 |
Khi con dê cuối cùng trong đàn dê 250 con của Abdullahi Abdi Wali chết, ông biết rằng đã đến lúc phải chạy trốn “trận hạn hán tồi tệ nhất” trong 99 năm cuộc đời.
“Đây là lần đầu tiên tôi phải di dời vì hạn hán”, ông Wali chia sẻ trong khi hồi tưởng quãng thời gian gần một thế kỷ của mình ở miền Đông Nam Ethiopia.
Sau khi đàn gia súc chết, ông Wali đã đi bộ suốt 5 ngày dưới cái nắng như thiêu như đốt để đến một lán trại đang là nơi trú tạm của 10.000 người chăn gia súc Ethiopia bên ngoài thành phố Gode. Tại đây, họ được hỗ trợ thức ăn và nước uống.
Bấp bênh
Trên khắp vùng Sừng châu Phi, khu vực trải dài từ bắc Kenya đến Somalia và vùng lãnh thổ Ethiopia, số người có nguy cơ bị đói trong năm nay lên tới 20 triệu, do tình trạng thiếu mưa kéo dài gây ra đợt hạn hán tồi tệ nhất trong bốn thập kỷ qua.
 |
| Ông Abdullahi Abdi Wali, 99 tuổi, ngồi trong lán tại trại Higlo dành cho người mất nơi ở gần làng Higlo, Ethiopia, hôm 27/4. Ảnh: FT. |
Sau ba mùa mưa gây thất vọng liên tiếp và mùa thứ tư dường như cũng chung số phận, mùa màng đã biến mất và hơn một triệu gia súc chết chỉ riêng ở khu vực phía đông nam Somali của Ethiopia.
Người dân địa phương nói rằng thêm một mùa khô nữa có thể biến nơi vốn đã là một thảm họa thành trận hạn hán tồi tệ nhất thế kỷ - trong bối cảnh khu vực đang đối mặt với nguy cơ lớn từ tác động của xung đột tại Ukraine.
Xung đột không chỉ đe dọa đẩy giá lương thực gia tăng mà còn đẩy chi phí phân bón vượt quá khả năng của hàng triệu nông dân, gây nguy cơ lớn tới mùa vụ tới.
Michael Dunford, Giám đốc khu vực của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) khu vực Đông Phi, cho biết: “Trên toàn cầu, chúng ta đang phải đối mặt với một năm của mức độ nhu cầu chưa từng có khi xung đột, các cú sốc về khí hậu và chi phí lương thực, nhiên liệu tăng cao khiến hàng triệu người cần hỗ trợ nhân đạo”.
Theo các chuyên gia, khi nhiệt độ tăng trên toàn cầu, an ninh lương thực ở những vùng khô hạn và bán khô hạn của Sừng châu Phi ngày càng trở nên bấp bênh. Mặc dù hạn hán không phải vấn đề mới, chúng đang trở nên thường xuyên và nghiêm trọng hơn.
Kể từ năm 2008, khu vực này đã ghi nhận hạn hán gần như hàng năm. Năm 2011, nạn đói ở Somalia được cho là đã cướp đi sinh mạng của một phần tư triệu người.
 |
| Những người phụ nữ đang ngồi chờ nhận thực phẩm từ WFP tại trại Farburo tại làng Adlale, Ethiopia, hôm 27/4. Ảnh: FT. |
Nhiệt độ ở các khu vực thuộc vùng Sừng châu Phi đã tăng cao kỷ lục. Trong bốn thập kỷ qua, lượng mưa trung bình liên tục giảm trong khi các mùa mưa ngày càng ngắn.
Tình hình trở nên nghiêm trọng đến mức các bậc cao niên trong những ngôi làng ở vùng Somali của Ethiopia bắt đầu nói tới mối nguy hiểm từ những con linh cẩu, khỉ và hươu cao cổ bị đói sẽ tìm cách tấn công trẻ em.
Mohamed Dagane Digabe, một tộc trưởng ở làng Gabia, cách Gode gần 30 km, cho biết: “Chúng tôi phải chuyển lũ trẻ đến thành phố để đảm bảo an toàn. Nhưng đối với nhiều người, có thể không có nơi nào để trốn chạy”.
Trận hạn hán thế kỷ
Mustafa Mohamed Omar, người đứng đầu khu vực Somali của Ethiopia, nói với Financial Times: “Đây là vấn đề mang tính khu vực nên không có lựa chọn di cư sang vùng láng giềng. Somalia bị ảnh hưởng, Kenya bị ảnh hưởng, các vùng của Oromia ở Ethiopia cũng bị ảnh hưởng. Chúng tôi chắc chắn rằng tình trạng hạn hán như vậy chưa từng thấy trong gần 50 năm; mọi người thậm chí đang nói là trong 100 năm”.
