Theo South China Morning Post, việc chính phủ Nhật Bản chi 653 triệu USD cho 87 công ty để di chuyển cơ sở sản xuất ra khỏi Trung Quốc dẫn tới quan điểm rằng nền kinh tế lớn thứ ba thế giới đang dần "phân ly" với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Trên thực tế, ước tính 87 công ty trên chỉ chiếm khoảng 1% tổng vốn đầu tư của Nhật Bản tại Trung Quốc. Do đó, việc di dời sẽ chưa gây ra tác động ngay lập tức đến nền kinh tế Trung Quốc.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng nếu tiếp diễn, xu hướng này có thể làm lung lay nền tảng của mô hình tăng trưởng Trung Quốc và khiến ngành công nghiệp nước này suy yếu.
 |
| Chính phủ Nhật Bản hỗ trợ hơn 653 triệu USD cho 87 công ty rời khỏi Trung Quốc. Ảnh: China Daily. |
Về Nhật Bản và đến Đông Nam Á
Với sự hỗ trợ của chính quyền Tokyo, 57 công ty sẽ mở thêm nhà máy tại Nhật Bản, 30 công ty còn lại sẽ mở rộng sản xuất ra các nước Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Myanmar và Thái Lan.
Trong số đó, khoảng 70% là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hơn 2/3 hoạt động trong lĩnh vực y tế. Các quan chức Nhật Bản cho biết sẽ sớm công bố danh sách các công ty tiếp theo được hưởng trợ để di dời dây chuyền sản xuất ra khỏi Trung Quốc.
Theo khảo sát của Teikoku Databank, trung tâm nghiên cứu tín dụng hàng đầu Nhật Bản, có khoảng 13.685 công ty Nhật Bản hoạt động tại Trung Quốc tính tới cuối tháng 5/2019, giảm từ con số 13.934 hồi năm 2016. Vào thời kỳ cao điểm năm 2012, có tới 14.394 công ty Nhật Bản hoạt động tại Trung Quốc.
Do tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và đại dịch Covid-19, một số đại gia in ấn Nhật Bản như Brother, Kyocera và Fuji Xerox đang chuyển dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam. Sharp cho biết sẽ di dời một phần dây chuyền sản xuất máy in đa chức năng từ tỉnh Giang Tô (Trung Quốc) sang Thái Lan.
 |
| Bên trong khu sản xuất của Sharp tại Trung Quốc. Ảnh: Nikkei Asian Review. |
SCMP dẫn lời giáo sư kinh tế Liu Zhibiao thuộc Đại học Nam Kinh (Giang Tô) cho biết chính quyền các địa phương Trung Quốc đang ngày càng lo lắng và sợ "mất thể diện" khi nhiều nhà sản xuất Nhật Bản ra đi. "Ở Giang Tô, chúng tôi chưa thấy một đợt 'di cư' lớn. Chúng tôi hiểu tại sao chính phủ Nhật Bản làm như vậy, đặc biệt khi dịch Covid-19 xảy ra", giáo sư Liu, một cố vấn chính phủ, nói.
"Cuối cùng thì cách duy nhất để chính quyền các địa phương ở Trung Quốc giữ chân doanh nghiệp nước ngoài là giúp họ giảm chi phí, đồng thời đảm bảo môi trường đầu tư an toàn", giáo sư Liu nhấn mạnh.
Tại tỉnh Sơn Đông, nơi có hơn 1.300 công ty Nhật Bản hoạt động, chính quyền địa phương đang vội vã tìm cách giữ chân các doanh nghiệp nước ngoài. Tỉnh này đồng tổ chức sự kiện với các tổ chức xúc tiến thương mại Trung - Nhật, dự kiến kéo dài đến cuối tháng 9, để tăng cường hợp tác với ngành sản xuất và y tế Nhật Bản.
Giảm phụ thuộc vào Trung Quốc
Ông Hideo Kawabuchi, Phó tổng giám đốc Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản (JETRO) tại Bắc Kinh, cho biết chính phủ Nhật Bản muốn doanh nghiệp nước này đa dạng hóa chuỗi cung ứng thay vì từ bỏ hoàn toàn Trung Quốc.
“Chính sách này không bắt buộc. Quyết định di dời nhà máy ra khỏi Trung Quốc tùy thuộc vào từng công ty”, ông Kawabuchi giải thích. "Lãnh đạo các doanh nghiệp Nhật Bản quyết định đa dạng hóa, chọn địa điểm đầu tư mới để hạn chế nguy cơ nguồn cung hàng hóa và chuỗi cung ứng đứt quãng khi khủng hoảng nổ ra".
Nhập khẩu điện gia dụng, máy tính và phụ tùng xe hơi của Nhật Bản phụ thuộc phần lớn vào Trung Quốc. Tuy nhiên, dịch Covid-19 bùng nổ từ Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc) khiến hoạt động sản xuất của các nhà máy tại Trung Quốc đình trệ trong vài tháng, dẫn tới gián đoạn sản xuất ở Nhật Bản.
Tháng trước, Nhật Bản công bố sách trắng thương mại, cảnh báo doanh nghiệp nước này nhanh chóng gặp khó khăn khi sản xuất ở Trung Quốc bị đình trệ. Tokyo khẳng định nước này cần tái thiết chuỗi cung ứng ổn định để đối phó với các cuộc khủng hoảng có thể xảy ra trong tương lai.
 |
| Chính quyền Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe muốn doanh nghiệp nước này đa dạng hóa chuỗi cung ứng, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Ảnh: Kyodo News. |
"Mục tiêu chính của Nhật Bản là đa dạng hóa các chuỗi cung ứng và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, đồng thời khuyến khích phát triển sản xuất ở quê nhà nhằm kích thích nền kinh tế", chuyên gia Scott Kennedy thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Mỹ) nhận định.
Theo chuyên gia Kennedy, các doanh nghiệp Nhật Bản vẫn quan tâm đến thị trường nội địa Trung Quốc. Dù tăng trưởng GDP Trung Quốc giảm dần trong những năm qua và sẽ còn tiếp tục lao dốc, thị trường tiêu dùng nước này sẽ mở rộng. "Chiến lược của các công ty Nhật Bản dựa vào kinh tế và thị trường chứ không phải là tẩy chay Trung Quốc", ông Kawabuchi nói thêm.
Trong một cuộc khảo sát hồi tháng 4 của JETRO với 424 công ty Nhật Bản có trụ sở tại miền đông Trung Quốc, 86% cho biết chưa có kế hoạch thay đổi chuỗi cung ứng hoặc chuyển sản xuất sang nước khác. Theo khảo sát với 361 công ty Nhật Bản tại miền nam Trung Quốc, gần 70% nói đang xem xét tình hình.
