Nhiều người tin rằng các ngân hàng vốn căm ghét lạm phát và ưa thích lãi suất cao hơn bởi vì ngân hàng là người cho vay và lợi ích cơ bản của họ là bảo vệ thu nhập từ lãi. Trên thực tế, kết luận hoàn toàn ngược lại, lãi suất thấp, lãi suất siêu thấp, thậm chí là lãi suất siêu thấp vĩnh viễn mới là thứ mang tới lợi ích lớn nhất cho hệ thống ngân hàng.

Bởi vì lãi suất thấp sẽ đẩy giá của tất cả các tài sản tài chính lên cao, và các ngân hàng là người hưởng lợi lớn nhất.

Mục đích cơ bản của chính sách nới lỏng tiền tệ là tạo ra tình trạng tái lạm phát tài sản. Giá tài sản tăng dần lên giống như nước biển dâng cao, nhấn chìm những rạn nứt của các khoản nợ xấu ẩn trong và ngoài bảng cân đối kế toán của ngân hàng, khi ấy hiện ra trước mắt mọi người vẫn là một vùng biển xanh bát ngát, yên bình.

Khách du lịch bình thường không thể nhìn thấy những mỏm đá ngầm lởm chởm, dốc đứng dưới biển, chẳng cảm nhận được thủy triều đen đang từ từ dâng cao, cũng chẳng phát hiện ra những con cá mập ăn thịt người hung dữ và khát máu đang chực chờ bên dưới. Môi trường sinh thái như vậy là thích hợp nhất cho sự sinh sản của các loài động vật ăn thịt.

Giá trị của tiền và tài sản tạo nên những cột mốc lịch sử. Ảnh: IA Groupe.

Trong một môi trường lãi suất thấp, bất cứ điều gì kỳ quặc cũng đều có thể xảy ra. Ví dụ, lợi tức của trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn mười năm đã thấp hơn tỷ lệ lạm phát trong một thời gian rất dài. Điều đó có nghĩa là, nếu một nhà đầu tư bình thường đầu tư vào trái phiếu kho bạc kỳ hạn mười năm, vốn của anh ta sẽ bị lạm phát ăn mòn dần. Đồng thời, tỷ trọng nợ quốc gia trên GDP không ngừng tăng lên qua từng năm, đồng nghĩa với việc rủi ro khi trả nợ ngày càng cao.

Nhưng anh ta vẫn đầu tư vào trái phiếu kho bạc Mỹ mà không hề do dự vì biết rằng Cục Dự trữ Liên bang vẫn đang không ngừng mua trái phiếu kho bạc bất chấp lợi tức ngày càng thấp, giá trái phiếu Chính phủ ngày càng cao, thứ mà anh ta theo đuổi lúc này không còn là thu nhập từ lãi nữa mà là thu nhập từ giá cả.

Nhà đầu tư không tìm kiếm dòng tiền, mà đang mong chờ giá cả không ngừng tăng lên? Nghe có vẻ hơi giống bong bóng bất động sản. Hồi đó, thu nhập từ tiền cho thuê không đáng kể, nhưng giá nhà luôn tăng cao, vì vậy luôn có kẻ sẵn sàng trả giá cao hơn để giành mua căn nhà. Bong bóng chứng khoán cũng tương tự như vậy, các nhà đầu tư không mặn mà gì với cổ tức, mà tuyệt đối tin tưởng rằng giá cổ phiếu sẽ tiếp tục tăng, và một nhóm những kẻ ngu ngốc khác sẽ tranh mua cổ phiếu trong tay họ với giá cao cho đến khi phát hiện ra rằng mình là kẻ ngu ngốc cuối cùng. Không phải lượng tồn, mà chính lượng tăng mới là thứ xác định xu hướng giá cả này.

Lãi suất phải liên tục biến động và giảm xuống, như vậy mới có thể tạo ra thị trường biến động và duy trì đà tăng của giá tài sản. Cục Dự trữ Liên bang liên tục đưa ra những phát ngôn bóng gió để tạo ra một thị trường biến động, trong khi đó các hợp đồng hoán đổi lãi suất đã đảm bảo một cách hoàn hảo cho xu hướng giảm của lãi suất.

