Trong bối cảnh giá vàng miếng SJC đang giao dịch quanh mốc 70 triệu đồng/lượng, cao hơn các thương hiệu khác trong nước khoảng 15 triệu/lượng và cao hơn giá vàng thế giới quy đổi gần 18 triệu đồng, các đại biểu Quốc hội đã yêu cầu Thống đốc Ngân hàng Nhà nước giải trình nguyên nhân khiến giá mặt hàng này cao đột biến và trách nhiệm của NHNN.
Cụ thể, đại biểu Quốc hội Nguyễn Phương Thủy (đoàn TP Hà Nội) cho biết thị trường kinh doanh vàng miếng trong nước hiện nay đang có diễn biến không bình thường. Từ đầu năm 2022, thị trường này đã có rất nhiều điểm bất ổn và bất hợp lý, đặc biệt là việc chênh lệch quá cao về giá vàng trong nước với thế giới, có thời điểm lên đến trên 20 triệu đồng/lượng.
“Mức chênh lệch như vậy là quá khắc nghiệt giữa giá vàng miếng SJC với vàng trang sức SJC cùng hàm lượng hoặc vàng miếng của các thương hiệu khác. Gây tâm lý lo lắng, bất an cho người dân, làm giảm niềm tin vào giá trị của đồng tiền Việt Nam và làm gia tăng lạm phát”, bà Thủy nhấn mạnh.
 |
| Giá vàng miếng SJC trong nước hiện cao hơn giá thế giới quy đổi 18 triệu đồng/lượng. Ảnh: Chí Hùng. |
Vì sao đắt hơn thế giới hàng chục triệu đồng?
Vị đại biểu Quốc hội đề nghị Thống đốc giải trình về trách nhiệm của NHNN đối với tình trạng này và yêu cầu NHNN tiến hành thanh tra, kiểm tra yếu tố hình thành giá khi vàng miếng biến động bất thường. “Liệu có sự bắt tay, thao túng về giá vàng miếng SJC trên thị trường hiện nay. Đến thời điểm nào thì NHNN sẽ đề xuất Chính phủ sửa đổi Nghị định 24/2012 để có thể xử lý một cách căn cơ các vấn đề bất cập của hoạt động kinh doanh vàng trong suốt thời gian qua”, bà Thủy đặt vấn đề.
Trả lời trước Quốc hội, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết diễn biến giá vàng trong nước thời gian qua có cùng xu hướng với thế giới. Theo đó, giá vàng trên thị trường quốc tế gần đây diễn biến rất phức tạp và khó lường. Theo bà, giá vàng chịu tác động bởi rất nhiều yếu tố, như chỉ số đồng USD, căng thẳng địa chính trị Ukraine - Nga, các sự kiện về thương mại, chính trị khác… Có thời điểm giá vàng thế giới tăng lên đến 2.000 USD/ounce, nhưng cũng có những thời điểm giảm xuống khoảng 1.700-1800 USD.
Tại thị trường trong nước, dù biến động cùng chiều thế giới nhưng tốc độ điều chỉnh tăng của giá vàng trong nước nhanh hơn và tốc độ giảm thì lại chậm hơn so với giá vàng thế giới.
Qua đánh giá, phân tích nguyên nhân, Thống đốc NHNN cho biết giá vàng của các thương hiệu khác ngoài SJC, tức vàng nguyên liệu, chênh lệch với quốc tế chỉ vào khoảng 2 triệu/lượng. Tuy nhiên, riêng vàng SJC có mức chênh khoảng 16-17 triệu/lượng.
 |
| NHNN cho biết không có dấu hiệu bất thường trong diễn biến giá vàng miếng SJC thời gian qua. Ảnh: Baochinhphu.vn. |
Nguyên nhân chính dẫn tới hiện tượng này là việc thực hiện chủ trương chống vàng hóa trong nền kinh tế, từ năm 2012 khi thực hiện Nghị định 24 và đặc biệt là từ năm 2014 trở lại đây khi NHNN không nhập vàng về để sản xuất vàng miếng. Điều này khiến nguồn cung vàng miếng trong nước giảm đi.
Bên cạnh đó, với biến động của giá vàng thế giới gần đây, bản thân các doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng niêm yết giá cũng rất lo ngại về rủi ro nên thường niêm yết giá rất cao. “Với SJC là một thương hiệu vàng mà người dân ưa chuộng hơn cả, cho nên họ niêm yết giá cao”, bà Hồng cho biết.
