Ai là người đẩy bánh răng của nước Mỹ chuyển động?

Ảnh minh hoạ: The Guardian.

Theo cây viết Dorian Lynskey của tờ The Guardian, độc giả có thể hơi khó chịu khi Michael Lewis, có lẽ là tác giả phi hư cấu thành công của nước Mỹ, mở đầu cuốn sách mới bằng cách khoe khoang rằng một tác phẩm trước đó của ông đã bán được nửa triệu bản.

Ảnh: Amazon.

Cuốn sách được đề cập là The Fifth Risk năm 2018, trong đó Lewis đã phản ánh chính quyền đầu tiên của Donald Trump dựa trên góc nhìn của một số nhân viên chính phủ vô danh. Từ đó, tác giả tôn vinh những điều ông Trump vốn khinh thường và cái giá nhà lãnh đạo Mỹ phải trả khi phá vỡ nó.

Một cách tiếp cận tương tự dường như được đưa vào cuốn sách mới Who Is Government?. Trong cuốn sách này, độc giả sẽ tìm thấy một kho tàng câu chuyện từ những người bạn chưa từng nghe đến và làm những công việc mà bạn chưa hiểu được tầm quan trọng của chúng.

Câu chuyện đầy tính thời sự

Những câu chuyện này được lấy từ những bài viết do Lewis và các tác giả khác cùng thực hiện khi viết cho tờ Washington Post hồi năm ngoái. Các vị thần một lần nữa mỉm cười với ông khi những thông tin này đang trở nên nóng hổi vào lúc làn sóng sa thải dấy lên nhiều tranh luận tại nước Mỹ.

Nhiều nhân viên chính phủ Mỹ gần đây không ngờ rằng mình bị những người chưa hiểu về cách nước Mỹ hoạt động sa thải. Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) nằm dưới sự đồng vận hành của Elon Musk chỉ mới hoạt động được một thời gian ngắn nhưng đã dấy lên sự phẫn nộ không nhỏ từ những người lao động. Không có gì ngạc nhiên khi một số người được phỏng vấn trong cuốn sách này đã bị sa thải hoặc công việc của họ bị cắt giảm.

Trái ngược với suy nghĩ thông thường rằng bộ máy nhân sự tại Mỹ quan liêu và phình to, trên thực tế, quy mô lực lượng lao động liên bang không thay đổi nhiều kể từ những năm 1960. Hiện tại, lực lượng này có khoảng 2,4 triệu người, trong đó hơn 70% làm việc cho các cơ quan liên quan đến quốc phòng và an ninh quốc gia.

Chắc chắn trong số này có một số người tầm thường hoặc kém cỏi, và một số hệ thống rất cần được cải cách, nhưng cuốn sách của Lewis tập trung đúng vào những anh hùng thầm lặng đại diện cho việc phục vụ dịch vụ công một cách tốt nhất.

Một lý do khiến công chúng không biết những người này là ai là vì họ không quan tâm có được biết đến hay không. Ronald E Waters, một người khiêm tốn làm việc tại Cục Quản lý Nghĩa trang Quốc gia, người đạt kỷ lục 97 điểm trong Chỉ số Hài lòng của Khách hàng, cho biết: "Điều tuyệt vời nhất trên thế giới là khi không ai có thể nhớ ý tưởng nào đó là của ai".

Như Casey Cep của tờ New Yorker đã viết: "Ông ấy từ chối tin rằng có một tổ chức như Câu lạc bộ người hâm mộ Ronald tồn tại, bất kể tôi tìm thấy bao nhiêu thành viên".

Hay khi đến thăm Phòng thí nghiệm Động cơ Phản lực của NASA, Dave Eggers nhận thấy "sự nhấn mạnh không ngừng vào các nhóm, đội và người tiền nhiệm" thay vì vinh quang của từng cá nhân.

Giá trị cao hơn đảng phái của dịch vụ công

Mỗi chương của cuốn sách đều mang lại cảm nhận riêng biệt. Câu chuyện của tiểu thuyết gia Geraldine Brooks về một chuyên gia tội phạm mạng thuộc Sở thuế vụ (IRS) dạy võ thuật khi không phải ngăn chặn hành vi phạm tội của những kẻ buôn ma túy hay khủng bố.

Ảnh: Amazon.

Hay chuyến tham quan Cục Lưu trữ Quốc gia Mỹ được nhà sử học Sarah Vowell viết rất tinh tế bằng cách đan xen lịch sử nước Mỹ với lịch sử gia đình bà: "Tôi đang tìm kiếm một đất nước mà tôi muốn sống", Vowell bày tỏ.

Còn cây viết John Lanchester lại có cách tiếp cận khác, chọn nhân vật chính trong bài viết là chỉ số giá tiêu dùng và khéo léo giải thích cách thức hoạt động của nó. Giá thực phẩm chỉ chiếm 8% CPI nhưng chúng là nguyên nhân chính gây ra cú sốc giá, vì vậy về mặt kỹ thuật, lạm phát có thể đang giảm nhưng người tiêu dùng sẽ không cảm thấy điều đó.

Dù toàn bộ bài viết có vẻ khô khan nhưng Lanchester đang nói cho người đọc về việc tin vào dữ liệu khách quan, dù không hoàn hảo, thay vì lời nói của các chính trị gia, đặc biệt là vào thời điểm mùa bầu cử diễn ra quyết liệt.

Lewis kết thúc cuốn sách với hai câu chuyện hấp dẫn minh họa cho giới hạn của thị trường tự do. Christopher Mark, cựu thợ mỏ đã cách mạng hóa hệ thống an toàn mỏ tại Bộ Lao động, phát hiện ra rằng các nhà điều hành mỏ không hề muốn thực hiện giải pháp an toàn vì muốn cắt giảm chi phí. Phải có quy định, điều thường bị coi là "thủ tục hành chính", mới khiến họ phải tuân theo.

Hay Heather Stone, một nhà dịch tễ học tại Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ, đơn vị nghiên cứu các căn bệnh chết người hiếm gặp đến mức ngành dược phẩm không thấy lợi nhuận khi phát triển các phương pháp điều trị. Nói một cách thẳng thắn, nếu giao điều đó cho khu vực tư nhân, không ai sẽ bỏ tiền ra và những bệnh nhân mắc phải các căn bệnh hiếm đó chỉ còn một con đường chết.

Đối với tất cả nhân vật và cây viết trong cuốn sách, dịch vụ công là một tiếng gọi cao cả hơn giá trị vật chất và vượt lên cả chính trị đảng phái. Hay như Ronald E Waters đã nói: "Con đường của đảng Cộng hòa hay đảng Dân chủ đều không dẫn đến mộ của một cựu chiến binh".

Bài liên quan

Ông Trump muốn xóa bỏ thế lực ngầm đứng sau chính phủ Mỹ

Sách "The Wolves of K Street" mang tới cái nhìn về các tổ chức vận động hành lang, chân dung những "con sói" trong lĩnh vực này.

Bối cảnh nước Mỹ khi ông Trump đưa ra phát ngôn chỉ công nhận hai giới

Sắc lệnh chỉ công nhận hai giới tính của ông Trump diễn ra trong bối cảnh nội dung văn học liên quan đến LGBT vấp phải sự phản đối.

Quy định 'sinh ra trên đất Mỹ là công dân Mỹ' mà ông Trump muốn hủy bỏ

Trước sự phản đối của ông Trump, quyền công dân theo nơi sinh đã phải đối mặt với rất nhiều thách thức trong suốt lịch sử phát triển của nước Mỹ.