Hợp đồng hoán đổi lãi suất mà ngân hàng ký với mức lãi suất “đặt cược” thấp tương đương với lãi suất khống trên thị trường, hoàn toàn giống với nguyên tắc giao dịch vàng giấy trên thị trường vàng. Quy mô bán khống vàng càng lớn, áp lực đối với việc giảm giá vàng cũng càng tăng cao.

Từ năm 2007 đến năm 2012, tổng giá trị trên danh nghĩa của hoán đổi lãi suất đã tăng gấp đôi từ 200 nghìn tỷ đô-la lên một quy mô đáng kinh ngạc là gần 400 nghìn tỷ đô-la, tương đương với việc bỏ thêm một quả cân cực nặng nữa lên đòn bẩy QE nhằm triệt tiêu lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang. Không chỉ Mỹ đang tiến hành QE mà các nước lớn trên thế giới cũng đang thực hiện các chính sách giống như QE.

Trong năm năm sau khủng hoảng, Cục Dự trữ Liên bang, Ngân hàng Trung ương châu Âu, Ngân hàng Trung ương Anh, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản, và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã mua tổng cộng 10 nghìn tỷ đô-la tài sản trái phiếu kho bạc. Tác động tổng hợp của 10 nghìn tỷ đô-la mua trái phiếu Ngân hàng Trung ương và 400 nghìn tỷ đô-la phái sinh lãi suất đã tạo ra một hệ sinh thái lãi suất cực thấp chưa từng có và tạo ra bong bóng tài sản nghiêm trọng nhất trong lịch sử nhân loại.

Hai phương thức kìm hãm lãi suất bao gồm mua trái phiếu và hoán đổi lãi suất của Ngân hàng Trung ương có thể biểu hiện một cách sinh động sự thực rằng Ngân hàng Trung ương đã chủ động “dựng sân khấu” để giao dịch hoán đổi thỏa sức “trình diễn”.

Theo một báo cáo được công bố bởi Văn phòng Kiểm soát Tiền tệ vào năm 2013, các giao dịch phái sinh tài chính ở Mỹ chủ yếu tập trung trong tay một số lượng rất nhỏ các ngân hàng lớn, và bốn ngân hàng lớn nhất đã lũng đoạn 93% tổng giá trị trên danh nghĩa của các công cụ phái sinh tài chính, đó là JPMorgan Chase, Citibank, Bank of America và Goldman Sachs. Trong đó, hợp đồng hoán đổi lãi suất chiếm tỷ trọng tuyệt đối trong các công cụ phái sinh tài chính, với giá trị trên danh nghĩa là 188 nghìn tỷ đô-la, chiếm 81% tổng số các công cụ phái sinh.

Có thể nói một nhóm rất ít ngân hàng lớn đang đánh cược xu hướng lãi suất với cả thế giới. Dựa vào hàng nghìn tỷ đô-la trong tay, họ đánh cược rằng lãi suất sẽ không tăng. Nghĩ kỹ lại, họ tự tin như vậy cũng có lý. Các ngân hàng lớn này có ảnh hưởng quan trọng đến chính sách của Cục Dự trữ Liên bang, và rất nhiều ngân hàng trong số họ cũng là người ra quyết định và điều hành hoạt động thị trường mở của Cục Dự trữ Liên bang.

Có thể nói họ là những người “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Họ có quyền tham gia vào các cuộc thảo luận chính sách trong Cục Dự trữ Liên bang, và khả năng thực thi của họ là không thể thiếu đối với việc thực hiện kế hoạch tổng thể. Họ nắm trong tay “quyền tiên tri” vô song đối với thị trường, thậm chí cả quyền ra quyết định. Vì vậy họ dám đặt cược lớn, vì họ là chủ sòng bạc, và họ có quyền thay đổi luật chơi của sòng bạc.