Trong hơn 9 năm ròng, Tổng thống Assad đã tiến hành một cuộc nội chiến chống lại phe nổi dậy. Giờ đây, công cuộc tái thiết đất nước giữa khủng hoảng ngày càng khó khăn, ông Assad đang kẹp gọng kìm cả những đồng minh thân cận nhằm củng cố quyền lực và chống đỡ nền kinh tế.
Hơn 10 nhân vật ủng hộ tài chính cho chế độ Assad đã không thoát khỏi tầm ngắm này, vốn chạm vào mọi ngõ ngách từ bất động sản, viễn thông đến năng lượng. Điều này rõ ràng cho thấy một thông điệp mạnh mẽ từ nhà lãnh đạo Syria.
Tổng thống Assad tìm cách vực dậy nền kinh tế
Trong số những người bị bắt có Rami Makhlouf, em họ Assad, một người đồng minh từng giữ tiền chảy vào chế độ trong cuộc nội chiến ở Syria. Trang Guardian hôm 20/5 đưa tin chính phủ Syria đã quyết định tịch thu tài sản và cấm ông Makhlouf làm ăn với nhà nước trong 5 năm.
Trong hai video gần đây của Facebook, ông Makhlouf đã cầu xin tổng thống đừng tịch thu tài sản của mình.
Xuất hiện trong bộ dạng nhăn nhó, ông Makhlouf cho biết mình đang bị dồn vào chân tường bởi khoản nợ thuế 250 triệu USD mà Dịch vụ tình báo của Syria vu khống cho ông.
"Ngài tổng thống, làm ơn, đây là sự thật”, ông Makhlouf nói. “Chúng tôi sẵn sàng mở sổ sách cho bất cứ ai xem và lật giở từng con số một. Nếu tìm ra bằng chứng trốn thuế đúng như thế, tôi sẵn sàng trả toàn bộ số tiền ấy”.
Hiện không rõ ông Makhlouf còn ở Syria hay không vì người đàn ông này không xuất hiện công khai kể từ khi video trên được đăng tải. Công ty viễn thông Syriatel có trụ sở tại Damascus do ông Makhlouf sở hữu đã từ chối bình luận.
 |
| Rami Makhlout, người giàu nhất Syria năm 2011 và là nhà tài trợ tài chính lớn cho chính quyền Assad xuất hiện trong video trên Facebook vào ngày 30/4, chống lại cáo buộc trốn thuế của tổng thống Syria và tin rằng mình trong sạch. Ảnh: Getty Images. |
Ông Makhlouf là một trong 4 bốn nhân vật gây ảnh hưởng lớn với nền chính trị Syria. Với quyền lực lớn và khối tài sản kếch xù, người đàn ông này ủng hộ tài chính cho quân đội Syria và nhiều tổ chức từ thiện. Ba người còn lại bao gồm: Tổng thống Assad, phu nhân tổng thống Asma Assad và Maher, anh trai ông.
“Ông Assad đang nỗ lực thâu tóm quyền lực về tay mình”, tờ Wall Street Journal trích lời Lina Khatib, người đứng đầu Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Viện nghiên cứu các vấn đề ngoại giao Hoàng gia Anh (Chatham House) cho biết.
“Hành động của ông ta với Makhlouf gửi một thông điệp tới những người bạn thân của chế độ rằng dù họ là một công cụ hữu ích trong cuộc chiến, một khi vai trò của họ kết thúc thì họ cũng sẽ bị loại bỏ”.
Không mấy bất ngờ, ông Makhlouf không phải người thân cận duy nhất bị ông Assad sờ gáy trong những tháng gần đây.
Hồi tháng 9/2019, chính phủ Syria đã triệu tập các doanh nhân giàu có nhất Syria đến khách sạn Sheraton ở Damascus và yêu cầu họ gửi tiền vào ngân hàng trung ương của Syria để cứu đồng nội tệ đang ở thế chao đảo, theo truyền thông Syria, một động thái phần nào gợi nhớ tới chiến dịch nhằm vào giới kinh doanh của Saudi Arabia năm 2017 khi triệu tập hàng trăm doanh nhân đến Riyadh trong một “chiến dịch chống tham nhũng”.
