Hình ảnh "Eye of Providence" thường được sử dụng để chỉ Illuminati. Ảnh: Little Adventures/Shutterstock.

Ngày xửa ngày xưa, cách đây gần hai thế kỷ rưỡi, có một mạng lưới bí mật đã cố gắng thay đổi thế giới. Được thành lập tại Đức chỉ hai tháng trước khi 13 thuộc địa Anh tại Bắc Mỹ tuyên bố độc lập, tổ chức này được biết đến với tên gọi Illuminatenorden - Hội Illuminati. Mục tiêu của Hội rất cao quý.

Thật vậy, ban đầu người sáng lập gọi nó là Bund der Perfektibilisten (Hội những người hoàn hảo). Theo một thành viên của Hội thì người sáng lập đã nói Hội được dự định là: một hội, thông qua các phương pháp tinh tế và an toàn nhất, hướng tới mục tiêu là chiến thắng của đức hạnh và trí tuệ trước hận thù và ngu dốt; một hội sẽ tạo ra những phát kiến quan trọng nhất trong tất cả lĩnh vực khoa học, sẽ hướng dẫn các thành viên trở nên cao thượng và vĩ đại, sẽ đảm bảo cho họ phần thưởng nhất định khi họ hoàn thiện bản thân trong thế giới này, sẽ bảo vệ họ khỏi sự ngược đãi, nghiệp chướng và áp bức, và trói chặt đôi tay của chế độ chuyên chế dưới mọi hình thức.

Mục tiêu tối thượng của Hội là “khai sáng sự hiểu biết bằng mặt trời lý trí, từ đó xua tan mây mù mê tín và định kiến”. “Mục tiêu của tôi là ưu tiên lý trí”, người sáng lập Hội tuyên bố. Ở khía cạnh này, các phương pháp của Hội mang tính giáo dục.

Theo Điều lệ (năm 1781): “Mục tiêu duy nhất của Hội là giáo dục, không phải bằng các cách thức khoa trương, mà bằng việc ủng hộ và tưởng thưởng cho đức hạnh”. Tuy nhiên, Illuminati hoạt động như một hội huynh đệ hoàn toàn bí mật. Các thành viên sử dụng bí danh, thường có nguồn gốc Hy Lạp hoặc La Mã cổ đại: bản thân người sáng lập là “Sư huynh Spartacus”.

Có ba cấp bậc thành viên - Novice (Người mới), Minerval và Illuminated Minerval (Minerval được khai sáng) - nhưng các thành viên cấp bậc thấp chỉ được biết những điều rất mơ hồ về các mục tiêu và phương pháp của Hội. Các nghi thức gia nhập rất phức tạp - trong đó có lời thề giữ bí mật, nếu vi phạm sẽ bị trừng phạt bằng cái chết khủng khiếp nhất. Mỗi chi bộ những người mới nhập hội phải báo cáo lên cấp cao hơn - người mà họ không hề biết danh tính thực sự.

Ban đầu, số lượng thành viên Illuminati rất ít. Chỉ có một vài thành viên sáng lập, hầu hết là sinh viên. Hai năm sau khi thành lập, tổng số thành viên của Hội chỉ là 25. Đến cuối tháng 12/1779, Hội mới có 60 thành viên. Tuy nhiên, chỉ trong vài năm, số thành viên tăng lên hơn 1.300. Những ngày đầu, Hội chỉ hoạt động giới hạn ở Ingolstadt, Eichstätt và Freising, với một vài thành viên ở Munich. Tới đầu những năm 1780, mạng lưới Illuminati mở rộng trên khắp nước Đức.

Thêm vào đó, danh sách thành viên mới gia nhập Hội thật ấn tượng, gồm nhiều quân vương Đức: Ferdinand, vua xứ Brunswick-Lüneburg-Wolfenbüttel; Charles, vua xứ Hesse-Cassel; Ernest II, công tước xứ Saxe-Coburg-Altenburg; và Charles August, đại công tước xứ Saxe-Weimar-Eisenach; cùng hàng chục quý tộc như Franz Friedrich von Ditfurth, và ngôi sao đang lên của giới tăng lữ vùng Rheland, Carl Theodor von Dalberg.

