Phân tích
 |
George H.W. Bush gặp rắc rối. Đó là vào tháng 7/1988, Michael Dukakis, ứng viên tổng thống của đảng Dân chủ, đang thắng thế sau đại hội đảng ở Atlanta. Cuộc thăm dò của Gallup cho thấy ông Bush bị dẫn trước 17 điểm.
Song ông đã vạch ra lộ trình để chiến thắng.
Một tháng trước đó, các trợ lý hàng đầu của ông Bush tập trung tại khách sạn Jefferson ở Washington, cố tình né tránh tai mắt và rời xa trụ sở ban vận động tranh cử, để xem xét tập tài liệu dày cộm về dữ liệu các thăm dò và nhóm tập trung.
Nghiên cứu của nhóm cho thấy quá khứ của ông Dukakis không được nhiều người biết đến. Một số quan điểm tự do của ông, đặc biệt là ủng hộ cho tù nhân "nghỉ phép" và phản đối án tử hình, có thể khiến ông thua cuộc trên đường đua vào Nhà Trắng.
Sử dụng kế hoạch được vạch ra trong căn phòng đó, ban vận động tranh cử của ông Bush bắt đầu "lột sạch vỏ bọc của đối thủ bé nhỏ", như cách nói của Lee Atwater, quản lý chiến dịch. Chiến lược được triển khai từ khi ông Bush phát biểu tại Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa cho đến tận ngày bầu cử.
Ông Bush (tức Tổng thống "Bush cha") không chỉ vượt qua lợi thế thăm dò trong mùa hè của ông Dukakis mà còn đánh bại ông một cách dễ dàng: 53% so với 46%. Ông giành chiến thắng ở 40 bang.
Sẽ học bài ông Bush?
Theo nhiều cách, trong đó Atwater là "hoàng tử của các thủ thuật hắc ám", chiến dịch tranh cử của ông Bush năm 1988 đánh dấu sự ra đời của "chiến dịch bôi nhọ" thời hiện đại.
Đáng nhớ nhất, đảng Cộng hòa đã tấn công ông Dukakis, khi đó là thống đốc bang Massachusetts, bằng vụ việc liên quan đến Willie Horton. Người đàn ông gốc Phi cưỡng hiếp một phụ nữ da trắng ở Maryland và đâm chết bạn trai cô này khi đang được nhà tù ở Massachusetts cho "nghỉ phép" (rời nhà tù một thời gian rồi quay lại tiếp tục thụ án).
 |
| Ông Dukakis đã thua cuộc sau chiến dịch bôi nhọ do phe Bush tiến hành. Ảnh: AP. |
Tổng thống Trump đang phải đối mặt với những chỉ số thăm dò bất lợi tương tự trong cuộc đua với ông Joe Biden, và đây là một trong những chiến dịch tranh cử khắc nghiệt nhất kể từ khi ông Bush đánh bại ông Dukakis. Đảng Cộng hòa đang nhìn lại cuộc đua năm 1988 như tia sáng hy vọng trong bối cảnh chính trị ảm đạm.
Thất bại của ông Dukakis trước sự tấn công dữ dội của ông Bush từ lâu trở thành bài học về việc dư luận có thể thay đổi nhanh thế nào, các cuộc thăm dò ý kiến mùa hè có thể phù du ra sao và làm thế nào đại hội đảng được tiến hành một cách nghệ thuật có thể giúp xoay chuyển tình thế.
Khi các nghị sĩ Cộng hòa tập hợp vào tuần này để đề cử ông Trump cho nhiệm kỳ thứ hai, tổng thống và các đồng minh chính trị, truyền thông của ông đã công kích ông Biden và đặc biệt là người đồng hành tranh cử với ông, Thượng nghị sĩ Kamala Harris.
Có mối liên hệ rõ ràng giữa chiến dịch tranh cử cứng rắn mà ông Bush thực hiện - trong đó khắc họa ông Dukakis là người theo chủ nghĩa tự do cực tả - và chiến dịch mà ông Trump đang tiến hành hiện tại.
Ông Bush, khi đó là phó tổng thống, giành chiến thắng năm 1988 bằng cách cực lực khắc họa ông Dukakis, Thống đốc Massachusetts, là tinh hoa Ivy League không có cùng suy nghĩ với người dân cả nước.
Ông Bush viện dẫn các vấn đề nổi cộm - đặc biệt là thuế và tội phạm - đã nhiều lần chứng tỏ hiệu quả trong việc chống lại đảng Dân chủ, cũng chính là những vấn đề mà ông Trump đang dùng để tấn công ông Biden và bà Harris.
