Trong khi ngành công nghiệp điện ảnh Mỹ đứng trước bờ vực sụp đổ và giới phân tích lo ngại đại dịch có thể gây thiệt hại vĩnh viễn tới hệ thống rạp chiếu phim, thì nền công nghiệp điện ảnh Trung Quốc đã phục hồi với doanh số bán vé cao bất ngờ.
Trung Quốc chính thức dẫn đầu phòng vé toàn cầu
Theo số liệu từ Artisan Gateway, doanh thu bán vé tại thị trường Trung Quốc tính đến cuối tháng 10/2020 đạt 1,988 tỷ USD. Thành tích này đã vượt qua con số 1,937 tỷ USD của thị trường Bắc Mỹ cùng thời điểm.
Khoảng cách giữa hai thị trường điện ảnh hàng đầu dự kiến sẽ tiếp tục tăng cho tới cuối năm nay nhờ mùa phim Giáng sinh và năm mới. Giai đoạn này, thị trường Trung Quốc vẫn tiếp tục đà tăng trong khi tại Bắc Mỹ, hệ thống rạp chiếu phim vẫn chưa qua kỳ ngủ đông vì đại dịch.
 |
| My People, My Homeland, tác phẩm đứng đầu doanh thu phòng vé Trung Quốc 2020, gián tiếp trở thành phim ăn khách nhất thế giới năm nay. Ảnh: Sina. |
Từ nhiều năm trước, các nhà phân tích thị trường đã dự đoán quốc gia đông dân nhất thế giới đang trên đà truất ngôi Bắc Mỹ, trở thành nền công nghiệp điện ảnh đứng đầu thế giới. Đại dịch Covid-19 đã trở thành xúc tác đẩy nhanh quá trình chuyển giao, giúp Trung Quốc lần đầu tiên vươn lên vị trí số 1 phòng vé toàn cầu sớm hơn dự đoán của rất nhiều người.
Nhờ các biện pháp dập dịch hiệu quả của chính quyền Trung Quốc, hàng chục nghìn rạp chiếu phim của quốc gia tỷ dân đã hoạt động trở lại với 75% công suất so với thời điểm trước dịch. Khán giả Trung Quốc cũng nô nức quay trở lại rạp mà không mấy e ngại về đại dịch.
 |
| Phim có doanh thu cao nhất Hollywood cũng chỉ đứng thứ ba trong danh sách ăn khách nhất toàn cầu năm 2020. Ảnh: Columbia Pictures. |
Trong kỳ nghỉ lễ Quốc khánh kéo dài một tuần hồi đầu tháng 10, hệ thống rạp chiếu phim tại Trung Quốc đã bán được 586 triệu USD tiền vé. Trong đó, bom tấn khơi gợi lòng tự hào dân tộc My People, My Homeland đạt doanh thu 482 triệu USD, chính thức đứng đầu top phim bán chạy tại đại lục năm nay.
Như vậy, điện ảnh Trung Quốc đã có hai bộ phim gần chạm mốc 500 triệu USD, chiếm giữ hai vị trí đầu bảng trong danh sách phim ăn khách nhất 2020 trên toàn thế giới. Xếp thứ ba là Bad Boys for Life, phát hành trước dịch và đạt doanh thu 426,5 triệu USD, đến từ Hollywood.
Rạp chiếu phim Bắc Mỹ tiếp tục lao đao
Trong khi đó, tình hình phòng vé tại Bắc Mỹ và nhiều khu vực đang được đặt ở tình trạng báo động. Không chỉ chịu thiệt hại lớn về doanh thu, các ông chủ rạp chiếu còn đau đầu vì nguy cơ rạn nứt quan hệ hợp tác với các hãng phim lớn.
Nhiều hãng phim lớn quyết định phát hành phim trên dịch vụ trực tuyến thay vì ra rạp theo cách truyền thống, đặt rạp chiếu vào tình trạng khát phim. Tình hình càng trở nên tồi tệ khi mới đây, Warner Bros. tuyên bố trong năm 2021, hãng sẽ phát hành đồng thời những bộ phim lớn tại rạp chiếu và trên dịch vụ HBO Max trong cùng một ngày.
