Toàn cảnh vụ thủ lĩnh tối cao Hamas bất ngờ bị ám sát

Lãnh đạo Hamas Yahya Sinwar đã chết trong cuộc tấn công của lực lượng Israel, chấm dứt cuộc truy lùng kéo dài một năm đối với người chủ mưu vụ tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel và theo sau đó là chiến sự ở Gaza.

Ngoại trưởng Israel, ông Israel Katz, đã xác nhận thông tin này hôm 7/10 trong một thông điệp gửi đến những người đồng cấp trên khắp thế giới. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết ngay sau khi tuyên bố của ông Katz được truyền thông Israel đưa tin rằng Yahya Sinwar đã bị "tiêu diệt".

Ông Yahya Sinwar tại Thành phố Gaza năm 2023. Ông từ lâu đã được coi là một trong những nhà lãnh đạo có ảnh hưởng nhất của Hamas, nắm giữ quyền lực lớn trong khi vẫn chủ yếu ẩn náu trong các đường hầm dưới lòng đất. Ảnh: New York Times.

Cái chết của người đứng đầu Hamas là một cú hích lớn đối với quân đội Israel và Thủ tướng Benjamin Netanyahu, vì đây là vụ ám sát mới nhất trong một loạt các vụ ám sát cấp cao nhằm vào các nhà lãnh đạo đối phương trong những tháng gần đây.

Vụ ám sát "tình cờ"

Trong một tuyên bố trên truyền hình, ông Netanyahu nói rằng "hôm nay chúng ta đã giải quyết xong vấn đề". Nhà lãnh đạo Israel mô tả cái chết của Sinwar là "sự khởi đầu của hồi kết".

“Hôm nay, chúng tôi đã chứng minh rằng tất cả những ai cố gắng gây tổn hại cho chúng tôi, thì đây chính là điều sẽ xảy ra với họ”, ông nhấn mạnh. “Và chúng tôi đã chứng minh chính nghĩa luôn có thể đánh bại các thế lực tà ác và bóng tối như thế nào. Cuộc chiến vẫn tiếp diễn và rất tiêu tốn rất nhiều”.

Phát biểu trước người dân Israel, ông Netanyahu cho biết “chúng ta vẫn còn nhiều thách thức” và đất nước phải “vững vàng trên lập trường của mình và tiếp tục chiến đấu”. Ông nói thêm rằng Israel sẽ tiếp tục “với tất cả sức mạnh” để đưa những con tin vẫn bị giam giữ ở Gaza về nhà.

Vào chiều 17/10, IDF thông báo đang kiểm tra xem thủ lĩnh Hamas Sinwar có nằm trong số trong ba chiến binh bị giết trong cùng một vụ tấn công hay không. Đến tối cùng ngày, họ xác nhận rằng thủ lĩnh Hamas đã bị “tiêu diệt”, được cho là ở Tel Sultan, một khu phố của thị trấn cực Nam Rafah của Gaza. Cuộc tấn công diễn ra hôm 16/10.

Các thi thể do máy bay không người lái tìm thấy hôm 17/10 và được đưa về Israel để xét nghiệm ADN cùng hồ sơ nha khoa.

Ông Yahya Sinwar tham dự sự kiện kỷ niệm 31 năm thành lập Hamas. Ảnh: ANADOLU.

Đài phát thanh Kan của Israel đưa tin thủ lĩnh Hamas đã bị giết “một cách tình cờ”, chứ không phải từ quá trình thu thập thông tin tình báo. Đài này cũng cho biết thêm rằng các thi thể được tìm thấy cùng với tiền mặt, vũ khí và giấy tờ tùy thân giả.

Những bức ảnh và video đồ họa từ hiện trường, được phát trên phương tiện truyền thông Israel, cho thấy cảnh tượng dường như là thi thể của Sinwar, mặc đồ rằn ri, với hai vết thương nặng ở đầu và một vết thương ở chân. Người này được tìm thấy nằm trong đống đổ nát trên sàn của một tòa nhà bị phá hủy.

Hamas chưa đưa ra phản hồi về thông tin này.

