Vụ thử hạt nhân Triều Tiên thách thức chính sách Mỹ ở châu Á

Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un đặt bút ký quyết định thử nghiệm bom hạt nhân lần thứ 4. Ảnh: AP

Việc Triều Tiên thử hạt nhân lần thứ 4 khiến Mỹ và các nước đồng minh sốt sắng, kéo theo mối lo ngại về những tiến bộ của Bình Nhưỡng trong chương trình phát triển vũ khí hạt nhân, đồng thời đưa nước này thành tâm điểm ngoại giao.

Chính quyền Barack Obama đang tranh cãi về tuyên bố của Triều Tiên rằng nước này đã thử nghiệm thành công một quả bom hydro – thiết bị nhiệt hạch có sức tàn phá lớn hơn nhiều so với một bom nguyên tử thông thường. Tuy nhiên, ngay cả khi thiết bị thử nghiệm thực tế nhỏ hơn so với loại bom mà Bình Nhưỡng tuyên bố, vụ thử cho thấy quốc gia Đông Bắc Á tiếp tục theo đuổi chương trình hạt nhân.

Trong suốt hai nhiệm kỳ tổng thống, ông Obama, người đề ra chính sách xoay trục nhằm tăng ảnh hưởng của Mỹ ở châu Á, đã chứng kiến 3 trong số 4 lần Bình Nhưỡng thử hạt nhân.

Vụ thử hạt nhân mới nhất của Bình Nhưỡng cho thấy vị thế chiến lược của Triều Tiên cùng mối tơ vò trong mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc. Bất chấp nỗ lực gần đây của Washington nhằm chống lại sự ảnh hưởng của Bắc Kinh trong khu vực, uy thế của Trung Quốc đối với Triều Tiên là điều Mỹ cần nhất để ngăn Bình Nhưỡng tiếp tục chế tạo và thử nghiệm bom hạt nhân.

Vai trò của Trung Quốc

Người dân Hàn Quốc theo dõi bản tin Triều Tiên tuyên bố thử thành công bom nhiệt hạch hôm 6/1. Ảnh: AP

Sau sự kiện vừa qua, các chuyên gia nước ngoài về chính sách Mỹ cho rằng Obama có một số lựa chọn nhằm đối phó với Triều Tiên, quốc gia cô lập nhất thế giới. Washington có thể tung các lệnh trừng phạt mới, gồm một sắc lệnh mà ông Obama đã ký một năm trước sau khi Mỹ cáo buộc Triều Tiên tấn công mạng nhằm vào hãng Sony Pictures.

Chính quyền Mỹ cũng có thể tăng cường hợp tác quân sự với Nhật Bản và Hàn Quốc cùng nỗ lực tăng cường hệ thống phòng thủ tên lửa trong khu vực châu Á. Các quan chức Mỹ có thể bắt đầu thảo luận với Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc và Nhật Bản về kế hoạch dự phòng nhằm đối phó các tình huống bất ngờ trong khu vực.

Tuy nhiên, bất kỳ thay đổi lớn trong động thái của Triều Tiên chủ yếu phụ thuộc vào Trung Quốc. Hiện giới quan sát chưa rõ liệu Bắc Kinh có thực hiện các bước đáng kể như áp đặt lệnh cấm vận thương mại đối với Bình Nhưỡng sau vụ thử tên lửa hay không. Với vai trò là đồng minh hàng đầu của Triều Tiên, Trung Quốc có tầm ảnh hưởng lớn chưa từng có đối với quốc gia Đông Bắc Á.

“Trung Quốc là quốc gia đóng vai trò quan trọng ở vấn đề này. Nếu họ muốn được nhìn nhận nghiêm túc là một quốc gia nắm quyền lực toàn cầu và muốn thực hiện trách nhiệm toàn cầu, đây là lúc họ cần hành động”. Nicholas Burns, cựu nhân viên ngoại giao Mỹ nói. Theo ông Burns, Trung Quốc "không có đủ tầm ảnh hưởng toàn diện" nhưng lại có khả năng tác động tới Triều Tiên hơn mọi quốc gia khác.

Theo ông Robert Daly, giám đốc Viện Kissinger về Trung Quốc và Mỹ tại Trung tâm Wilson ở Washington, cho tới nay Trung Quốc cho thấy họ không sẵn sàng từ bỏ liên minh với Triều Tiên. "Trung Quốc sẽ không thúc ép hoặc trừng phạt Triều Tiên theo cách có lợi cho Mỹ", ông nói. Theo ông, Bắc Kinh sẽ “chỉ ủng hộ các lệnh trừng phạt hoặc cắt nguồn hỗ trợ Bình Nhưỡng nếu họ tin đó là cách tốt nhất cho chính mình”.

Chính sách xoay trục sang châu Á bị ảnh hưởng

“Đây là một vết nhơ lớn trong chính sách xoay trục sang châu Á”, Victor Cha, cựu giám đốc phụ trách châu Á thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia thời tổng thống George W. Bush, nói về tác động của việc Bình Nhưỡng thử hạt nhân tới chính sách tái cân bằng của Washington sang châu Á - Thái Bình Dương. Theo ông Cha, vấn đề sẽ trở nên tồi tệ hơn ở cấp số nhân khi chính quyền mới của Mỹ hoạt động trong nhiệm kỳ tới. 

