Marian Dawkins và Tim Guilford ở Đại học Oxford gần đây đã đề xuất một giải pháp dung hòa giữa quảng cáo đúng sự thật và thao túng không trung thực. Chừng nào việc phát hiện các tín hiệu không trung thực còn gây hại cho con cái, chừng ấy có thể không đáng để nó bận tâm đến điều đó.

Nói cách khác, nếu con cái phải mạo hiểm cuộc sống để tìm kiếm và so sánh các con đực với nhau nhằm đảm bảo rằng nó đã chọn được bạn tình giỏi nhất, thì lợi ích cận biên mà nó có được bằng cách chọn ra con đực giỏi nhất không đủ bù đắp cho rủi ro mà nó đã phải chịu.

Vậy thà để bản thân bị một con đực giỏi quyến rũ còn hơn là tìm ra con đực giỏi nhất, vì khi đó giỏi nhất lại là kẻ thù của giỏi. Suy cho cùng, nếu nó không thể dễ dàng phân biệt sự chân thật với giả tạo trong dấu hiệu biểu thị chất lượng thì những con cái khác cũng vậy, do đó các con trai của nó sẽ không bị quả báo vì bất kỳ sự không trung thực nào mà chúng thừa hưởng từ cha chúng.

Một ví dụ đáng ngạc nhiên về loại logic này xuất phát từ một thuyết gây tranh cãi về loài người mà Bobbi Low và các đồng nghiệp của bà tại Đại học Michigan đã phát triển vài năm trước. Low tìm cách giải thích tại sao những phụ nữ trẻ tích mỡ tại ngực và mông nhiều hơn so với các bộ phận cơ thể khác.

Lý do phải giải thích là phụ nữ trẻ khác với những nhóm người khác về mặt tích mỡ này. Phụ nữ lớn tuổi hơn, các thiếu nữ và nam giới ở mọi lứa tuổi tăng mỡ ở thân và chân tay đồng đều hơn nhiều. Khi một người phụ nữ quãng 20 tuổi tăng cân, phần lớn khối lượng đó có dạng chất béo ở ngực và mông; còn eo của cô ấy có thể vẫn khá nhỏ nhắn.

Đó là sự thật không thể tranh cãi. Những gì suy ra tiếp đó là hoàn toàn phỏng đoán, và vì phỏng đoán ấy mà Low đã hứng chịu rất nhiều lời chỉ trích đôi khi ác ý (và chủ yếu là vớ vẩn) khi bà công bố ý tưởng này vào năm 1987.

Phụ nữ 20 tuổi đang ở đỉnh cao của thời kỳ sinh nở; do đó, có thể dự đoán là quy luật phân bố mỡ khác thường sẽ liên quan đến việc có một người bạn đời hoặc sinh con đẻ cái. Những cách giải thích kinh điển gắn với việc mang thai; ví dụ, thật là bất tiện nếu mỡ tranh chỗ ở vòng eo với thai nhi.

Phụ nữ trẻ có vòng eo nhỏ nhắn. Nguồn: indiegogo.

Lời giải thích của Low liên quan đến sự hấp dẫn của bạn tình và có hình thức của một cuộc đua kiểu Hoàng hậu Đỏ giữa nam và nữ. Một người đàn ông kiếm vợ khả năng là hậu duệ của những người đàn ông thấy hai điều sau là hấp dẫn (trong số nhiều điều khác): bộ ngực lớn để nuôi con và hông rộng để sinh con.

Tử vong ở trẻ sơ sinh do thiếu sữa mẹ là hiện tượng phổ biến trước khi có sự sung túc thời hiện đại - và vẫn còn phổ biến ở một số nơi trên thế giới. Cái chết của cả mẹ lẫn con vì đường sinh sản quá hẹp chắc hẳn cũng phổ biến.

Biến chứng khi sinh thường xảy ra ở con người với nguyên nhân rõ ràng là kích thước đầu của em bé lúc sinh đã tăng nhanh trong năm triệu năm qua. Cách duy nhất để đường sinh sản theo kịp nhịp tăng đó (trước khi mẹ của Julius Caesar bị mổ phanh) là thông qua cái chết có chọn lọc của những người phụ nữ hông hẹp.

Vậy hãy thừa nhận rằng những người đàn ông ban đầu có thể thích phụ nữ có hông tương đối rộng và ngực lớn. Nhưng điều đó vẫn không giải thích việc tăng mỡ ở ngực và hông; vú nhiều mỡ không sản xuất ra nhiều sữa hơn vú ít mỡ, và hông nhiều mỡ không khác mấy so với hông ít mỡ có cùng một cấu trúc xương.

Low nghĩ rằng những phụ nữ tăng chất béo ở những chỗ đó có thể đã đánh lừa đàn ông khi khiến đàn ông nghĩ rằng họ có bộ ngực nhiều sữa và xương hông rộng. Đàn ông tin vào điều đó - bởi vì cái giá để phân biệt vú nhiều mỡ với vú căng sữa hoặc phân biệt hông béo với hông rộng là quá cao, lại không có mấy cơ hội để làm việc đó.

Đàn ông đã “đối phó”, nói theo kiểu tiến hóa, bằng cách “đòi hỏi” vòng eo nhỏ làm bằng chứng cho thực tế là có ít mỡ dưới da, nhưng phụ nữ dễ dàng vượt qua đòi hỏi này bằng cách vẫn giữ vòng eo thon gọn ngay cả khi tăng mỡ ở nơi khác.

Lý thuyết của Low có thể không đúng, điều mà bà là người đầu tiên thừa nhận, nhưng nó không kém phần hợp lý hoặc xa cách so với bất kỳ đối thủ nào và vì mục đích của chúng ta, nó nhằm chứng minh rằng trong một cuộc đua kiểu Hoàng hậu Đỏ giữa một nhà quảng cáo không trung thực (trong trường hợp này, hơi khác thường, lại là phái nữ) và một người tiếp nhận thông tin yêu cầu sự trung thực thì không phải lúc nào bên giới tính đòi hỏi sự trung thực cũng giành chiến thắng.

Điều cốt lõi, nếu Low đúng, là tạo ra chất béo đó rẻ hơn so với mô vú, cũng giống như điều cốt lõi đối với Dawkins và Guilford là việc gian lận rẻ hơn so với nói đúng sự thật.