"Tôi không phải là người ủng hộ ông Trump nhiệt thành nhất thế giới, nhưng tôi nói với bạn bè mình, những người như vậy, rằng chuyện này (ông Trump tái đắc cử) không phải là vô vọng", Charlie Black, cố vấn cấp cao cho ông Bush, nói. "Có rất nhiều lý lẽ để ông Trump vin vào. Câu hỏi đặt ra là họ có ứng viên đủ kỷ luật để làm điều đó không?".
Tuy nhiên, nếu bầu cử Mỹ 1988 là câu chuyện cảnh giác đối với ông Biden, thì có một số khác biệt quan trọng giữa cuộc đua năm đó và chiến dịch năm nay, vốn đã bước vào giai đoạn cao điểm sau khi đảng Dân chủ kết thúc đại hội vào tuần trước và đảng Cộng hòa bắt đầu đại hội tuần này.
 |
| Trước khi giành chiến thắng năm 1988, ông Bush là phó tổng thống trong chính quyền Ronald Reagan. Ảnh: Corbis/Getty Images. |
Ông Biden không chịu trận
Ứng viên Biden được biết đến nhiều hơn so với ông Dukakis và cựu phó tổng thống đã thể hiện khả năng chống đỡ trước những trò châm chọc, điều mà ông Dukakis không có.
Ông Trump phải đối mặt với một lượng lớn cử tri bất mãn, một phần không nhỏ là vì đại dịch virus corona đã giết chết hơn 175.000 người và tàn phá kinh tế Mỹ. Việc nhiều người Mỹ thiếu tin tưởng đối với ông đã làm suy giảm khả năng tấn công của đương kim tổng thống.
Nước Mỹ đã bi quan hơn so với khi ông Dukakis đối đầu với ông Bush, người lúc đó đang điều hành hiệu quả với tư cách phó tổng thống trong chính quyền Ronald Reagan.
Một cuộc thăm dò của New York Times/Siena College hồi tháng 6 cho thấy 58% số người được hỏi cho rằng Mỹ đang đi sai hướng. Vào mùa thu năm 1988, 46% cử tri đăng ký cho biết đất nước đang đi sai hướng, theo một cuộc thăm dò của Washington Post/ABC News.
"Điều này sẽ là thử thách đối với họ: ông Biden được rất nhiều người biết đến", Susan Estrich, quản lý chiến dịch của ông Dukakis, nói.
Ông Dukakis, với niềm kiêu hãnh và sự coi thường các chiêu trò chính trị, không tin rằng các cuộc tấn công kiểu này sẽ làm tổn thương họ, và không để ý đến lời khuyên của cấp dưới rằng ông hãy chống trả. Ông đã để ông Bush tấn công mình trước ngày lễ Lao động.
"Tôi phạm sai lầm ngớ ngẩn khi không đáp trả", ông Dukakis nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây. "Và tôi phải trả giá cho việc đó. Chuyện án tử hình là thế này: Tôi đến từ Boston. Anh ta đến từ Houston. Massachusetts có tỷ lệ giết người thấp nhất ở Mỹ. Hầu hết mọi người ngay cả ở Massachusetts cũng không biết điều đó".
 |
| "Tôi phạm sai lầm ngớ ngẩn khi không đáp trả", ông Dukakis nói về chiến dịch tranh cử năm 1988. Ảnh: The LIFE Images Collection/Getty Images. |
Sự khác biệt được cho là đáng kể nhất giữa năm 1988 và ngày nay là ông Biden quyết liệt hơn nhiều trong việc đáp trả các cuộc tấn công của ông Trump.
"Họ đang có một chiến dịch tốt", John Sasso, chiến lược gia cấp cao của ông Dukakis, cho biết. "Họ biết điều gì nên cho qua. Họ dường như biết điều gì không đáng tin cậy trong hàng loạt lời buộc tội và xuyên tạc này và họ không nhắm vào đó".
Tuy nhiên, một trong những bài học từ chiến dịch tranh cử của ông Bush là nhiều cử tri không bắt đầu theo dõi sát sao cuộc đua cho đến cuối mùa hè. Ông Biden đã chọn một người đồng hành tranh cử, bà Harris, với tư tưởng tự do hơn và ít kinh nghiệm hơn trong chính trị quốc gia, việc có thể mang đến cho ông Trump một mục tiêu lớn.
Và khoảng cách dẫn trước của ông Biden so với ông Trump không lớn bằng lợi thế giữa mùa hè của ông Dukakis; tổng thống chắc chắn đang ở trong tầm chiến thắng rõ ràng, đặc biệt là ở một số bang chiến trường.
"Điểm tương đồng là ông Biden đang cam kết thực hiện rất nhiều ý tưởng tiến bộ, hay bất cứ điều gì bạn muốn gọi tên để thống nhất đảng của mình", ông Black nói.