Kênh 12 của đài truyền hình Israel đưa tin một tiểu đoàn bộ binh hợp tác với một đơn vị xe tăng, đã xác định có nhóm người chạy vào tòa nhà. Các lực lượng đã khai hỏa bằng đạn pháo xe tăng và chôn vùi các thi thể dưới đống đổ nát.

Hiện vẫn chưa rõ vụ ám sát ông Sinwar sẽ ảnh hưởng như thế nào đến chiến dịch của Israel ở Gaza. Hầu hết chuyên gia phân tích đều cho rằng Israel có ý định chiếm đóng quân sự lãnh thổ này trong tương lai gần.

Từ lâu, người ta vẫn cho rằng Sinwar đã tập hợp xung quanh ông nhiều con tin người Israel để giảm thiểu khả năng bị giết. Tuy nhiên, trong một tuyên bố, văn phòng thủ tướng Israel khẳng định không có con tin nào được cho là có mặt ở đó.

Không nêu nguồn tin, Kênh 12 đưa tin Sinwar đã trốn cùng 6 con tin mà IDF đã thu hồi được thi thể vào tháng 8 sau khi họ bị những kẻ bắt giữ giết chết lúc quân đội Israel tiến đến.

Israel đã đổ nhiều nguồn lực trong cuộc truy đuổi Sinwar kéo dài một năm qua, huy động lực lượng đặc nhiệm gồm các sĩ quan tình báo, đơn vị tác chiến đặc biệt, kỹ sư quân sự và chuyên gia giám sát. Tuy nhiên, sau cùng, có vẻ như thủ lĩnh Hamas đã bị quân đội chính quy tuần tra giết chết.

Thủ lĩnh "bóng ma"

Ông Sinwar được chọn làm người đứng đầu Hamas sau khi thủ lĩnh tối cao Ismael Haniyeh bị ám sát tại thủ đô Tehran của Iran vào tháng 7 vừa qua.

Sinwar tự coi mình là chuyên gia về quân sự và chính trị của Israel. Ông thành thạo tiếng Do Thái, học được trong hơn 20 năm từ các nhà tù Israel và là động lực thúc đẩy chiến lược của Hamas trong vài năm qua: dụ Israel nghĩ rằng nhóm này đã mất khả năng chiến đấu, trước khi phát động cuộc tấn công bất ngờ khiến 1.200 người thiệt mạng và 250 người khác bị bắt làm con tin (hôm 7/10/2023).

Nhiều đánh giá tình báo của phương Tây và Israel trong năm qua cho rằng Sinwar từ lâu đã tránh xa phương tiện liên lạc điện tử, dựa vào mạng lưới người đưa tin để trao đổi tin nhắn với thế giới bên ngoài từ mạng lưới đường hầm rộng lớn của Hamas bên dưới Dải Gaza.

Thủ lĩnh Hamas được cho là đã thấm nhuần "thuyết định mệnh" sau 12 tháng chiến tranh dữ dội khiến 42.000 người Palestine thiệt mạng, tin rằng ông sẽ chết, nhưng vẫn hy vọng sẽ lôi kéo Israel vào một cuộc chiến khu vực với Iran và các nhóm đồng minh xung quanh Trung Đông, chẳng hạn như Hezbollah ở Lebanon. Giới chuyên gia vẫn chưa đánh giá được liệu ông Sinwar có lường trước được rằng theo sau cuộc tấn công ngày 7/10/2023 là phản ứng tàn khốc như vậy của Israel ở Dải Gaza hay không.

Sinwar, 61 tuổi, sinh ra tại trại tị nạn Khan Younis ở phía nam Gaza và lớn lên trong cảnh nghèo đói trước khi theo học tại Đại học Hồi giáo Gaza, nơi ông nhận bằng cử nhân về Nghiên cứu tiếng Ả Rập.

Trong số những người bạn thời thơ ấu của ông có Mohammed Deif, chỉ huy quân sự của Hamas, người Israel tuyên bố đã giết trong một cuộc không kích ba tháng trước, và Mohammed Dahlan, một thành viên có ảnh hưởng của đảng Fatah thế tục hiện đang sống lưu vong tại UAE.

