18 bị can trong chuỗi Z Holding bị đề nghị truy tố

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an hoàn thành kết luận điều tra đề nghị truy tố bị can Hoàng Quang Thịnh và 17 bị can khác về các tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng", "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" và "Rửa tiền".

Đây là vụ án tại Công ty cổ phẩn Z Holding và các công ty thành viên với việc sản xuất - phân phối thực phẩm chức năng quy mô lớn, vận hành khép kín, trong đó, sản phẩm sữa Hiup được sản xuất giả cùng nhiều sản phẩm kém chất lượng khác từng được rất nhiều người dân tin tưởng.

Đặc biệt, riêng sản phẩm sữa Hiup được hàng loạt người nổi tiếng như BTV Quang Minh, Vân Hugo, BTV Hoàng Linh… quảng cáo khiến hàng nghìn người tiêu dùng tin tưởng dẫn đến mắc bẫy, mua hàng kém chất lượng.

Sản phẩm sữa Hiup - sản phẩm là hàng giả vì không đảm bảo chất lượng.

Thành lập hàng loạt công ty sản xuất, bán sản phẩm kém chất lượng

Theo kết luận điều tra, Hoàng Quang Thịnh thành lập Công ty Cổ phần Butaba (Công ty Butaba) với ngành nghề kinh doanh chính là bán buôn thực phẩm chức năng. Ngoài ra, các đối tượng góp vốn gồm: Nguyễn Văn Minh, La Khắc Minh và Lê Văn Trung.

Sau đó, tháng 10/2020, nhóm cổ đông tại Công ty Butaba gồm Hoàng Quang Thịnh, Nguyễn Văn Minh và La Khắc Minh góp vốn thành lập và trực tiếp điều hành Công ty Cổ phần Z Holding (Công ty Z Holding) do Nguyễn Văn Minh là giám đốc, đại diện theo pháp luật, hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh thực phẩm chức năng (thực phẩm bổ sung, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt), sản phẩm dinh dưỡng, mỹ phẩm… theo mô hình bán hàng trực tuyến thông qua các nền tảng mạng xã hội (Facebook, Instagram, Tiktok...) và sàn thương mại điện tử (Shopee, Lazada, Tiki).

Các đối tượng đã chỉ đạo thành lập và vận hành các "hệ thống bán hàng" làm cấp quản lý trong cơ cấu tổ chức. Mỗi hệ thống bán hàng do trưởng hệ thống và phó hệ thống đứng đầu, chịu trách nhiệm quản lý, điều hành hoạt động bán hàng trong phạm vi hệ thống được phân công.

Đến năm 2025, toàn bộ hệ thống thuộc Công ty Z Holding đã hình thành và vận hành 27 "hệ thống bán hàng", gồm: 25 "hệ thống bán hàng" theo mô hình trực tuyến (gọi chung là Dự án Butaba); "hệ thống bán hàng 5G" theo mô hình bán buôn cho đại lý phân phối (gọi chung là Dự án 2) và hệ thống chuỗi cửa hàng bán lẻ (gọi chung là Dự án 3).

Để bảo đảm các điều kiện pháp lý cho việc đưa hàng hóa ra thị trường và tổ chức tiêu thụ sản phẩm, các đối tượng Hoàng Quang Thịnh, Nguyễn Văn Minh và La Khắc Minh thống nhất chỉ đạo nhân viên bán hàng đăng ký thành lập 19 Công ty đứng tên thương nhân chịu trách nhiệm về sản phẩm.

19 Công ty này được sử dụng để đăng ký công bố, tự công bố sản phẩm đối với 51 sản phẩm thực phẩm bổ sung, sản phẩm dinh dưỡng và thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt (như: Sản phẩm dinh dưỡng Hiup 27, Sản phẩm dinh dưỡng Jimbo Gold lon 650 g; Thực phẩm bổ sung Chitose New - lon 650 g... ).

