Washington Post dẫn thông tin từ các nhóm viện trợ cho biết vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise hôm 7/7 khiến tình hình an ninh và y tế ở nước này càng leo thang căng thẳng.
Theo đánh giá của các tổ chức y tế và nhân đạo, vụ ám sát và hậu quả của nó đang cản trở nỗ lực ngăn chặn Covid-19 bùng phát ở Haiti, quốc gia có cơ sở hạ tầng y tế yếu kém và không có khả năng tiếp cận với vaccine.
“Tình hình hiện nay đang hình thành một cơn bão, vì người dân bắt đầu chủ quan trước Covid-19, số giường bệnh điều trị cho người nhiễm virus bị cắt giảm, trong khi mùa mưa bão sắp bắt đầu và tình hình an ninh có thể trở nên tồi tệ hơn", Tổ chức Y tế Liên Mỹ nói trong tuyên bố qua email hôm 7/7.
 |
| Người dân ở thủ đô Haiti đòi cảnh sát giao nghi phạm vụ ám sát tổng thống cho họ để thiêu hôm 8/7. Ảnh: AP. |
Hàng loạt vấn đề nổi lên sau vụ ám sát tổng thống
Trong những tuần gần đây, các cuộc giao tranh giữa những băng đảng đối đầu và cảnh sát ở thủ đô Port-au-Prince khiến hàng nghìn người phải di tản, theo Liên Hợp Quốc.
Pierre Espérance, Giám đốc Mạng lưới Bảo vệ Nhân quyền Quốc gia của Haiti, cho biết ít nhất 278 người Haiti đã thiệt mạng vì bạo lực liên quan đến các băng đảng xã hội đen trong năm nay.
“Mức độ bạo lực hiện nay là chưa từng có, khiến người dân tiếp tục phải di tản. Điều này gây ra một loạt các vấn đề thứ cấp, chẳng hạn như hoạt động xã hội ở quy mô cộng đồng bị gián đoạn, gia đình bị chia rẽ, gánh nặng tài chính ngày càng đè lên vai người dân, các trường học phải đóng cửa, người dân mất kế sinh nhai và hoang mang lo sợ", Văn phòng Điều phối các Vấn đề Nhân đạo của Liên Hợp Quốc viết trong báo cáo công bố vào tháng 6.
Cũng nằm trong số “các vấn đề thứ cấp” đó là nguy cơ lây nhiễm Covid-19 gia tăng, và người bệnh khó tiếp cận dịch vục y tế, chăm sóc sức khỏe.
Bruno Maes, đại diện của UNICEF tại Haiti, cho biết những trung tâm tị nạn cho người dân tránh bạo lực là nơi tiềm ẩn nguy cơ lây lan Covid-19 rất cao.
Khoảng 1.100 người di tản, trong đó có 480 trẻ em, đang tập trung tại một nhà thi đấu thể thao ở Carrefour, thị trấn phía nam thủ đô Port-au-Prince. Vào tháng 6, UNICEF cho biết những người này cần thêm nước uống, trang thiết bị vệ sinh và dụng cụ xét nghiệm Covid-19.
Tình trạng bạo lực gia tăng và người dân "chạy loạn" xảy ra đúng vào thời điểm số ca mắc Covid-19 mới tăng cao ở Haiti.
Theo số liệu của Đại học Johns Hopkins, hiện tổng số ca bệnh ở quốc gia Caribe này là 19.172 trường hợp, với 467 ca tử vong vì đại dịch.
 |
| Trước đại dịch, Haiti vốn đã vật lộn với tình trạng bất ổn vì đói nghèo và các băng đảng xã hội đen. Ảnh: AP. |
Stephane Doyon, chuyên gia của tổ chức Bác sĩ Không biên giới tại Haiti, cho biết việc thiếu khả năng làm xét nghiệm khiến các nhà chức trách gặp khó khăn khi dự đoán diễn biến dịch bệnh ở nước này.
Hiện hai "biến thể đáng quan tâm" của SARS-CoV-2 - biến thể Alpha và Gamma - đã được phát hiện ở Haiti. Phòng thí nghiệm Quốc gia của Haiti cũng đã gửi mẫu đến Mỹ để kịp thời phát hiện biến thể Delta nếu có.
Cùng với số ca bệnh, tỷ lệ các ca nhập viện cũng tăng lên trong những tuần gần đây, theo PAHO, chi nhánh châu Mỹ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Ông Doyon cho biết các bệnh viện đang thiếu oxy tế và giường bệnh.
