộc chiến chống ma túy, theo Reuters.
‘Con sói bảo vệ con gà’
Một số ứng cử viên đã từ chối bình luận với Reuters hoặc không muốn lên báo vì sợ bị trả thù.
Nhưng ở bang Chihuahua, ứng cử viên thị trưởng Magda Rubio, 42 tuổi, tiếp tục nói về các đe dọa giết người nhắm vào bà, với hi vọng sự công khai này sẽ buộc cảnh sát phải tìm ra thủ phạm và răn đe những kẻ khác có ý định tấn công bà.
Bà tới gặp phóng viên Reuters ở thành phố Ciudad Juarez lớn nhất của bang, gần biên giới với Mỹ. Chồng và 4 người con đi cùng bà, nhưng bà yêu cầu phóng viên không để lộ thông tin về họ vì lý do an toàn.
 |
| Bà Magda Rubio, ứng cử viên thị trưởng thành phố Guachochi, nói "tôi không thể bỏ cuộc". Ảnh: Reuters. |
Là một luật sư và nhà hoạt động nhân quyền, Rubio nói bà tranh cử với tư cách ứng viên độc lập nhằm thúc đẩy chính phủ làm nhiều hơn để giúp người bản xứ Raramuri nghèo khó ở vùng này.
Thị trấn nhỏ Guachochi của bà ở chính giữa vùng đất thường gọi là “Tam giác Vàng” đi qua 3 bang Chihuahua, Sinaloa và Durango, với nhiều cánh đồng nơi lá cần sa cũng như hoa thuốc phiện màu hồng đỏ mọc tươi tốt.
Rubio nói bà đã bắt đầu có những cơn hoảng loạn từ khi người không rõ danh tính đe dọa bà.
“Hắn nói ‘chúng tôi đang theo dõi bà. Đã tới lúc bà nên bỏ đi’”, Rubio nói.
Hai cảnh sát địa phương đang bảo vệ bà, nhưng Rubio nói bà không cảm thấy yên tâm. Các băng đảng có khả năng mua chuộc những người bảo vệ, tức là “con sói đang bảo vệ con gà”, bà nói.
Bất chấp rủi ro, bà nói bà muốn cho các con mình và các phụ nữ khác thấy vẫn có hi vọng vào thể chế ở Mexico.
“Tôi không thể bỏ cuộc”, Rubio nói. “Tôi ở đây vì tôi muốn tạo ra thay đổi trên quê hương của tôi”.