Scott Snyder, chuyên gia về Triều Tiên tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ, nhận định vụ thử tên lửa ngày 6/1 có thể là “chất xúc tác” cho quá trình hợp tác ngày càng tăng giữa Mỹ, Trung Quốc và Hàn Quốc trên các mặt kinh tế, ngoại giao, quân sự nhằm gây áp lực lên Bình Nhưỡng.

Ông Snyder cảnh báo các biện pháp như vậy chỉ đem lại kết quả hạn chế do những căng thẳng tiềm tàng đối với nỗ lực của Obama nhằm kiềm chế sự ảnh hưởng của Bắc Kinh thông qua chiến lược tái cân bằng châu Á. Theo ông, trên thực tế, Triều Tiên thử hạt nhân nhằm tách nước này khỏi một số vấn đề liên quan tới "chính sách xoay trục" của Mỹ.

Ông Obama đã công du các nước thuộc Châu Á-Thái Bình Dương 9 lần kể từ khi nhậm chức. Tuy nhiên, dù liên tục tiếp cận khu vực này, gồm 3 chuyến công du kể từ khi Triều Tiên thử hạt nhân hồi tháng 2/2013, chủ trì các cuộc họp với quan chức Trung Quốc và gặp gỡ Chủ tịch Tập Cận Bình tại Nhà Trắng hồi tháng 9/2015, vấn đề Bình Nhưỡng ngày càng tồi tệ.

Trong khi đó theo ông Cha, cựu giám đốc phụ trách châu Á thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, vấn đề Triều Tiên xấu đi trong những năm gần đây không chỉ do sự thay đổi trong giới cầm quyền ở Bình Nhưỡng, mà còn bởi Obama phải đặt các vấn đề khác như biến đổi khí hậu và kinh tế lên trên mối quan hệ Triều Tiên-Trung Quốc. Trong khi đó, khi trường hợp xấu xảy ra, Trung Quốc không phải chịu áp lực.

Hồi tháng 10, sau cuộc gặp với Tổng thống Hàn Quốc Park Geun Hye, ông Obama nói Mỹ sẽ đàm phán với Triều Tiên về chương trình hạt nhân như với Iran, nếu Bình Nhưỡng tỏ ra quan tâm. Tuy nhiên, Obama cũng cho rằng, mọi nỗ lực ngoại giao có thể không đem lại kết quả trong thời gian ông tại nhiệm. Theo lãnh đạo Mỹ, không giống như Iran, Washington không thấy dấu hiệu cho thấy Triều Tiên ngừng theo đuổi chương trình vũ khí hạt nhân trong tương lai.

Chính sách của Mỹ chưa thể ngăn Triều Tiên

Bình Nhưỡng thử hạt nhân trong bối cảnh Tổng thống Obama đang đối đầu với hàng loạt thách thức an ninh quốc gia trong giai đoạn đầu của nhiệm kỳ cuối. Các thách thức gồm căng thẳng giữa Iran và Saudi Arabia, mối đe dọa lớn từ Nhà nước Hồi giáo (IS), cuộc xung đột ngày càng tồi tệ ở Syria và quan hệ với Nga.

Vụ thử hạt nhân nhanh chóng trở thành đề tài cho những người chỉ trích vai trò lãnh đạo toàn cầu của ông Obama. Họ cho rằng vị tổng thống 54 tuổi không mạnh mẽ khi đối phó với kẻ thù của Mỹ. Vụ thử hạt nhân lần 4 của Triều Tiên cũng cho thấy rõ, tổng thống Mỹ kế cận sẽ phải tiếp tục đối mặt với khủng hoảng trong chính sách đối ngoại của nước này.

“Khi đứng trước một thế giới ngày càng phức tạp, bất ổn và rủi ro, câu hỏi đặt ra là liệu Mỹ có đủ năng lực để giữ vai trò chiến lược toàn cầu mà nước này có được sau Thế chiến II và tiếp tục mở rộng vào thời điểm cuối Chiến tranh Lạnh hay không”, ông Daly, giám đốc Viện Kissinger về Trung Quốc và Mỹ tại Trung tâm Wilson, nói.

Theo ông Daly, những thách thức nội tại của Mỹ về chính trị và kinh tế cùng sự nổi lên của các quốc gia khác yêu cầu Washington phải đánh giá lại mục tiêu và khả năng.

Nhà Trắng ngày 6/1 khẳng định sẽ phối hợp cộng đồng quốc tế để đưa ra biện pháp đáp trả việc Triều Tiên thử hạt nhân, đồng thời trấn an các đồng minh Mỹ trong khu vực. Thư ký báo chí Nhà Trắng Josh Earnest cho hay, ông Obama đang cân nhắc một loạt lựa chọn nhưng nhấn mạnh mọi phản ứng "phải duy trì sự thống nhất trong quan điểm" của cộng đồng quốc tế về cách tiếp cận phù hợp với Triều Tiên.

Earnest cho biết, dù cho tới nay, chính sách của ông Obama không thể ngăn cản Bình Nhưỡng tiếp tục các mục tiêu về hạt nhân của họ, tổng thống đã khiến Triều Tiên bị cô lập và cộng động quốc tế thêm đoàn kết hơn bao giờ hết.

6 câu hỏi về vụ thử hạt nhân của Triều Tiên Khả năng Triều Tiên sở hữu bom nhiệt hạch, phản ứng với Kim Jong Un sau vụ thử hạt nhân của Bình Nhưỡng là những vấn đề hóc búa đối với các nhà lãnh đạo thế giới. 06:03 7/1/2016