Vụ 4 tiếp viên Vietnam Airlines: Trả tự do có đồng nghĩa với vô tội?

Công an TP.HCM vừa ra quyết định trả tự do cho 4 tiếp viên hàng không của Vietnam Airlines mang ma túy từ sân bay Charles de Gaulle (Pháp) về Tân Sơn Nhất (TP.HCM) hôm 16/3.

Kết quả xác minh ban đầu cho thấy 4 tiếp viên được một người Việt Nam ở Pháp nhờ chuyển 327 tuýp kem đánh răng và 17 chai nước súc miệng cho người nhà tại Việt Nam. Do các tiếp viên không biết trong đó có ma túy, cơ quan điều tra nhận định chưa đủ căn cứ để xử lý hình sự. Công an TP.HCM đã khởi tố vụ án Vận chuyển trái phép chất ma túy, tạm giữ 2 nghi can để điều tra.

Vậy vụ án sau khi khởi tố sẽ diễn biến ra sao?

Căn cứ trả tự do 4 tiếp viên hàng không

Trích dẫn quy định về tạm giữ hình sự của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, luật sư Trương Anh Tú (Giám đốc Công ty Luật Trương Anh Tú) cho biết thời hạn tạm giữ tối đa là 3 ngày từ khi cơ quan điều tra nhận người bị giữ. Trường hợp cần thiết, người ra quyết định tạm giữ có thể gia hạn tối đa 2 lần, mỗi lần không quá 3 ngày. Trong khi tạm giữ, nếu không đủ căn cứ khởi tố bị can thì cơ quan tiến hành tố tụng phải trả tự do ngay cho người bị tạm giữ.

Như vậy, thời hạn tạm giữ hình sự tối đa là 9 ngày. Trong quá trình tạm giữ, nếu chưa đủ căn cứ khởi tố bị can thì phải trả tự do cho người bị tạm giữ.

Công an TP.HCM trả tự do cho các tiếp viên liên quan tới vụ phát hiện 11,5 kg ma túy tại sân bay Tân Sơn Nhất sau thời gian tạm giữ hình sự. Ảnh: Hải quan TP.HCM.

Nói về quyết định trả tự do cho 4 nữ tiếp viên, luật sư Tú đánh giá đây là quyết định văn minh, phù hợp với tinh thần cải cách tư pháp của cơ quan điều tra. Ông Tú cho rằng nguyên tắc suy đoán vô tội bước đầu đã được áp dụng đúng quy định khi những người chưa đủ căn cứ kết tội phải được coi là vô tội. Do đó, việc trả tự do cho các tiếp viên là phù hợp quy định pháp luật.

"Ma túy là hàng quốc cấm, việc mua bán hay vận chuyển ma túy là hành vi vi phạm pháp luật. Khi phát hiện ma túy trong bất cứ vụ việc nào, cơ quan điều tra đều phải lập tức khởi tố vụ án để điều tra. Quá trình điều tra sẽ giúp thu thập đầy đủ chứng cứ, củng cố hồ sơ vụ án, xác định chính xác tính chất và mức độ hành vi phạm tội. Nếu đủ căn cứ, quyết định khởi tố bị can mới được tống đạt. Bởi vậy, việc công an khởi tố vụ án và trả tự do cho 4 nữ tiếp viên là các quyết định khác nhau, không mâu thuẫn hay gây ảnh hưởng tới bản chất vụ án", luật sư Tú bình luận.

Theo Điều 250 Bộ luật Hình sự 2015, khung hình phạt thấp nhất cho tội Vận chuyển trái phép chất ma túy là 2-7 năm tù. Căn cứ quy định tại khoản 1, Điều 9 Bộ luật này về phân loại tội phạm, tội danh này sẽ được xếp vào nhóm tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.

Về thời hạn điều tra, Điều 172 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định thời hạn điều tra đối với vụ án tội phạm nghiêm trọng và rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng lần lượt là 3 và 4 tháng. Thời hạn điều tra tội phạm nghiêm trọng có thể gia hạn 2 lần với tổng thời gian gia hạn tối đa là 5 tháng, với tội phạm rất nghiêm trọng là 8 tháng và với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là 12 tháng.

Đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà thời hạn gia hạn điều tra đã hết nhưng chưa thể kết thúc điều tra thì Viện trưởng VKSND Tối cao có thể gia hạn thêm một lần không quá 4 tháng.

Đối chiếu các quy định này, luật sư Tú cho biết tùy thuộc mức độ nghiêm trọng của tội phạm, thời hạn điều tra tối đa vụ án này có thể kéo dài tới 20 tháng. Nếu hết thời hạn điều tra mà chưa đủ căn cứ buộc tội các cá nhân liên quan, cơ quan tiến hành tố tụng sẽ ra quyết định tạm đình chỉ điều tra. Trường hợp có đủ căn cứ thì có thể ra quyết định phục hồi điều tra để tiếp tục điều tra làm rõ.

"Trả tự do không đồng nghĩa là vô tội"

Cũng theo dõi sự việc, luật sư Nguyễn Văn Tuấn (Giám đốc Công ty Luật TGS) nhìn nhận trên cơ sở thông tin hiện có, việc cơ quan điều tra bước đầu áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội với các tiếp viên là phù hợp, có cơ sở.

Tuy nhiên, việc trả tự do không đồng nghĩa với việc những người này vô tội. Do vụ án đã được khởi tố để điều tra, công an sẽ tiếp tục xem xét các dấu vết, hành vi của 4 nữ tiếp viên và những người liên quan; thu thập tài liệu, chứng cứ xác minh và xâu chuỗi các tình tiết, tìm ra các vấn đề mâu thuẫn (nếu có) trong vụ việc.

Các tiếp viên được trả tự do nhưng khi có yêu cầu triệu tập của cơ quan điều tra, họ vẫn phải tới làm việc và cung cấp đầy đủ căn cứ chứng minh nếu muốn khẳng định mình vô tội.

Vụ án liên quan tới 11,5 kg ma túy trong các tuýp kem đánh răng vẫn được công an tiếp tục điều tra làm rõ. Ảnh: Hải quan TP.HCM.

Bước đầu, cơ quan điều tra nhận định chưa có căn cứ để khởi tố các tiếp viên nhưng việc thu thập lời khai của họ là cần thiết bởi đây là những đầu mối, mắt xích quan trọng trong để làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án. Do đó, các tiếp viên có trách nhiệm tiếp tục cung cấp lời khai và các tài liệu, chứng cứ liên quan cho cơ quan điều tra.

Về các biện pháp ngăn chặn, luật sư cho biết theo Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, do những người này chưa bị khởi tố nên không thể áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú đối với họ. Ngoài ra, biện pháp tạm hoãn xuất cảnh cũng chỉ được áp dụng đối với bị can, bị cáo, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố mà qua kiểm tra, xác minh có đủ căn cứ xác định người đó bị nghi thực hiện tội phạm và xét thấy cần ngăn chặn ngay việc người đó trốn hoặc tiêu hủy chứng cứ, căn cứ Điều 124 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.

Do đó, theo quy định của pháp luật hình sự, chưa thể áp dụng các biện pháp ngăn chặn, hạn chế di chuyển đối với các nữ tiếp viên này.