 |
| Nhiều đơn vị xuất bản từ chối công nhận vị trí tác giả của ChatGPT. Ảnh: Hollandse Hoogte/Rex/Shutterstock. |
Hiện có một làn sóng lo ngại rằng AI, với những nghiên cứu thiếu sót hay thậm chí bịa đặt, có thể gây nguy hại cho các tài liệu học thuật. Các đơn vị xuất bản của hàng nghìn tạp chí khoa học đã cấm hoặc hạn chế người viết bài sử dụng chatbot tân tiến với sự điều khiển của AI.
ChatGPT, một chatbot thông minh do OpenAI (California) phát triển, vừa gây ấn tượng với nhiều người, vừa khiến nhiều người thất vọng khi đọc những bài thơ, truyện ngắn, tiểu luận và những lời khuyên cá nhân của công nghệ này.
Những sản phẩm văn bản sử dụng ChatGPT là đạo văn
Không phủ nhận chatbot là một chương trình thú vị, nó cũng có thể tạo ra những bản tóm tắt khoa học giả mạo một cách thuyết phục để che mắt chúng ta. Dù vậy, nhiều người đã tìm cách hợp pháp hóa đóng góp của ứng dụng này khi sử dụng nó trong khâu chuẩn bị bài viết. Nhiều trang báo đã ghi nhận ChatGPT là đồng tác giả của những bài báo ấy.
Sự xuất hiện đột ngột của ChatGPT đã gây tranh cãi dữ dội từ phía các nhà xuất bản. Holden Thorp, tổng biên tập tạp chí Science, đã công bố chính sách biên tập cập nhật, trong đó cấm sử dụng văn bản do ChatGPT viết và nói rõ rằng chatbot này không thể được ghi nhận là một tác giả.
Thorp nói: “Với cơn cuồng loạn vốn đang hình thành xung quanh vấn đề này, tôi thấy cần làm rõ rằng chúng tôi sẽ không cho phép ChatGPT trở thành tác giả hoặc sử dụng văn bản ChatGPT viết trong các bài báo". Ông gọi những sản phẩm văn bản sử dụng ChatGPT là đạo văn.
Các tạp chí khoa học hàng đầu yêu cầu các tác giả ký vào một mẫu đơn tuyên bố rằng họ sẽ chịu trách nhiệm cho những đóng góp của mình trong tạp chí. Thorp khẳng định rằng vì ChatGPT không thể được coi là một tác giả.
Ngay cả việc sử dụng ChatGPT trong việc chuẩn bị một bài báo cũng bị Thorp coi là một vấn đề. Ông cho rằng ChatGPT mắc nhiều lỗi và nếu các nhà khoa học trở nên phụ thuộc vào các chương trình AI để chuẩn bị bài đánh giá bằng văn bản hay để tóm tắt những phát hiện của mình, thì những thông tin về bối cảnh và chiều sâu công lao nghiên cứu kỹ lưỡng của họ sẽ bị mất đi. Thorps nói: "Điều này đi ngược lại với tôn chỉ của chúng ta".
 |
| ChatGPT, một chatbot thông minh gây ấn tượng với nhiều người, nhưng cũng khiến nhiều người thất vọng. Ảnh: Iryna Imago/Shutterstock. |
Làn sóng phản ứng lên cao
Nhiều đơn vị xuất bản khác đã thực hiện những cập nhật tương tự. Springer-Nature, một đơn vị xuất bản gần 3.000 tạp chí, đã cập nhật chính sách của mình, tuyên bố rằng ChatGPT không thể được liệt kê là tác giả.
Dù vậy, đơn vị này không cấm ChatGPT hoàn toàn. Công cụ này, và những công cụ tương tự, vẫn có thể được sử dụng trong khâu chuẩn bị các bài báo, miễn là bản thảo tiết lộ đầy đủ và chi tiết mức độ đóng góp của nó.
Trao đổi với nhóm phóng viên của tờ Nature, tổng biên tập của tờ Nature và Science nhận xét rằng ChatGPT không đạt điều kiện để trở thành một tác giả. Bà Magdalena Skipper, tổng biên tập Nature ở London, nói: “Việc ghi nhận tác quyền đi kèm với trách nhiệm giải trình đối với tác phẩm".
Tờ Nature gọi ChatGPT là một vật mẫu ngôn ngữ lớn (large language model - LLM), tạo ra các câu văn thuyết phục bằng cách bắt chước các mẫu ngôn ngữ thống kê trong cơ sở dữ liệu văn bản khổng lồ đối chiếu từ Internet.
Bà Skipper cho rằng tác giả sử dụng large language model bằng bất cứ hình thức nào trong quá trình xây dựng văn bản cũng nên ghi chép lại phương thức sử dụng hoặc có danh mục liệt kê đóng góp.
Skipper tin rằng với các biện pháp bảo vệ phù hợp, ChatGPT và các công cụ AI tương tự có thể mang lại lợi ích cho khoa học, đặc biệt là trong việc tạo sân chơi bình đẳng cho những người ngôn ngữ mẹ đẻ không phải tiếng Anh, họ có thể sử dụng các chương trình AI để dịch và đọc báo trôi chảy hơn.
Elsevier, đơn vị xuất bản khoảng 2.800 tạp chí, bao gồm Cell và Lancet, cũng có lập trường tương tự Springer-Nature. Chính sách cập nhật của Elsevier cho phép sử dụng các công cụ AI “để cải thiện khả năng ngôn ngữ của các bài báo nghiên cứu, nhưng không thay thế những nhiệm vụ chính thuộc trách nhiệm của tác giả như giải thích dữ liệu hoặc rút ra kết luận khoa học”. Đại diện đơn vị này, ông Andrew Davis cho biết thêm rằng các tác giả phải khai báo, tường thuật chi tiết nếu họ sử dụng các công cụ AI khi viết.
Michael Eisen, tổng biên tập của tạp chí eLife bác bỏ vai trò tác giả của ChatGPT không thể là tác giả. Tuy nhiên, ông cho rằng sự xâm nhập của ChatGPT là một điều tất yếu. Ông Eisen nói: “Tôi nghĩ câu hỏi đặt ra không phải là có nên cho phép sử dụng không mà là làm thế nào để quản lý cách người ta sử dụng AI. Điều quan trọng nhất lúc này là các tác giả cần thẳng thắn trong việc sử dụng công nghệ và nói rõ được cách họ sử dụng, đồng thời chịu trách nhiệm về sản phẩm hoàn thiện khi họ chọn sử dụng công nghệ".
Sandra Wachter, giáo sư công nghệ và quản lý thuộc Đại học Oxford, cho biết: “Thật tuyệt khi thấy các nhà xuất bản hành động. ChatGPT cho phép tác giả làm ẩu trong quá trình viết và điều này đặc biệt đáng lo ngại nếu nội dung ChatGPT đề xuất không được kiểm tra kỹ lưỡng mà nghiễm nhiên được coi là chính xác, dẫn đến thông tin sai lệch và sản sinh ra thứ khoa học rác. Tôi nghĩ rằng nhiều lĩnh vực khác như giáo dục, nghệ thuật và báo chí sẽ phải cân nhắc các điều chỉnh khi mà họ cũng đang đối mặt với những thách thức tương tự”.