Hai đối tượng cầm đầu: Hoàng Quang Thịnh và La Khắc Minh.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an xác định từ năm 2023 đến tháng 3/2025, 22 Công ty do các đối tượng Thịnh, Minh, Khắc Minh thành lập đã mua hàng của 99 nhà cung cấp với tổng giá trị hơn 1.321 tỷ đồng (gồm: 48 nhà cung cấp thực phẩm chức năng, thực phẩm dinh dưỡng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe và 51 nhà cung cấp đồ gia dụng, quà tặng, hàng tiêu dùng; văn phòng phẩm, thiết bị văn phòng, tạp hóa...).

Căn cứ kết quả điều tra vụ án xác định: Hoàng Quang Thịnh, Nguyễn Văn Minh, La Khắc Minh là các cổ đông sáng lập, giữ vai trò lãnh đạo, điều hành toàn bộ hoạt động của Công ty Z Holding và các công ty do chính các đối tượng thành lập nên. Các đối tượng có nhiều hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình tổ chức sản xuất, kinh doanh tại Công ty Z Holding và các cơ quan, tổ chức có liên quan thuộc “Hệ sinh thái Z Holding”.

Khi biết các sản phẩm do Công ty Nature Made sản xuất không đảm bảo chất lượng, được coi là hàng giả nhưng các bị can không chỉ đạo thu hồi sản phẩm, không thông báo cho các chủ nhãn sản phẩm biết mà chỉ đạo tiếp tục sản xuất và đưa ra thị trường tiêu thụ các sản phẩm không đảm bảo chất lượng; lập, sử dụng 2 hệ thống sổ kế toán tài chính nhằm che giấu doanh thu bán hàng thực tế, chỉ kê khai xuất hoá đơn đối với một phần doanh thu bán hàng qua 24 Công ty được thành lập (không bao gồm Công ty Cổ phần Truly Health mới thành lập tháng 12/2024, chưa đến kỳ báo cáo tài chính), không xuất hoá đơn bán hàng đối với doanh thu bỏ ngoài sổ sách kế toán, thu được nhiều lợi nhuận, gây thiệt hại về thuế cho ngân sách Nhà nước.

Để che giấu nguồn tiền có được hành vi phạm tội mà có nêu trên, các bị can Thịnh, Minh, Khắc Minh chỉ đạo đem sử dụng đầu tư sinh lời thông qua việc nhận chuyển nhượng cổ phần doanh nghiệp, mua bất động sản.

Cơ quan điều tra cũng xác định Hoàng Quang Thịnh trực tiếp chỉ đạo điều hành toàn bộ hoạt động tài chính, kế toán tại 28 hệ thống bán hàng và 25 công ty có liên quan, hưởng lợi nhuận theo tỷ lệ góp vốn cao nhất trong các cổ đông góp vốn (tại Công ty Butaba: 31,65% và tại Công ty Z Holding: 42,2%).

Để che giấu nguồn gốc số tiền có được từ việc thực hiện hành vi phạm tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" và "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm", Hoàng Quang Thịnh cùng 2 đồng phạm là Nguyễn Văn Minh và La Khắc Minh chỉ đạo sử dụng 83,298 tỷ đồng có được do phạm tội mà có tại "Quỹ Buiding", "Quỹ Z Holding" để đầu tư sinh lời thông qua việc: Sử dụng hơn 30,32 tỷ đồng để nhận chuyển nhượng 2 Sàn dịch vụ thương mại và văn phòng của Công ty Sông Đà - Việt Đức vào tháng 4/2023; Sử dụng 52,8 tỷ đồng để nhận chuyển nhượng cổ phần tại Công ty Tân Phú Cường vào tháng 1/2024.

Cơ quan điều tra đã đề nghị truy tố bị can Hoàng Quang Thịnh và 17 bị can khác về các tội "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng", "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" và "Rửa tiền"…

Kiến nghị khắc phục các sơ hở, "lỗ hổng" pháp luật

Quá trình điều tra vụ án, Cơ quan CSĐT Bộ Công an phát hiện các sở hở, thiếu sót trong hệ thống văn bản pháp luật và công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực sản xuất, buôn bán hàng hóa là thực phẩm và quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng là nguyên nhân, điều kiện mà tội phạm thường lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội.