Ông Trump có thể sử dụng liên minh giữa ông Biden với Thượng nghị sĩ Bernie Sanders để miêu tả đối thủ đảng Dân chủ là người theo chủ nghĩa tự do lạc lõng - giống như cách ông Bush miêu tả ông Dukakis - cho dù ông Biden và ông Sanders bất đồng về nhiều vấn đề.
Tuy nhiên, ông Black nói đảng Cộng hòa chỉ nên hy vọng. Ông nói: “Hầu hết chính trị gia nhà nghề đều muốn ở vị trí dẫn đầu vào thời điểm này hơn là bị tụt lại phía sau quá xa", ông nói.
Chiến dịch bôi nhọ năm 1988
Ông Bush gặp khó khăn khi đến dự Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa ở New Orleans vào giữa tháng 8/1988. Ông cố gắng lập kỷ lục lịch sử bằng cách dẫn dắt đảng của mình tiến đến nhiệm kỳ thứ ba liên tiếp tại Nhà Trắng.
"Ông ấy bị dẫn trước vì một vài lý do", Janet Mullins Grissom, Phó giám đốc chính trị quốc gia của ông Bush, nói. "Ông ấy có 8 năm làm phó tổng thống và những người phe Reagan luôn nghi ngờ Bush 41 vì ông không đủ bảo thủ".
"Bước ngoặt chính là đại hội đó", bà Grissom nói. "Đó là lần giới thiệu lại của chúng tôi về Bush và cơ hội thực sự đầu tiên của chúng tôi để định hình ông ấy mà không cần bộ lọc. Mọi người nhìn thấy ông ấy trong đại hội, qua bài diễn văn tại đại hội. 'Không có thuế mới. Tử tế hơn, dịu dàng hơn'".
 |
| Ông Bush phát biểu mừng chiến thắng trong đêm bầu cử năm 1988. Đứng bên phải ông là con trai và người trở thành tổng thống Mỹ sau này, George W. Bush. Ảnh: Philadelphia Inquirer. |
Việc giới thiệu lại ông Bush tạo tiền đề cho cuộc tấn công. Kế hoạch hạ bệ ông Dukakis được báo trước rõ ràng trong bài phát biểu nhận đề cử của ông Bush, xen lẫn với tất cả phát biểu về một "quốc gia tử tế hơn, dịu dàng hơn". Ông Bush liệt kê mọi vị trí ông Dukakis đảm nhận mà các trợ lý của ông đã xem xét tại phòng khách sạn ở Washington.
"Có nên yêu cầu giáo viên trường công lập hướng dẫn con em chúng ta trong Lời thề Trung thành không?", ông Bush nói khi ông thông báo rằng thống đốc Massachusetts đã phủ quyết một dự luật có chính yêu cầu đó. "Đối thủ của tôi nói không - nhưng tôi nói có".
Trong các chuyến đi vận động tranh cử và trên truyền hình, trong thư từ và quảng cáo trên đài phát thanh, ông Bush sử dụng thông tin về Dukakis để biến ông trở thành mối đe dọa đối với các cử tri trung lưu. Ông Bush dùng chính những lời lẽ mà vị thống đốc sử dụng để chống lại ông, chẳng hạn như "một thành viên được cấp thẻ của ACLU (Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ)".
Các đối thủ thậm chí còn đặt câu hỏi về sức khỏe tâm thần của ông Dukakis, nhiều thập kỷ trước khi ông Biden đối mặt với điều tương tự. Các nhóm bảo thủ đã lan truyền những tin đồn không có bằng chứng xác thực rằng ông Dukakis đang che giấu việc ông từng đi chữa trị bệnh trầm cảm.
Khi mùa hè kết thúc, ông Reagan được hỏi liệu ông Dukakis có phải nên công bố hồ sơ bệnh án của mình hay không. "Nghe này, tôi sẽ không chỉ trích một thứ không có căn cứ", ông nói.
Ông Reagan sau đó nói rằng đây là câu nói đùa thất bại, nhưng dù cố ý hay không, nó đã đẩy tin đồn vào tâm điểm chú ý của công chúng. Ông Dukakis đã tổ chức họp báo để nói rằng ông chưa bao giờ phải chiến đấu với bệnh tâm thần.
Song trong cuộc tấn công tàn khốc nhất của mình, ông Bush đã xoáy vào vụ Horton. Chương trình "cho tù nhân nghỉ phép" trở thành nhân tố chính trong các cuộc tấn công của ông Bush đối với ông Dukakis, và theo nhiều cách, đã định hình cuộc đua năm 1988.