WFP đưa ra cảnh báo về nạn đói ở Somalia, nơi khoảng 6 triệu người, tức 40% dân số, đang phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng ở một quốc gia bị bạo lực thánh chiến hoành hành. Một số nhà phân tích nói rằng nhiều người đang chạy trốn nạn đói ở nước này hơn là bạo lực.
Ở Ethiopia, đất nước đang quay cuồng với cuộc nội chiến tàn khốc ở vùng cực bắc Tigray - cuộc xung đột đã khiến 9 triệu người mất an ninh lương thực ở địa phương và các khu vực lân cận là Amhara, Afar - thêm 7 triệu người bị đói mỗi ngày ở miền Nam và các khu vực đông nam, chủ yếu là Somali, theo WFP.
Ngay cả ở nơi tương đối thịnh vượng và ổn định như Kenya, số người cần hỗ trợ đã tăng hơn 4 lần trong vòng chưa đầy hai năm. Hạn hán khiến hơn 3 triệu lương thực bị mất an ninh nghiêm trọng.
Murithi Mutiga, Giám đốc Chương trình châu Phi tại Crisis Group ở Nairobi, cảnh báo: “Nguồn nước mưa khó đoán định đối với hoạt động bán du mục, vốn là nguồn sống của hầu hết người dân ở miền Bắc Kenya, khiến điều này ngày càng trở nên không bền vững. Đây sẽ là một yếu tố góp phần rất lớn vào sự bất ổn định".
Tại một khu dành riêng cho trẻ em suy dinh dưỡng tại bệnh viện đa khoa ở Gode, nơi các bác sĩ đang chăm sóc những đứa trẻ hai tuổi có cân nặng chỉ bằng phân nửa so với mức chuẩn, Giám đốc y tế Mohamed Abdi Kassa, cho biết: “Chúng tôi đang dự đoán sẽ xuất hiện nhiều bệnh nhân suy dinh dưỡng hơn vì hạn hán vẫn chưa dừng lại”.
  |
Trẻ em đối mặt nguy cơ suy dinh dưỡng lớn hơn ở khu vực Sừng châu Phi. Ảnh: FT. |
Ông Dunford cho biết: “Một cuộc khủng hoảng đang diễn ra trước mắt chúng tôi trên khắp các khu vực hạn hán của vùng Sừng châu Phi. Ở Somalia, chúng tôi thực sự có nguy cơ xảy ra nạn đói trong những tháng tới nếu không có mưa”.
Ông nói thêm, nếu không có nguồn tài trợ thích hợp, các cơ quan nhân đạo sẽ không thể đáp ứng nếu cuộc khủng hoảng lan rộng.
“Mọi người sắp chết đói”, ông cảnh báo.
"Nếu không có giúp đỡ, chúng tôi sẽ chết vì khát và đói"
Trong sáu tháng tới, riêng WFP ước tính họ cần hơn 470 triệu USD để mở rộng quy mô hỗ trợ ở cả ba quốc gia.
Tuy nhiên, sau tác động kinh tế của đại dịch Covid-19, các nhà tài trợ - vốn đang bị phân tâm vì xung đột ở Ukraine - khó có thể thu thập đủ nguồn quỹ, các chuyên gia nhận định. “Không ai có tiền”, một nhà ngoại giao nói.
Các cơ quan viện trợ đang cạn kiệt nguồn dự trữ lúa mì quan trọng từ Ukraine và Nga, hai trong số những nhà sản xuất hàng đầu thế giới.
Ở Ethiopia, WFP và chính phủ thu mua khoảng 3/4 lượng lúa mì mà họ phân phối từ hai quốc gia này.
Giá lúa mì từ Biển Đen đã tăng 67% kể từ năm ngoái, chủ yếu là do xung đột ở Ukraine. Mọi thứ sẽ trở nên tồi tệ hơn, chủ yếu do sự chú ý đang dồn vào các trường hợp khẩn cấp hơn ở Ukraine và xung đột ở phía bắc Ethiopia, theo đánh giá của ông Omar.
Halima Mohamed Abdi, một người mẹ có 8 đứa con đang tá túc ở một trại tạm bên ngoài Gode, bày tỏ sự lo lắng về tương lai bất định.
Bà nói: “Trong những đợt hạn hán trước đây, nếu chúng tôi mất cừu, dê và bò, những con lạc đà vẫn sống sót. Lần này, ngay cả những con lạc đà, loài thường chống chịu được hạn hán, cũng bị chết.
“Chúng tôi đang mong mỏi sự hỗ trợ từ chính phủ và các cơ quan viện trợ bởi vì ngay cả khi trời mưa, chúng tôi cũng không còn gì cả. Nếu không có sự giúp đỡ, chúng tôi sẽ chết vì khát và đói", bà bộc bạch.