Cụ thể, Nghị định 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật An toàn thực phẩm và các văn bản hướng dẫn thi hành cho phép doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm tự công bố và tự chịu trách nhiệm về chất lượng, thành phần, tính năng, công dụng đối với đa số sản phẩm nhưng thiếu cơ chế sàng lọc tiền kiểm, không gắn, quy định trách nhiệm cụ thể của các cơ quan quản lý Nhà nước khi tiếp nhận hồ sơ tự công bố mà phó mặc cho doanh nghiệp, chỉ hậu kiểm ngẫu nhiên, dẫn đến các cá nhân, tổ chức đã lợi dụng để bỏ bớt các thành phần nguyên liệu chính tạo nên tính năng, công dụng của sản phẩm; thay vào đó sử dụng nguyên liệu rẻ tiền, không rõ nguồn gốc, thậm chí gây hại để thu lợi bất chính, nên xuất hiện tình trạng nhiều sản phẩm chỉ "đăng ký cho có", chất lượng không đảm bảo nhưng vẫn được lưu hành trên thị trường.

Chưa có khung pháp lý riêng quản lý hiệu quả thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung dẫn đến nhiều thực phẩm được quảng bá, giới thiệu, công bố như "thuốc", nhưng chỉ đăng ký dạng thực phẩm bổ sung để né tránh các yêu cầu nghiêm ngặt về thử nghiệm lâm sàng, cấp phép lưu hành; gắn mác "hỗ trợ chữa bệnh", nhưng không chịu sự quản lý chặt như dược phẩm.

Các đối tượng đã thuê những người nổi tiếng quảng cáo online "biến tướng" dưới hình thức: giới thiệu sản phẩm như trải nghiệm cá nhân, không gắn nhãn quảng cáo, không tiết lộ được trả tiền, khiến người xem nhầm tưởng đó là khuyến nghị chân thật. Trong khi đó, hiện chưa có quy định về cơ chế kiểm duyệt nội dung quảng cáo trên không gian mạng trong khi mọi cá nhân đều có thể quảng cáo thực phẩm trên mạng xã hội mà cơ quan chức năng khó phát hiện, kiểm tra, giám sát nội dung.

Bên cạnh đó, Nghị định 38/2021/NĐ-CP ngày 29/3/2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, quảng cáo quy định hình phạt tiền nhưng chưa đủ sức răn đe, chưa tương xứng với tính chất, mức độ vi phạm cũng như số tiền thu lợi bất chính.

Quy định hiện nay về trách nhiệm của chủ sàn thương mại điện tử, người bán hàng online, nhưng việc xác thực thông tin người bán, kiểm soát nguồn gốc, chất lượng hàng hóa (đặc biệt là thực phẩm) trên các nền tảng này còn rất hạn chế. Việc xử lý các website, tài khoản mạng xã hội vi phạm còn chậm và chưa triệt để, chưa có quy định đặc thù kiểm soát các giao dịch bán thực phẩm qua mạng, qua livestream, qua các sàn thương mại điện tử (Tiktok, Shopee, Lazada...).

Các cán bộ Công an kiểm tra, thu giữ sữa giả.

Ngoài ra, mức phạt tiền đối với hành vi vi phạm hành chính về hóa đơn, thuế còn thấp, thậm chí xử lý hình sự chưa tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội và số tiền thiệt hại gây ra cho Nhà nước, không tạo được sức răn đe, dẫn đến nhiều đối tượng sẵn sàng vi phạm.

Chế tài xử lý hành chính và hình sự hiện hành về các hành vi vi phạm liên quan đến sản xuất, buôn bán thực phẩm, quảng bá sai sự thật, gian lận công bố kiểm nghiệm sản phẩm và trốn thuế chưa đủ mạnh, chưa tạo được tính răn đe thực sự, không tương xứng với quy mô lợi nhuận thu được từ hành vi vi phạm. Nhiều đối tượng vi phạm thường chấp nhận nộp phạt như một "chi phí kinh doanh" và tiếp tục tái phạm.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng thiếu kiểm soát chặt chẽ chất lượng thực phẩm trước khi lưu thông, không thẩm định tiền kiểm, chỉ tiếp nhận hồ sơ tự công bố, kiểm tra tính hợp lệ về mặt thủ tục và lưu trữ để hậu kiểm ngẫu nhiên. Trường hợp sản phẩm thuộc diện đăng ký bản công bố, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) hoặc Chi Cục an toàn vệ sinh thực phẩm cũng chỉ thẩm định về mặt hồ sơ trước khi cấp giấy tiếp nhận và không có thẩm định chất lượng thực tế nếu hồ sơ giấy tờ đầy đủ (không có cơ quan nhà nước thẩm định lại kết quả kiểm nghiệm ban đầu do doanh nghiệp tự thực hiện). Cơ chế tự công bố bộc lộ việc thiếu "chốt chặn" kỹ thuật ban đầu để sàng lọc những hồ sơ bất thường.