Thực tế qua theo dõi, giá vàng mua - bán của các tổ chức chủ yếu chênh lệch khoảng 1-1,5 triệu đồng/lượng. Thống đốc NHNN cho rằng riêng với mặt hàng vàng miếng SJC, người dân mua cao thì cũng bán với giá cao, trong khi các thương hiệu khác mua thấp và bán thấp, nên việc này không có dấu hiệu bất thường. Tuy nhiên, NHNN sẽ ghi nhận và có đánh giá trong báo cáo tổng kết Nghị định 24/2012 tới đây.
“Chúng ta đã mất rất nhiều công để ổn định thị trường vàng, nếu như không độc quyền nữa hoặc cho các thương hiệu khác sản xuất vàng miếng thì cần đánh giá kỹ lưỡng về tác động tới thị trường, khi đó, NHNN chắc chắn sẽ xin ý kiến các bên liên quan”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng chia sẻ.
Lý do SJC được độc quyền vàng miếng
Chưa hài lòng với phần trả lời của Thống đốc NHNN, đại biểu Nguyễn Phương Thủy tranh luận thêm, theo bà, cùng là vàng miếng nhưng tại Bảo Tín Minh Châu lại thấp hơn SJC đến 15 triệu đồng/lượng, chênh lệch như vậy là quá lớn.
Ông Phạm Văn Hoà, Phó trưởng đoàn đại biểu tỉnh Đồng Tháp, cũng tranh luận khi Nghị định 24/2012 có hiệu lực cách đây 10 năm, giá vàng thế giới lúc đó khoảng 1.600 USD/ounce, còn vàng miếng trong nước khoảng 30 triệu đồng. Đến nay, trong khi vàng thế giới mới tăng lên 1.850 USD thì vàng trong nước đã lên tới 70 triệu đồng.
Ông đặt vấn đề tại sao không sửa Nghị định 24 cho phù hợp với thực tiễn và có hay không việc để SJC độc quyền sản xuất vàng miếng.
 |
| SJC là doanh nghiệp được NHNN giao nhiệm vụ độc quyền sản xuất vàng miếng thương hiệu quốc gia. Ảnh: Chí Hùng. |
Trả lời câu hỏi của các đại biểu, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết NHNN luôn có sẵn các phương án để can thiệp thị trường vàng nếu cần thiết. Tuy nhiên, qua tổng hợp số liệu của các tổ chức kinh doanh vàng gần đây, cho thấy người dân cũng không có nhu cầu mua vàng miếng nhiều.
“Số liệu chủ yếu là bán ròng, tức là khi giá càng cao thì nhiều người dân mang đi bán. Hiện NHNN chưa thực hiện nhập khẩu vàng về để can thiệp thị trường nhưng đã xây dựng phương án, trong trường hợp cần thiết sẽ thực hiện. Với nhu cầu hiện nay thì chưa cần triển khai giải pháp này”, Thống đốc thông tin.
Về vấn đề NHNN độc quyền sản xuất vàng miếng, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết đây là quy định tại Nghị định 24/2012 và NHNN thuê SJC sản xuất thương hiệu vàng miếng quốc gia.
Lý do NHNN chọn SJC là đơn vị gia công vàng miếng cho NHNN vì đây là thương hiệu được người dân ưa chuộng (chiếm 90% thị phần) từ trước khi Nghị định 24 được ban hành.
Trước đây, thị trường vàng tồn tại nhiều hạn chế, gây bất ổn cho kinh tế vĩ mô, nhưng từ khi Nghị định 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng được ban hành, các chính sách quản lý đã được thực hiện hiệu quả hơn, nhiều năm nay thị trường tiền tệ ngoại hối ổn định, giúp Việt Nam nâng hạng theo các đánh giá quốc tế.
Về vấn đề có nên tìm thêm thương hiệu khác cùng sản xuất vàng miếng quốc gia để giảm độc quyền của SJC, Thống đốc cho biết sẽ rà soát, đánh giá trong báo cáo tổng kết thực hiện Nghị định 24 và sẽ xin ký kiến rộng rãi trong quá trình sửa nghị định này.