Trong khi đó, do bạo lực gia tăng, người bệnh sợ đến bệnh viện. Đối với các nhân viên y tế, cảnh né đạn trên đường đi làm cũng không có gì lạ.
Vào tháng trước, Martissant, khu phố ở ngoại ô Port-au-Prince, là chiến địa cho các cuộc đấu súng giữa nhiều băng đảng xã hội đen đối đầu nhau.
Tổ chức Bác sĩ Không biên giới buộc phải tạm dừng hoạt động ở khu vực này và sơ tán nhân viên vào cuối tháng 6 sau khi khu cấp cứu bị đốt cháy.
"Ở đây chúng tôi phải đối mặt với đại dịch Covid-19 không được kiểm soát, và cũng rất khó để làm được vậy vì tình hình an ninh không cho phép triển khai các hoạt động cần thiết", ông Doyon nói, lo sợ hỗn chiến băng đảng sẽ ngày càng khốc liệt.
Tương lai mờ mịt trước khủng hoảng kép
Haiti là một trong số ít các quốc gia trên thế giới vẫn chưa triển khai chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19, và là quốc gia duy nhất ở châu Mỹ chưa thực hiện chương trình này.
Haiti nằm trong số 92 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình được nhận vaccine Covid-19 thông qua cơ chế COVAX của WHO.
Trong khi các nước khác đều đã đạt được tiến bộ nhất định trong chương trình tiêm chủng, Haiti vẫn chưa nhận được liều vaccine nào trong số gần 760.000 liều AstraZeneca theo cam kết của COVAX.
Lô vaccine đầu tiên vốn được kiên kế hoạch chuyển đến Haiti vào mùa xuân năm nay, nhưng bị trì hoãn vì nước này chưa hoàn thiện các thủ tục hành chính.
 |
| Cộng hòa Dominica, quốc gia láng giềng với Haiti, đã đóng cửa biên giới dài 380 km với nước này sau vụ Tổng thống Moise bị ám sát. Ảnh: AP. |
Hồi tháng 4, Bộ trưởng Y tế Haiti Lauré Adrien cho biết ông quan ngại về việc nước này thiếu cơ sở hạ tầng cần thiết để bảo quản vaccine đúng cách, theo AP.
Nhưng hồi đó, “chúng tôi không ở trong tình thế như hiện nay", Bộ trưởng Adrien nói với hãng tin New Humanitarian.
Một lô 130.000 liều vốn được lên kế hoạch đưa đến Haiti trong tháng 6, nhưng không thành.
Theo PAHO, lô vaccine này bị hoãn giao vô thời hạn. Người phát ngôn của tổ chức này cho biết chính phủ Haiti "từng đề cập đến việc nhận loại vaccine khác, do nhiều người dân chần chừ không muốn tiêm".
Tuy nhiên, Paul Farmer - giáo sư Đại học Harvard, người đồng sáng lập Partners in Health, tổ chức y tế toàn cầu hoạt động tại Haiti - cho biết chính chính phủ Haiti mới là bên chần chừ trong việc triển khai tiêm chủng, không phải người dân.
Tổ chức Partners in Health từng hợp tác triển khai tiêm chủng ở Haiti và nhận thấy không có nhiều nỗ lực trong chiến dịch này. Vụ ám sát Tổng thống Moise càng cho thấy rõ nguyên nhân của tình trạng trì hoãn. "Nền chính trị ở đây đã quá rối loạn trong một thời gian dài", ông Farmer nói.
Chuyên gia này cho biết ông "rất đau lòng" khi nghe tin về vụ ám sát tổng thống Haiti, vì nó có thể dẫn đến việc chương trình tiêm chủng bị tạm ngưng.
Trong những tuần gần đây, UNICEF và tổ chức Partners in Health đã làm việc với chính phủ Haiti để thảo luận về nguồn cung vaccine, nhân viên y tế và các trung tâm tiêm chủng.
Sau khi Tổng thống Moise bị sát hại, không rõ liệu những kế hoạch này có trở thành "công cốc" hay không.
"Chúng tôi thực sự đã chung tay để đảm bảo những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước tình trạng bạo lực hiện nay cũng có thể tham gia chương trình tiêm chủng vaccine Covid-19. Nhưng toàn bộ tình hình bây giờ không thể đoán trước được gì", ông Maes, đại diện của UNICEF tại Haiti, nhận định.