Sinwar gia nhập Hamas từ khi còn nhỏ, ngay sau khi nhóm này được thành lập, và phần lớn thời thơ ấu của ông là những tháng ngày ra vào các nhà tù của Israel. Ông đã thăng tiến qua các cấp bậc trong vai trò thực thi pháp luật khét tiếng, phụ trách tìm kiếm và trừng phạt những người Palestine bị tình nghi là cộng tác với Israel, và đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng năng lực quân sự của Hamas.

Năm 1989, ông bị kết án bốn án chung thân vì tội bắt cóc và giết hai binh sĩ Israel và bốn người Palestine mà ông nghi ngờ cộng tác với đối thủ. Ông đã thụ án tù 22 năm, trở thành nhân vật cộm cán trong nhà tù. Ông từng được điều trị ung thư não vào năm 2008.

Yahya Sinwar, bên trái, và tiến sĩ Yuval Bitton tại khu phức hợp nhà tù Beersheba của Israel, trong quá trình đàm phán trao đổi tù nhân nhằm giúp ông Sinwar được trả tự do vào năm 2011. Ảnh: New York Times.

Sinwar được thả trong cuộc trao đổi tù nhân năm 2011, trong đó một binh sĩ Israel, Gilad Shalit, đã được trao trả để đổi lấy 1.000 người Palestine. Ông kết hôn khi trở về Gaza và có ba người con.

Cựu tù nhân này đã được các thành viên Hamas khác bầu làm thủ lĩnh Hamas tại Gaza vào năm 2017, sống sót sau một số nỗ lực ám sát của Israel: gây chú ý nhất là sau cuộc chiến năm 2021 giữa Hamas và Israel, ông đã tạo dáng chụp ảnh, mỏm cười, trên một chiếc ghế bành giữa đống đổ nát của ngôi nhà mình. Không giống như một số nhà lãnh đạo cấp cao của Hamas, ông không bao giờ dao động trước niềm tin rằng đấu tranh vũ trang là cách duy nhất để chấm dứt sự chiếm đóng của Israel đối với các vùng lãnh thổ của Palestine.

Trong một dấu hiệu cho thấy lập trường cứng rắn hơn của Hamas về các cuộc đàm phán ngừng bắn, Sinwar được bổ nhiệm làm người đứng đầu lực lượng này sau vụ thủ lĩnh chính trị của Hamas tại Qatar, Ismail Haniyeh, bị ám sát vào tháng 7.

Ông Yahya Sinwar trong một đường hầm ở Gaza. Ảnh: Times of Israel.

Hồi tháng 1, các quan chức Israel và Mỹ từng nghĩ họ có được manh mối đột phá để tìm ra nhân vật bị truy nã thuộc hàng gắt gao nhất thế giới này. Lực lượng Israel đã đột kích vào một khu phức hợp đường hầm ở phía nam Dải Gaza vào ngày 31/1, dựa trên thông tin Sinwar đang ẩn náu tại đây.

Đúng là ông Sinwar đã ở đó, nhưng là vài ngày trước. Thủ lĩnh Hamas đã rời khỏi boongke bên dưới thành phố Khan Younis, để lại tài liệu và hàng chồng tiền Israel có trị giá khoảng 1 triệu USD. Israel từ đó vẫn tiếp tục săn lùng ông Sinwar, với dữ liệu nhỏ giọt về nơi ẩn náu của người này.

Theo New York Times, kể từ vụ tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel, ông Sinwar - người trực tiếp lên kế hoạch và chỉ đạo - giống một bóng ma: Không xuất hiện trước công chúng, hiếm khi đưa ra thông điệp cho những người ủng hộ và ít khi tiết lộ manh mối về nơi ở hiện tại.

Các quan chức Israel từng ám chỉ rằng Sinwar đã bị giết, đặc biệt là sau thời gian dài không có dấu hiện liên lạ gì từthủ lĩnh tối cao của Hamas. Tuần trước, ông được cho là đã liên lạc với các thành viên Hamas ở Qatar sau một thời gian bặt vô âm tín khác.