Tại cuộc hội thảo với chủ đề “Philippines, Việt Nam và các tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông” do Trung tâm Wilson tổ chức ngày 3/6 tại thủ đô Washington, các học giả đặc biệt quan ngại về tình hình căng thẳng leo thang ở Biển Đông do các hành động gây hấn của Trung Quốc. Họ cho rằng các diễn biến trong vài tuần qua cho thấy tranh chấp có nguy cơ trở thành một cuộc khủng hoảng trên phạm vi thế giới.
Các học giả tham dự hội thảo bao gồm Robert Daly, giám đốc Viện Nghiên cứu Kissinger về Mỹ và Trung Quốc; bà Yun Sun, thành viên Trung tâm Stimson; ông Stapleton Roy, cựu đại sứ Mỹ tại Singapore, Trung Quốc và Indonesia. Hai học giả tham dự với tư cách diễn giả chính đến từ Philippines và Việt Nam bao gồm bà Aileen Baviera, Giáo sư trường Đại học Philippines; Tiến sỹ Hoàng Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược ngoại giao, Học viện Ngoại giao Việt Nam.
Tính phi pháp của "đường 9 đoạn" là một chủ đề trong hội thảo. Ông Hoàng Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược ngoại giao, nhấn mạnh rằng "đường 9 đoạn" là căn nguyên của mọi vấn đề dẫn đến căng thẳng đang diễn ra ở Biển Đông, trong đó có việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương-981 (Haiyang Shiyou-981) trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam trên Biển Đông. Vị tiến sĩ khẳng định "đường chín đoạn" của Trung Quốc không có cơ sở pháp lý, vị trí địa lý rõ ràng, sự quản lý hành chính hiệu quả. Bản thân nội bộ Trung Quốc cũng có quan điểm trái ngược về "đường chín đoạn."
Ông Tuấn kêu gọi cộng đồng quốc tế và các nước có liên quan cần yêu cầu Trung Quốc giải thích rõ về "đường chín đoạn" này. Theo ông, thế giới “cần phải thấy đường lưỡi bò là phi pháp, không có cơ sở pháp lý thì căng thẳng trên Biển Đông mới chấm dứt".
Bà Aileen Baviera, Giáo sư trường Đại học Philippines, nhấn mạnh đến hành động đơn phương của Trung Quốc nhằm thực thi chủ quyền trong khuôn khổ "đường chín đoạn" với sự hỗ trợ của các lực lượng dân sự, bán vũ trang và vũ trang.
Robert Daly, Giám đốc Viện nghiên cứu Kissinger về Mỹ và Trung Quốc, cho rằng các bên liên quan trong tranh chấp tại Biển Đông vẫn chưa nhất trí với nhau về bản chất của các tranh chấp và chưa bắt đầu thảo luận về các biện pháp nhằm kiểm soát tranh chấp một cách hòa bình. Đây là lý do mà tranh chấp có thể trở thành một cuộc khủng hoảng toàn cầu. Ông cho rằng vấn đề là ở chỗ Trung Quốc đã bỏ qua hoặc cố ý hiểu sai luật pháp quốc tế, không tôn trọng trật tự trên cơ sở luật pháp quốc tế đã được chấp nhận một cách phổ quát. Nước này trong các đòi hỏi chủ quyền đã không dựa trên luật pháp quốc tế mà dựa vào các “quyền lịch sử.”
Ông đặt câu hỏi về vấn đề bằng chứng pháp lý, vai trò của luật pháp quốc tế và khuôn khổ để giúp giải quyết các tranh chấp.
Trả lời phỏng vấn phóng viên TTXVN tại Washington, Viện trưởng Hoàng Anh Tuấn nhấn mạnh việc Trung Quốc đưa giàn khoan vào vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam là một hành động xâm lấn, vi phạm luật pháp quốc tế, vi phạm thỏa thuận Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
 |
| Tàu Trung Quốc vây hãm và phun vòi rồng vào tàu Việt Nam ngay tại vùng biển của Việt Nam. Ảnh: Văn Sơn/TTXVN |
Cho đến nay, Trung Quốc vẫn hết sức hung hăng, cản phá, đâm vào các tàu thuyền của Việt Nam và chẳng dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc sẽ rút giàn khoan ra trước ngày 15/8 tới. Việt Nam đang tranh thủ tất cả mọi biện pháp, cơ hội có thể để giải quyết một cách hòa bình trong việc buộc Trung Quốc đưa giàn khoan ra khỏi thềm lục địa của Việt Nam. Trong các giải pháp mà Việt Nam đang theo đuổi có việc đưa Trung Quốc ra Tòa án quốc tế.
Về giải pháp đối với vấn đề Biển Đông, các học giả nhấn mạnh tầm quan trọng của ASEAN và sự hỗ trợ của các nước lớn, bao gồm Mỹ, trong việc củng cố sự đồng thuận và các thể chế của khối nhằm giúp giải quyết tranh chấp.
Tuyên bố của ASEAN vừa qua về vấn đề Biển Đông là tuyên bố mạnh nhất từ trước tới nay. Các ngoại trưởng ASEAN nhấn mạnh ASEAN đặc biệt quan ngại về các diễn biến ở Biển Đông, khẳng định việc giải quyết vấn đề Biển Đông trước tiên phải dựa vào luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) cũng như các văn bản liên quan khác giữa Trung Quốc và ASEAN.
Các học giả nhấn mạnh các bên cần sớm kết thúc đàm phán về Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) và phải có cơ chế đảm bảo thực thi COC có hiệu quả.
Về căng thẳng đang diễn ra hiện nay, một số học giả nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc kiểm soát chủ nghĩa dân tộc ở mỗi nước, nhất là vai trò của truyền thông Trung Quốc. Họ cần có cái nhìn công bằng để định hình đúng đắn dư luận trong các căng thẳng và tranh chấp chủ quyền nói chung ở Biển Đông.