Các thành viên khác của Hội lại là mưu sĩ cho nhiều thành viên Illuminati xuất sắc. Các trí thức cũng trở thành một phần của Illuminati, đáng chú ý là học giả Johann Wolfgang Goethe, các triết gia Johann Gottfried Herder và Friedrich Heinrich Jacobi, dịch giả Johann Joachim Christoph Bode và nhà mô phạm người Thụy Sĩ Johann Heinrich Pestalozzi.

Tuy không là thành viên của Hội nhưng nhà soạn kịch Friedrich Schiller xây dựng hình tượng nhà cách mạng cộng hòa Posa trong vở kịch Don Carlos của mình dựa trên một nhà lãnh đạo của Illuminati. Ảnh hưởng tín ngưỡng của Hội Illuminati đôi khi được thấy trong trứ tác opera Cây sáo thần (The Magic Flute) của Wolfgang Amadeus Mozart (1791).

Tuy nhiên, tháng 6/1784, chính phủ Bavaria ban hành sắc lệnh đầu tiên trong loạt ba sắc lệnh cấm sự hoạt động của Hội Illuminati, quy cho họ tội “phản bội và thù địch với tôn giáo”. Một ủy ban điều tra chuẩn bị thanh trừng học viện và văn phòng của các thành viên. Một số chạy trốn khỏi Bavaria. Những người khác thì mất việc hoặc bị lưu đày. Ít nhất hai người đã bị cầm tù. Bản thân người sáng lập tìm nơi ẩn náu ở Gotha.

Theo đúng nghĩa của nó, Hội Illuminati đã gần như ngừng hoạt động hoàn toàn vào cuối năm 1787. Tuy nhiên, tai tiếng về họ tồn tại dai dẳng hơn thế. Vua nước Phổ Frederick William II được cảnh báo rằng Hội Illuminati vẫn là một lực lượng lật đổ nguy hiểm trên khắp nước Đức.

Năm 1797, nhà vật lý nổi tiếng người Scotland John Robison xuất bản cuốn sách Bằng chứng về một thuyết âm mưu chống lại tất cả các tôn giáo và chính phủ châu Âu, diễn ra trong các cuộc họp bí mật của Hội Tam điểm, Hội Illuminati và Hội Đọc sách (Proofs of a Conspiracy against All the Religions and Governments of Europe, carried on in the Secret Meetings of the Free Masons, Illuminati, and the Reading Societies), trong đó ông tuyên bố rằng “xuyên suốt quãng thời gian 50 năm, với lý do bề ngoài là soi sáng thế giới bằng ngọn đuốc triết học và xua tan mây mù mê tín dân sự và tôn giáo”, một “hiệp hội” đã “cố gắng một cách hăng hái và có hệ thống, cho đến khi trở nên gần như không thể cưỡng lại”, với mục tiêu “TRỐC TẬN RỄ TẤT CẢ CÁC CƠ SỞ TÔN GIÁO VÀ LẬT ĐỔ TẤT CẢ CÁC CHÍNH PHỦ Ở CHÂU ÂU”.

Đỉnh điểm những nỗ lực của hiệp hội này, theo Robison, không gì khác hơn là cuộc Cách mạng Pháp. Trong cuốn Hồi ký minh họa cho lịch sử của chủ nghĩa Jacobini (Memoirs Illustrating the History of Jacobinism), cũng được xuất bản năm 1797, một cựu tu sĩ người Pháp Dòng Tên là Augustin de Barruel đưa ra cáo buộc tương tự. “Ngay cả những hành động kinh khủng nhất xảy ra trong Cách mạng Pháp, mọi thứ đều được biết và quyết định trước, được kết hợp và dự tính trước… kết quả của hành vi độc ác được suy tính kỹ lưỡng”.

Bản thân những người theo phái Jacobin, Barruel viết tiếp, là những người tiếp nối Hội Illuminati. Những cáo buộc này - được Edmund Burke14 hết lời khen ngợi - nhanh chóng tìm đường đến Mỹ, nơi chúng được nhiều người đón nhận, trong số đó có Timothy Dwight - hiệu trưởng Đại học Yale.

