Trần Lê Khánh làm mới thể lục bát qua tập thơ 'Đồng'

Đây là lần thứ 2 nhà thơ Trần Lê Khánh được trao giải thưởng này. Tập thơ “Ngàn bài thơ khác” của anh đã được trao giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2022.

Đọc 2 tập thơ này của Trần Lê Khánh, bạn đọc sẽ có những chiêm nghiệm mới về thơ Việt Nam đương đại. Với Trần Lê Khánh, dường như mỗi tác phẩm ở mỗi thời điểm anh đều cho thấy khả năng nắm bắt thời đại, cá biệt hóa cách nhìn và nâng tầm thi ảnh để những yếu tố ấy trở thành biểu tượng, từ đó thơ trở nên phổ quát và cũng gần gũi với bạn đọc hơn.

Những cách tân với “Ngàn bài thơ khác”

Thi tập “Ngàn bài thơ khác” đã từng gây tiếng vang khi quy tụ 1.000 bài thơ, con số cho thấy sức sáng tạo và đam mê lao động nghệ thuật của người viết. Quan trọng hơn là những đóng góp của tác phẩm cho thơ ca Việt. Với những bài thơ ngắn, kiệm chữ, tinh lời, Trần Lê Khánh đã chủ động góp vào dòng chảy của thơ ca đương đại một lối viết đầy cách tân và lôi cuốn. Thi sĩ đã không ngừng khám phá trong chính những bài thơ ngắn để định hình và khẳng định đó là một phong cách riêng, có bản sắc và có thành tựu.

Tập thơ “Sự bắt đầu của nước” của Trần Lê Khánh được nhà thơ, dịch giả người Mỹ Bruce Weigl dịch sang tiếng Anh.

Về mặt hình thức, “Ngàn bài thơ khác” là sự cách tân mạnh mẽ, đặt ra những quan niệm thơ ca mới mẻ bằng sự tối giản. Không chỉ ở hình thức, Trần Lê Khánh tối giản, tinh lọc trong chính cách lựa chọn điều gì nên viết ra, điều gì nên xóa đi. Anh lựa chọn viết ra những điều tiêu biểu, mang tính biểu tượng và giàu liên tưởng. Không nệ vần nhưng trọng nhịp điệu, không kể lể cảm xúc nhưng đầy suy tư. Và quan trọng là những tư tưởng của người viết được bộc lộ qua lối viết ấy.

Thơ Trần Lê Khánh đã dứt khoát và nỗ lực loại bỏ những gì không phải là mình, không là giá trị đích thực. Anh không ngừng khám phá những giá trị cốt lõi, hay nói cách khác, qua thơ Trần Lê Khánh đi tìm bản chất, đi tìm sự thật của mọi vấn đề. Đó là điều khiến “Ngàn bài thơ khác” trở nên tiêu biểu trong một thế giới thơ ca đa sắc đa thanh.

Truyền thống pha trộn hiện đại trong tập thơ "Đồng"

Với tập thơ “Đồng” - tập thơ được ra mắt sau “Ngàn bài thơ khác”2 năm, Trần Lê Khánh lại lựa chọn lối đi khác. Nhà thơ Thi Hoàng lại khẳng định: "Tập thơ ‘Đồng’ là một trong những tác phẩm hay nhất, hiện đại nhất của Trần Lê Khánh từ trước đến nay".

Tập thơ “Đồng” ghi lại những chiêm nghiệm của Trần Lê Khánh thông qua những sáng tạo trong cách thể hiện thơ lục bát.

Trước hết, “Đồng” là một tập thơ lục bát. Ở đây, Trần Lê Khánh đã tiếp thu tinh hoa của thơ lục bát và trên nền tinh hoa ấy anh đã làm mới lục bát bằng quan niệm, mỹ cảm riêng của mình.

Chọn một bài thơ ngẫu nhiên để ví dụ.

người tu ba kiếp về đâu

lòng người hành khất tối mau như trời

ta về phố xá rộn người

nắng vàng nằm gãi ngọn đồi xa xa

mùa đông khách rén ngụm trà

em nuôi bầy lá hiên nhà chết khô

con cá đục thủng mặt hồ

giấc mơ người mỏng như tờ giấy lanh

(Tác phẩm “Xứ 99”)

Trần Lê Khánh đã làm mới lục bát nhưng vẫn giữ lại trọn vẹn đặc tính của thể thơ này và sáng tạo về mặt thẩm mỹ. Lục bát của Trần Lê Khánh là tiếng nói hiện đại, mới mẻ, độc đáo của một tâm hồn có chiều sâu văn hoá, tư tưởng của riêng mình. Anh không bứt mình khỏi truyền thống, mà truyền thống là cái nôi dung dưỡng để anh cất lên tiếng nói của đời sống, tâm thức hiện đại.

Thơ lục bát xưa nay vốn thiên về giãi bày tình cảm, còn lục bát Trần Lê Khánh là nỗ lực mang đến những thông điệp của cuộc sống, thời đại mình một cách tinh lọc. Anh tiếp nối và kế thừa lịch sử thơ ca Việt, nhưng với trách nhiệm của người sáng tạo, anh không ngừng cách tân nó bằng cách biểu đạt những trải nghiệm sống, văn hoá, am hiểu của mình. Nhà thơ Thi Hoàng cho rằng Trần Lê Khánh đã tạo cho mình một giọng điệu, lối đi riêng, nỗ lực làm mới thơ hiện đại, giàu trí tuệ và gợi mở.