Ban vận động tranh cử của ông Bush làm một quảng cáo tấn công chương trình này của bang Massachusetts, trong đó có hình ảnh một loạt tù nhân đi qua một cánh cửa quay, nhưng không đề cập tên ông Horton. Song quảng cáo khác do một ủy ban hành động chính trị độc lập thực hiện lại có bức ảnh đen trắng chụp ông Horton.
"Dukakis không chỉ phản đối án tử hình", phát thanh viên nói. "Ông ta cho phép những kẻ sát nhân cấp độ một được rời nhà tù vào cuối tuần".
Ông Atwater phủ nhận bất kỳ mối liên hệ nào giữa ban vận động tranh cử của ông Bush và chiến dịch có bức ảnh Willie Horton. Ông Dukakis chưa bao giờ tin điều đó. Và dù thế nào đi nữa, ông Atwater đã luôn nói rõ rằng Willie Horton là nhân tố quan trọng đối với chiến thắng của ông Bush.
"Nếu tôi có thể làm cho Willie Horton trở thành một cái tên quen thuộc, chúng tôi sẽ thắng cuộc bầu cử", ông nói.
 |
| Ông Lee Atwater (phải) cùng Tổng thống Bush cha trong đêm tiệc sau lễ nhậm chức tháng 1/1989. Ảnh: Wikimedia Commons. |
Ngọn đồi dốc hơn năm 2020
Đối với ban vận động tranh cử của ông Trump, những bài học năm 1988 dường như đã thấm nhuần ngay cả trước khi đảng Dân chủ kết thúc đại hội. Hôm 20/8, trong phát biểu tại Pennsylvania vài giờ trước khi ông Biden nhận đề cử, ông Trump phát động cuộc tấn công mới nhằm vào bà Harris, trực tiếp gợi lại câu chuyện Willie Horton.
"Với tư cách là công tố viên trưởng của San Francisco, Kamala đã đưa một người nước ngoài bất hợp pháp, buôn bán ma túy vào chương trình việc làm thay vì vào tù", ông Trump nói. "Bốn tháng sau, người nước ngoài bất hợp pháp đó đã cướp của một phụ nữ 29 tuổi, hạ gục cô ấy bằng một chiếc SUV, làm gãy xương sọ và hủy hoại cuộc đời cô ấy".
Trong suốt mùa hè, ban vận động tranh cử của ông Dukakis bị ru ngủ bởi các cuộc thăm dò cho thấy ông đang trên đường hướng tới chiến thắng. Và đặc vụ của ông Bush đã biết được từ các nhà tư vấn ở Massachusetts rằng ông sẽ giữ im lặng nếu bị tấn công.
Bà Estrich cho biết ông Dukakis bác bỏ ý kiến của bà rằng ông nên dẫn dắt đại hội đảng Dân chủ dưới Lời thề Trung thành, động thái mà bà nói với ông có thể làm giảm nhẹ tác động từ các cuộc tấn công.
"Dukakis đã cho phép phe Bush bóp méo hình ảnh về ông ấy trong suốt thời gian đó theo một cách méo mó", ông Sasso nói.
Ông Bush là sản phẩm tiêu biểu của Connecticut, và ông nói với các cố vấn của mình rằng ông coi "chiến dịch bôi nhọ" là việc làm khả ố. Song khi họ cảnh báo ông rằng đó là cách duy nhất để ông giành chiến thắng, ông đã nghe theo lời họ với sự háo hức đến nỗi ông chỉ xin lỗi về tinh thần chiến dịch của mình sau khi ông chiến thắng
Phải mất nhiều tuần để ông Dukakis nhận ra. Vào cuối tháng 10, ông Dukakis thừa nhận những gì từng là đòn tấn công trọng tâm của ông Bush. "Tôi là người tự do theo truyền thống của Franklin Roosevelt và Harry Truman và John Kennedy", ông nói.
Mọi chuyện đã quá muộn.
Dù ông Trump có thể phải đối mặt với trận chiến khó hơn, có nhiều con đường mà đảng Cộng hòa coi là cách để giúp ông Trump xoay chuyển tình thế như ông Bush từng làm.
Ông đang khắc họa ông Biden là tù nhân của phe cánh tả. Ông đang dựng chân dung xấu xí của bà Harris. Ông lợi dụng bất ổn dân sự ở những nơi như Chicago.
Khi đại hội đảng Dân chủ kết thúc và đại hội đảng Cộng hòa bắt đầu, thời gian đang ngày càng vơi đi.
"Vấn đề đối với Trump là ông ấy vẫn chưa tìm thấy Willie Horton của mình", bà Estrich nói. "Nhưng ông ấy đang tìm".