Việc công khai dữ liệu tự công bố cũng chưa được thực hiện đầy đủ để kiểm tra giám sát; phân cấp quản lý hồ sơ công bố gây phân tán thông tin dẫn đến nhiều đối tượng chỉ kiểm nghiệm qua loa vài chỉ tiêu, hoặc thậm chí thông đồng với các Trung tâm kiểm nghiệm được cấp phép hoạt động để mua bán các phiếu thử nghiệm cho kết quả "đẹp" nhằm hợp thức hóa hồ sơ, đưa ra thị trường sản phẩm không đúng tiêu chuẩn công bố và thông tin trên nhãn mác, bao bì sản phẩm.

Thực tế, cơ quan quản lý chỉ phát hiện được sai phạm sau khi sản phẩm lưu thông và chỉ khi người dân tố giác, báo tin đến cơ quan có thẩm quyền, dẫn đến sức khỏe người tiêu dùng bị lâm vào tình trạng rủi ro khi sử dụng sản phẩm trong thời gian dài đến khi bị phát hiện.

Cơ chế hậu kiểm về chất lượng sản phẩm theo công bố sản phẩm và thông tin in trên nhãn sản phẩm còn lỏng lẻo, không cụ thể, chỉ trông chờ vào đạo đức của nhà sản xuất, buôn bán thực phẩm. Chưa có quy định kiểm tra chất lượng định kỳ đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh, đồng thời lực lượng thanh tra, kiểm tra chuyên ngành còn mỏng, tần suất kiểm tra thấp, chưa bao phủ hết các cơ sở, đặc biệt là các cơ sở nhỏ lẻ, cơ sở kinh doanh online.

Được biết với các sai phạm về đăng ký, công bố sản phẩm đối với nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã khởi tố 55 bị can chủ yếu là cán bộ của Bộ Y tế trong đó có 2 Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm là Nguyễn Thanh Phong (cựu Cục trưởng) và bà Trần Việt Nga (cựu Phó Cục trưởng, sau đó lên Cục trưởng Cục ATTP) cùng 30 cựu cán bộ, chuyên viên Cục An toàn thực phẩm về tội "Nhận hối lộ", theo quy định điểm a, khoản 4, Điều 354 - Bộ luật Hình sự với mức hình phạt cao nhất lên đến chung thân.

Các bị can còn lại là Giám đốc doanh nghiệp và cá nhân bị truy tố tội "Đưa hối lộ", quy định tại Điều 364 - Bộ luật Hình sự, khung hình phạt cao nhất đến 20 năm.

Hệ thống pháp luật về lĩnh vực an toàn thực phẩm phân công nhiều bộ, ngành cùng quản lý an toàn thực phẩm nhưng trên thực tế có sản phẩm đa công dụng, khó phân định. Trong khi đó, cơ chế phối hợp giữa các lực lượng chưa thực sự chặt chẽ, thường xuyên và kịp thời, thiếu cơ sở dữ liệu dùng chung để chia sẻ thông tin về các đối tượng, cơ sở vi phạm để kịp thời trong kiểm tra, xử lý vi phạm.

Để khắc phục tồn tại trên, Cơ quan điều tra có văn bản kiến nghị cơ quan có thẩm quyền rà soát toàn diện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực về sản xuất, buôn bán hàng hóa là thực phẩm; quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng và kiểm soát việc kê khai thuế của các tổ chức, cá nhân nhằm bịt kín sơ hở, thiếu sót mà tội phạm thường lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội; đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chức năng quản lý Nhà nước trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, kê khai nộp thuế theo chức năng, nhiệm vụ được phân công.