Trong phần lớn thế kỷ 19 và 20, Hội Illuminati đóng một vai trò ngoài dự tính là những kẻ âm mưu lật đổ trong cái mà Richard Hofstadter gọi một cách đáng nhớ là “phong cách hoang tưởng” của nền chính trị Mỹ, những người biện hộ luôn tuyên bố bảo vệ những ai bị tước quyền chống lại một “mạng lưới âm mưu quốc tế quỷ quyệt, rộng lớn gần như siêu nhiên được lập nên để thực thi những hành động độc ác nhất”.

Chỉ tạm đưa ra hai ví dụ thôi, đó là Hội Illuminati được miêu tả trong văn thư của Hội chống Cộng John Birch và trong cuốn sách Trật tự thế giới mới (New World Order, xuất bản năm 1991) của Pat Robertson - một tín hữu Công giáo thủ cựu.

Huyền thoại về Hội Illuminati vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Thật vậy, một số văn bản lấy cảm hứng về Hội đã được đưa vào các tiểu thuyết, đáng chú ý là bộ ba tập Illuminatus được xuất bản vào những năm 1970 của Robert Shea và Robert Anton Wilson, tiểu thuyết Con lắc Foucault (Foucault’s Pendulum, năm 1988) của Umberto Eco, bộ phim Lara Croft: Kẻ cướp lăng mộ cổ (Lara Croft: Tomb Raider, năm 2001), và tiểu thuyết Thiên thần và Ác quỷ (Angels and Demons, năm 2000) của Dan Brown.

Điều khó giải thích hơn là niềm tin phổ biến rằng Hội Illuminati thực sự tồn tại và vẫn duy trì mạnh mẽ tới ngày nay như dự định của người sáng lập. Đúng là có một số trang web tuyên bố mình đại diện cho Illuminati, nhưng không cái nào có vẻ chuyên nghiệp cả.

Tuy nhiên, một số tổng thống Mỹ từng được khẳng định là thành viên của Illuminati, không chỉ có John Adams và Thomas Jefferson mà còn cả Barack Obama. Một bài viết mang tính đại diện (thể loại này nhiều vô kể) miêu tả Illuminati là một “tinh hoa quyền lực siêu giàu với tham vọng tạo ra một xã hội nô lệ”:

Illuminati sở hữu tất cả các ngân hàng quốc tế, các tập đoàn dầu mỏ, các tập đoàn khổng lồ trong ngành công nghiệp và thương mại, họ thâm nhập vào chính trị, giáo dục và sở hữu hoặc ít nhất là kiểm soát hầu hết chính phủ. Họ thậm chí còn sở hữu Hollywood và ngành công nghiệp âm nhạc… Illuminati cũng điều hành hoạt động buôn bán ma túy… Các ứng cử viên hàng đầu cho vị trí tổng thống được lựa chọn kỹ lưỡng từ các dòng dõi huyền bí của 13 gia tộc Illuminati… Mục tiêu chính là tạo ra Chính phủ Một thế giới, ở đó họ đứng đầu để thống trị thế giới đi đến chế độ nô lệ và độc tài… Họ muốn tạo ra một “mối đe dọa từ bên ngoài”, một cuộc xâm lược giả tạo của người ngoài hành tinh, để các nước trên thế giới này sẵn sàng đoàn kết thành MỘT THỂ.

Phiên bản thường gặp của thuyết âm mưu gắn Hội Illuminati với gia đình Rothschild, Hội Bàn tròn, Nhóm Bilderberg và Ủy ban ba bên - đừng quên cả nhà quản lý quỹ phòng hộ, nhà tài trợ chính trị và nhà từ thiện George Soros. Rất nhiều người tin, hoặc ít nhất coi những thuyết âm mưu này là nghiêm túc.

Theo một khảo sát năm 2011, chỉ hơn một nửa (51%) trong số 1.000 người Mỹ đồng ý với tuyên bố rằng: “Phần lớn những gì xảy ra trên thế giới ngày nay là do một nhóm cá nhân nhỏ bí mật quyết định”.