Thử nghiệm đầu tiên của Warner Bros. với mô hình phát hành mới là bom tấn Wonder Woman 1984. Tại Mỹ, cuộc phiêu lưu tiếp theo của nữ thần chiến binh sẽ ra rạp và lên dịch vụ trực tuyến từ ngày 25/12. Thành bại của bộ phim sẽ là câu trả lời chính xác cho việc Warner Bros. sáng suốt hay hồ đồ, bắt kịp xu hướng mới hay gián tiếp giết chết ngành chiếu bóng.
Với các hãng phim lớn khác, hầu hết bom tấn, như Black Widow của Disney, No Time To Die của MGM, Fast & Furious 9 của Universal… đều đã được lùi ngày phát hành sang năm 2021 và sau đó. Việc kế hoạch trên có tiếp tục thay đổi hay không hoàn toàn phụ thuộc vào mức độ đại dịch được kiểm soát trong năm 2021.
 |
| Wonder Woman 1984 là phép thử cho công thức phát hành mới của Warner Bros. Ảnh: Warner Bros. |
Hiện tại, phòng vé Bắc Mỹ tiếp tục duy trì hoạt động bằng những bộ phim có kinh phí tầm trung hoặc thấp như phim hành động Honest Thief của Liam Neeson hay tác phẩm hoạt hình The Croods: A New Age… với doanh thu khiêm tốn từ 3 tới 5 triệu USD dịp cuối tuần. Con số chỉ bằng khoảng 1/10 so với thời điểm trước đại dịch.
Hollywood kỳ vọng doanh thu phòng vé tại thị trường quốc tế, nhất là Trung Quốc, sẽ giúp họ có nguồn thu đảm bảo. Tuy nhiên, vị thế của Hollywood tại thị trường tỷ dân cũng không còn vững chắc như các thập niên trước.
Năm 2019, thị trường Bắc Mỹ giành ngôi đầu bảng doanh thu phòng vé toàn cầu với 11,4 tỷ USD. Trung Quốc xếp thứ hai với 9,2 tỷ USD. Covid-19 đã khiến hai vị trí này bị tráo đổi trong năm 2020. Câu hỏi đặt ra lúc này, là thay đổi trên chỉ mang tính cục bộ, tạm thời, hay sẽ mở ra một kỷ nguyên lâu dài?
Viễn cảnh thị trường điện ảnh Trung Quốc vượt Mỹ
Phòng vé Trung Quốc chỉ thực sự bùng nổ trong một thập kỷ qua, và ngày càng tiến đến gần vị trí số 1 của khu vực Bắc Mỹ. Năm 2016, thị trường điện ảnh Trung Quốc chạm đỉnh tăng trưởng với tỷ lệ 49%.
Trong khoảng hai năm trở lại đây, tăng trưởng giảm xuống mức một con số, nhưng vẫn trên đà phát triển so với thị trường Bắc Mỹ đã ở ngưỡng bão hòa hoặc tăng trưởng âm (giảm 4% trong năm 2019).
Khi đại dịch bùng phát tại Trung Quốc vào dịp trước Tết Nguyên đán, thị trường điện ảnh nước này đã chịu một cú sốc lớn. Tất cả bộ phim chiếu Tết, thời điểm quan trọng nhất giúp các bộ phim bứt phá về doanh thu, đều bị hủy lịch phát hành.
 |
| Bộ phim chính kịch Leap với sự góp mặt của Củng Lợi được Trung Quốc gửi tranh giải Oscar. Ảnh: Sina. |
Vào giữa mùa hè, sau nửa năm đóng băng, các nhà điều hành rạp chiếu phim có vẻ đã hết kiên nhẫn và yêu cầu chính phủ hỗ trợ, hoặc tạo điều kiện cho các cụm rạp hoạt động trở lại có kiểm soát. Ngay cả khi rạp chiếu phim mở cửa, khán giả vẫn e dè đến rạp, thậm chí nhiều phòng chiếu không có người xem.