Trong số những người được triệu tập đến Damascus có Samer Foz, doanh nhân quyền lực thứ hai của Syria, người mà hôm đó, theo nhiều báo cáo, đã gửi 10 triệu USD tới ngân hàng trung ương Syria.
Ông Foz, một nhân vật làm việc với rất nhiều bên trong nội chiến Syria. Doanh nhân này phân phối lúa mì đến vùng lãnh thổ do Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng kiểm soát và cả những vùng đất do người Kurd kiểm soát, và gần đây chỉ định cho tập đoàn của mình giữ vai trò lớn trong chiến dịch tái cấu trúc hậu chiến tranh của chính phủ Assad.
 |
| Ảnh Tổng thống Bashar al-Assad trước một cửa hàng ở đường phố Damascus. Ảnh: Reuters. |
Vào tháng 12/2019, bốn doanh nhân ủng hộ chính quyền của ông Assad cũng bị đóng băng tài sản, trong đó có Tarif al-Akhras, một người từng ủng hộ tài chính cho chính quyền và có quan hệ gần gũi với phu nhân tổng thống - bà Asma al-Assad. Ông Akhras bị cáo buộc trốn hàng nghìn USD tiền thuế hải quan.
Và mới đầu tháng này, chủ tịch hội đồng quản trị và hai thành viên hội đồng quản trị đã từ chức tại MTN Syria, nhà cung cấp dịch vụ viễn thông lớn thứ hai nước này cũng vì chung lý do nợ tiền kho bạc, dù công ty này cho biết các nhân vật nói trên từ chức vì vấn đề cá nhân.
Không bỏ qua cả những người thân cận nhất
Gần một thập kỷ chiến tranh dài đằng đẵng đã gây nhiều thiệt hại cả người và của ở quốc gia Trung Đông. Giá trị nền kinh tế nước này tụt dốc 67 tỷ USD năm 2011 xuống còn 17 tỷ USD trong năm 2017, theo thống kê Cục Thống kê Trung ương Syria. Giá trị đồng nội tệ cũng giảm mạnh.
Nhưng chiến tranh cũng là thời cơ kiếm lời cho những người như ông Makhlouf.
Là một người bạn từ thời niên thiếu của Tổng thống Assad, ông Makhlouf từng đầu tư một khoản tiền lớn cho quân đội của Assad trong khi nội chiến đưa vô số doanh như ông Makhlouf đến chỗ lưu vong.
Ông Makhlouf sau đó trở thành nguồn tài chính nòng cốt của chính quyền Damascus khi nội chiến nổ ra năm 2011 và đồng thời là một trong những nhân vật đầu tiên dưới trướng Assad bị cấm vận bởi EU.
Chính sự trung thành với Tổng thống Assad đã mở đường cho ông Makhlouf đầu tư vào ngân hàng, truyền thông, các cửa hàng miễn thuế và bất động sản trong lúc chiến tranh đang phá hủy nền kinh tế Syria, khiến hơn sáu triệu người rời khỏi đất nước và đẩy 80% người dân của dân số vào cảnh đói nghèo.
 |
| Một biển quảng cáo của Syriatel. Tài sản của tập đoàn viễn thông này đang bị phong tỏa sau các cáo buộc trốn thuế với chủ tịch Rami Makhlouf, em họ đương kim tổng thống Syria. Ảnh: Getty Images. |
Con trai của nhà tài phiệt này thường tới chơi ở những hộp đêm sang trọng nhất Dubai, lái Ferrari và khoe những chai Champaigne đắt tiền trên mạng xã hội.
Tất cả những điều này giờ đây có nguy cơ tan thành mây khói khi Tổng thống Assad nhắm vào “con gà đẻ trứng vàng” của Makhlouf, tập đoàn truyền thông Syriatel, cho phong tỏa toàn bộ tài sản trong nước và bắt giữ các quan chức cấp cao của tập đoàn này.
Ông Makhlouf đang cố gắng thuyết phục Tổng thống Assad rằng trừng phạt ông có thể phản tác dụng và khiến người ủng hộ ông Assad và từng được lợi từ các hoạt động từ thiện của ông nổi giận.
“Làm ơn, ngài tổng thống”, ông Makhlouf nói trong một video. “Chúng ta đang ở trong một tình thế nguy hiểm và sự trừng phạt là chắc chắn”.