Phải đến cuối tháng 8, thị trường điện ảnh Trung Quốc mới phục hồi nhanh chóng nhờ tình hình đại dịch được kiểm soát và loạt bom tấn mới ra mắt liên tiếp sau đó như My People, My Homeland, Khương Tử Nha - Đại chiến phong thần, Leap...
Leap là bộ phim tiểu sử về đội bóng chuyền nữ nổi tiếng thập niên 1980 của Trung Quốc. Phim do đạo diễn tên tuổi Trần Khả Tân dàn dựng, Củng Lợi đóng chính.
Tác phẩm thu về hơn 100 triệu USD dù thiên về nghệ thuật hơn tính giải trí. Leap đại diện cho điện ảnh Trung Quốc tranh giải tại hạng mục Phim quốc tế của Oscar 2021.
Sau đại dịch, tinh thần dân tộc của khán giả Trung Quốc càng được thể hiện rõ qua doanh thu phòng vé. Những bộ phim bom tấn Hollywood, vốn rất dễ kiếm tiền tại thị trường tỷ dân, giờ phải trầy trật cạnh tranh với bom tấn nội địa.
Tenet của Christopher Nolan chỉ kiếm được 68 triệu USD, Mulan thu 40 triệu USD và Onward nhỉnh hơn 10 triệu USD tại thị trường Trung Quốc. Doanh thu của ba bom tấn Hollywood thậm chí thấp hơn cả bộ phim chịu ít nhiều tai tiếng One Second của Trương Nghệ Mưu mới phát hành vào cuối tháng 11.
Michael Nathanson, một trong những nhà nghiên cứu truyền thông và giải trí uy tín nhất phố Wall, cho biết doanh thu phòng vé Bắc Mỹ sẽ còn rất lâu mới trở lại bằng mức trước đại dịch.
Vào tháng 9, ông dự báo tổng doanh thu phòng vé khu vực Bắc Mỹ giảm xuống còn 3,4 tỷ USD vào năm 2020 - con số đã quá lạc quan tính đến thời điểm hiện tại - trước khi tăng nhẹ lên 8,5 tỷ USD vào năm 2021 và 9,5 tỷ USD vào năm 2022.
Gần đây, chính Nathanson đã phải thừa nhận rạp chiếu phim hoàn toàn lép vế so với thị trường trực tuyến trước những thay đổi chóng mặt của thị hiếu khán giả. Ông dự báo năm 2023, khi đại dịch đã được kiểm soát hoàn toàn, doanh thu phòng vé Bắc Mỹ chỉ đạt khoảng 9,2 tỷ USD và đến năm 2024, con số này giảm xuống khoảng 9,0 tỷ USD.
Trong thời gian đó, chắc chắn thị trường điện ảnh Trung Quốc đã vươn lên dẫn đầu thế giới. "Trước hết, điện ảnh Trung Quốc vẫn chưa chạm điểm bão hòa và khán giả vẫn đến rạp xem phim như trước đây, miễn là có tác phẩm chất lượng" - Tony Gao, chuyên gia phân tích thị trường của tập đoàn Ent Group tại Trung Quốc, cho biết.
Dù vậy, trong cuộc chạy đua để giành vị trí số 1, cả thị trường điện ảnh Bắc Mỹ và Trung Quốc đều phải đối mặt với những thách thức mới trong việc duy trì đà tăng trưởng. Tony Gao nhận định: “Nếu Trung Quốc là thị trường số 1 của phòng vé toàn cầu, Hollywood phải lệ thuộc nhiều hơn vào đối thủ, và rất có thể sẽ tự kiểm duyệt nội dung để được lòng nhà phát hành nơi đây.
Nhưng ngành công nghiệp điện ảnh Trung Quốc cũng sẽ phải thay đổi mạnh mẽ để cạnh tranh với các hình thức giải trí khác, như thị trường phim ảnh trực tuyến, video ngắn và game - vốn cũng bùng nổ thời gian gần đây”.
